اخبار جعلی همه‌جا هستند. شاید حتی به توان ریشه‌ی اخبار جعلی و شایعات نادرست را به ابتدای تاریخ و از زمان شکل‌گیری جوامع اولیه برگرداند. هر زمان مردمی در کنار یکدیگر جمع شوند و نیاز به دریافت اطلاعات از اتفاقات پیرامون در آن‌ها شکل پیدا کند، سر و کله‌ی اخبار جعلی و شایعات هم پیدا می‌شود. گاهی این شایعات در حد صحبت‌های کوچک درمیان چند دوست است اما گاهی این اخبار جعلی می‌تواند وسعتی به اندازه‌ی یک شهر یا حتی یک کشور را دربر بگیرد؛ اتفاقی که می‌تواند باعث بروز مشکلات جدی در جوامع شود.
گزارش‌گر سایبری و کارشناس اخبار جعلی، جو تیدی، پیرامون خطرات اطلاعات اشتباه در اوج همه‌گیری ویروس کرونا نظرات خود را این‌گونه بیان می‌کند:
«بنده تصور می‌کنم ما شاهد این هستیم که اخبار جعلی دو مشکل متمایز و واقعی ایجاد می‌کنند. اولاً این کار شیوع داستان‌های ساختگی و فریب‌دادن افراد را به همراه دارد. پیش از بیماری کرونا این مشکل جدی بود اما در دنیای کووید و پسا کووید می‌تواند مهلک باشد. هنگامیکه یک وبلاگ یا وب سایت‌شخصی تأثیرگذار بنویسد که «فلان فرد می‌تواند شما را از ویروