تحریریه در سیطره ویراستار!

ویراستار به سردبیر مجموعه اطمینان می‌دهد که مطالب عاری از هرگونه نادرستی هستند و لحن یا رنگ مطالب مطابق با خواسته مخاطبان است. همه افرادی که در حوزه رسانه مشغول‌به‌کار هستند، باید به‌طور مداوم همه جزئیات را رصد کنند. چرا که همه چیز خیلی سریع پیش می‌رود؛ بنابراین ویراستاران نیز از این قاعده مستثنی نیستند.

نحوه چیدمان اخبار، گزارش‌های خبری و مقالات در صفحات یک نشریه، بر عهده ویراستار است. در تحریریه مطبوعات، عناوین اصلی معمولاً با مشورت همه نویسندگان و ویراستاران انتخاب می‌شوند. ضمن اینکه ویراستار حتی می‌تواند درباره زیرنویس عکس و طراحی صفحات وبسایت یا روزنامه، اظهارنظر کند.

ویراستار یک نشریه یا خبرگزاری، همواره با مطالب و گزارش‌های روز دست و پنجه نرم می‌کند. پیش از انتشار عمومی اخبار در پلتفرم‌های مختلف، ویراستار چندین مورد را موشکافانه بررسی می‌کند:

• قواعد مربوط به دستور زبان و علائم نگارشی
• شکل املایی واژگان
• سبک نوشتاری خبر
• لحن و رنگ نوشته‌ها

شرح مسئولیت‌های ویراستاران خبری

برای تبدیل شدن به یک ویراستار رسانه‌ای خبره، باید همه‌فن‌حریف باشید. نسبت به قوانین رسانه آگاهی کامل داشته باشید، به جزئیات توجه کنید و یک خبر را با رعایت تمامی اصول و مدنظر قرار دادن ظرافت‌هایش، در سریع‌ترین زمان ممکن به سردبیر ارجاع دهید. به‌طور کلی و در صورتی که در زمینه‌هایی مانند طراحی صفحات و ایده‌پردازی دستی بر آتش داشته باشید، مسئولیت‌های شما به‌عنوان یک ویراستار فعال در حوزه رسانه بدین شرح است:

1. دریافت اخبار، مقالات و گزارش‌های روز از خبرنگاران و اعضای تحریریه به منظور اصلاح اشتباهات احتمالی
2. بازنویسی مطالب دریافتی در مواردی که خبرنگار یا نویسنده با بی‌حوصلگی و بی‌دقتی خود، چارچوب‌های نوشتاری در یک پلتفرم خاص رسانه‌ای را رعایت نکرده و نسبت به سلیقه مخاطبان و گفتمان روز جامعه نیز بی‌اهمیت بوده است.
3. تطبیق دادن تعداد کلمات بر اساسِ فضایی که باید به یک مطلب اختصاص داده شود؛ بدین ترتیب ممکن است ویراستار به اقتضای فضایی که در اختیار دارد، گاهی کلماتی را از یک نوشته حذف و گاهی اوقات نیز جملاتی را به یک مطلب اضافه کند.
4. مطالعه مجدد مطالب برای دستیابی به تیترهای جذابی که با محتوا همخوانی دارند.
5. نوشتن مقدمه‌های کوتاهی که گیرایی مطالب را بالاتر می‌برد و خوانندگان را به مطالعه بیشتر ترغیب می‌کند.
6. ایجاد شبکه‌های ارتباطی فعال و سازنده با خبرنگاران، خبرنویسان و سردبیران

بررسی چندین‌باره آمار و ارقامی که در مطالب استفاده شده است؛ عدم رعایت چنین مواردی، پیامدهای خوبی برای یک سازمان خبری ندارد. به این بهانه قصد داریم تا ده مورد از جالب‌ترین حقایقی را که در سال ۲۰۲۱ توسط رسانه‌ها منتشر شده‌اند، بررسی کنیم.

• در دسامبر سال ۲۰۲۰ میلادی، بیش از ۱۵۰ هزار نفر از زنان در آمریکا، از کار بیکار شدند و در عوض ۱۶ هزار نفر از مردان جایگاه شغلی آنان را تصاحب کردند؛ با توجه به نقش پررنگ زنان در خدمت‌رسانی به مردم در دوران کرونا، این آمار کمی عجیب و غریب به نظر می‌رسد!
• سریال کبری کای(Cobra Kai) توانست تنها چهار هفته پس از انتشار در پلتفرم نتفلیکس(Netflix)، ۵۰ میلیون بازدیدکننده داشته باشد!
• آماندا گورمان (Amanda Gorman)، دختر جوان و ۲۲ ساله آمریکایی، به‌عنوان جوان‌ترین شاعر سبک مدرن در تاریخ آمریکا شناخته شد.
• بیش از صد قطعه موسیقی ناتمام از دهه آخر زندگی موتزارت(Mozart) بر جای مانده است.
• یافته‌های یک پژوهش گسترده، نشان می‌دهد که در حدود ۳۳ درصد از جمعیت سه میلیاردی پرندگان قاره آمریکا، در سی سال اخیر به طرز عجیبی ناپدید شده‌اند!
• پس از سال‌ها، مشخص شده است که آلفرد هیچکاک (Alfred Hitchcock) کارگردان مشهور و صاحب‌ْسبک هالیوود که اکثراً در ژانر وحشت و معمایی فعالیت می‌کرد، از تاریکی، شلوغی و تنهایی هراس داشته است!
• سازمان ملل متحد به تازگی آماری را منتشر کرده است که نشان می‌دهد در دهه آخر قرن بیستم میلادی، ۹۵۰۰۰ انسان صدساله بر روی کره زمین زندگی می‌کرده‌اند که در سال ۲۰۱۵ میلادی، تعداد آن‌ها به بیش ‌از ۴۵۰ هزار نفر رسیده است. سازمان ملل تخمین می‌زند که تا سال ۲۱۰۰ میلادی، تعداد افراد صدساله به ۲۵ میلیون نفر خواهد رسید!
• طبق آماری که در مجله معتبر فوربس (Forbes) منتشر شده است، نااومی اوساکا (Naomi Osaka) تنیسور جوان ژاپنی، پردرآمدترین ورزشکار زن جهان در سال ۲۰۲۱ بوده است. میزان درآمد او در این مدت ۶۰ میلیون دلار تخمین زده می‌شود.
• در حال حاضر، بیش از ۵۰ میلیون نفر در دنیا، خود را به‌عنوان طراح و تولیدکننده محتوا معرفی کرده‌اند. این آمار توسطِ شرکت سرمایه‌گذاری سیگنال فایر (Signal Fire) منتشر شده است.

نکاتی که ویراستاران موفق بدان پایبندند

1. پایبندی به قواعد کپی‌رایت
2. طراحی چیدمان تصاویر مرتبط با اخبار و برش دادن تصاویر در صورت لزوم
3. مطالعه دقیق صفحات مختلف وبسایت و نشریه
4. تنظیم جایگاه مطالب در صفحات نشریه یا وبسایت (مطالب پربیننده و پربازدید باید در بهترین صفحات و مناسب‌ترین موقعیت‌ها قرار بگیرند)
5. طراحی صفحات وبسایت و نشریه بر مبنای یک دسته‌بندی محتوایی متنوع و منسجم؛ به‌عنوان مثال در صفحات ورزشی بهتر است تا از المان‌ها و رنگ‌هایی استفاده کنیم که مخاطب را به وجد می‌آورد.
6. به‌روزرسانی داده‌ها و اطلاعات
7. کپشن‌نویسی برای تصاویر خبری مثل خلق یک اثر هنری-تاریخی است. برخی از عکس‌های خبری همواره پای ثابت دریافت جوایز در جشنواره‌های مختلف هنری بوده‌اند و ماندگار باقی خواهند ماند. اکنون می‌توانیم برخی از پربیننده‌ترین عکس‌های خبری سال‌های اخیر را در کنار یکدیگر مرور کنیم.

کنت نیشیمورا (Kent Nishimura)، عکاس نشریه لس‌آنجلس تایمز(Losangles Times)، در میان طرفداران متعصب دونالد ترامپ، موفق به ثبت این تصویر ماندگار شده است. معترضان به جریان انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در سال ۲۰۲۰، جو بایدن را لایق ورود به کاخ سفید نمی‌دانند و در حال یورش به سمت نیروهای امنیتی دیده می‌شوند تا کنترل اوضاع را به دست بگیرند. از ششم ژانویه ۲۰۲۱ تاکنون بیش از ۷۰۰ نفر به اتهام خشونت علیه نیروهای امنیتی دستگیر شده‌اند. برایان سیکنیک (Brian Sicknick)، تنها یکی از افسران پلیس کشته شده در جریان این آشوب بی‌سابقه به شمار می‌آید. تاکنون چهار افسر دیگر نیز بر اثر پیامدهای آن حوادث، خودکشی کرده‌اند.

در ماه مارس سال ۲۰۲۱، یک کشتی کانتینری به نام (Ever Given)، در قلب کانال سوئز گرفتار شد. این حادثه منجر به توقف مبادله میلیاردها دلار کالای مصرفی شد. این ماجرا بیش از شش روز به طول انجامید. این تصویر باکیفیت در تاریخ ۲۶ مارس ۲۰۲۱ توسط ماهواره‌ها به ثبت رسیده است. این موقعیت جغرافیایی، محلی است در کشور مصر که در شمال شهر سوئز قرار گرفته است.

در ماه ژوئن سال ۲۰۲۱ میلادی در فلوریدای آمریکا، یک ساختمان قدیمی ۱۲ طبقه‌ای، به‌طور ناگهانی فروریخت و ۹۸ نفر از ساکنین این ساختمان کشته شدند.

ویراستاران یک سازمان خبری، علاوه بر جمع‌آوری اطلاعات و اخبار روز، تمام مقالات و گزارش‌های خبری را پیش از انتشار عمومی با دقت مطالعه می‌کنند. معمولاً رسانه‌های بزرگ و مطرح در سطوح بین‌المللی، ترجیح می‌دهند تا هر یک از سرویس‌های خبری، ویراستار خاص خود را داشته باشند. چنین رویکردی بدون تردید، علاوه بر تسریع فرایند ویرایش متن، کیفیت و جذابیت مطالب را نیز ارتقا خواهد داد. تصور کنید که یک ورزشی‌نویس خبره، به‌عنوان ویراستار سرویس ورزشی یک خبرگزاری انتخاب شود. چنین انتخاب‌های هوشمندانه‌ای منجر به شکل‌گیری رقابتی سازنده میان نویسندگان و گزارشگران می‌شود.

چه ویژگی‌هایی کیفیت واقعی ویراستاران خبری را آشکار می‌کند؟

شاخص‌هایی که اکنون در کنار یکدیگر مورد بررسی قرار می‌دهیم، ممکن است تنها در وجود برخی از ویراستاران تجلی پیدا کند.

• شم خبری (News Sense): افرادی که در رسانه‌ها کار می‌کنند، باید شم خبری داشته باشند. آن‌ها باید تشخیص دهند که چه پیامی ارزش تبدیل شدن به یک خبر پربیننده را دارد. به‌عنوان مثال، در این جمله هیچ ارزش خبری خاصی دیده نمی‌شود: «امروز صبح، یک سگ در خیابان پرسه می‌زد.» این جمله صرفاً یک پیام محسوب می‌شود؛ اما جمله‌ی: «امروز صبح، سگی در اطراف محله دربند تهران، کودکی را به‌شدت مجروح کرد.»، قابلیت تبدیل شدن به یک خبر را دارد. ویراستار نخستین فردی است که گزارش یک خبرنگار را خوانده و آن را اصلاح می‌کند. گاهی پیش می‌آید که مقالات و گزارش‌های جمع آوری شده توسط ویراستار به حدی ناشیانه نوشته شده‌اند که ارزش ویراستاری ندارند. در اینگونه موارد، نویسنده یا خبرنگار باید مطلب خود را مجدداً به ویراستار ارائه کند.

• صراحت: ویراستار خبری ذهن شفاف و کلام گیرایی دارد و بدون ابهام صحبت می‌کند. افرادی که ذهن آشفته و افکاری پریشان دارند، تناسبی با حرفه ویراستاری ندارند. شفافیت افکار در کنار صراحت کلام معنا پیدا می‌کند و این دو عامل در کنار هم مؤثر واقع می‌شوند؛ در نتیجه، این صراحت و شفافیت به محتوا منتقل می‌شود و مخاطب از خواندن مطلبی که به‌طور کامل آن را درک کرده است، لذت خواهد برد. ویراستاری که توانایی برخورد مستقیم با خبرنگاران و گزارشگران عجول و بعضاً بی‌دقت را ندارد، بهتر است به دنبال یک شغل مناسب‌تر باشد!

• هوشیاری: ویراستار یک رسانه، همواره‌ گوش‌به‌زنگ و آماده است؛ آماده رویارویی با چالش‌ها و مشکلات گوناگون و البته منتظر رسیدن اخبار تازه‌تر!

• کنجکاوی: ویراستاران کنجکاو به همه جا سرک می‌کشند تا از همه چیز خبردار شوند. کنجکاوی به یک ویرایشگر کمک می‌کند تا هر روز آگاه‌تر از روز قبل شود. در محافل خبری، شخصی موفق می‌شود که بیشتر مطالعه کند.

• سرعت عمل: افرادی که همواره آهسته و پیوسته پیش می‌روند، نمی‌توانند خود را با جریان سریع تبادل اخبار و اطلاعات وفق دهند. ویراستاران هرگز منتظر دریافت پاسخ نمی‌مانند و در همه حال به‌دنبال پیشرفت امور جاری هستند.

• آرامش: ویراستاران خبری همواره در حال جنب‌وجوش هستند. حفظ آرامش در چنین اوضاعی بسیار دشوار است اما آن‌ها باید از تکنیک‌هایی استفاده کنند که در شرایط دراماتیک و حساس، خدشه‌ای به کارشان وارد نشود.

• شجاعت و جسارت: ویراستار خبری بر اساس وظایفی که بر عهده دارد، ممکن است هر لحظه از نویسندگان و خبرنگاران سؤالاتی بپرسد که باب میل آنها نیست. فهمیدن حقیقت و انتشار آن، آرمان یک رسانه است و در این راه خشنودی یا نارضایتی افراد مختلف، اهمیتی ندارد. ویراستار برای یافتن حقایق باید شجاعانه و جسورانه عمل کند.

• سخت کوشی: تلاش بی‌وقفه بخش بزرگی از حرفه ویراستاری در رسانه را تشکیل می‌دهد. ویراستاران فقط باید ایده‌آل‌ترین شرایط فکر کنند تا به اهداف خود نزدیک‌تر شوند. تنها یک اشتباه می‌تواند به منجر به اخراج یک ویراستار شود. تصحیح تمام نادرستی‌ها بر عهده ویراستار است و متأسفانه برخی از اشتباهات به حدی تأثیرگذار هستند که ممکن است ارزش و اعتبار یک رسانه را از بین ببرند.

• فداکاری: رسانه‌ها سازمان‌هایی هستند که کار گروهی (Team Work) را به معنای واقعی کلمه نشان می‌دهند. اغلب افرادی که در این عرصه فعالیت می‌کنند، می‌آموزند که چگونه با همکاران خود مشورت کنند و از ایده‌های یکدیگر استفاده کنند. تلاش سیستماتیک پیامدهای مثبت فراوانی دارد. در سازمان‌هایی که یک نفر به جای ده نفر زحمت می‌کشد، متأسفانه هیچ فرایندی به سرانجام نخواهد رسید. تلاش سیستماتیک نیازمند فداکاری و مسئولیت‌پذیری است؛ مشخصه‌ای که پازل ویژگی‌های یک ویراستار را کامل می‌کند.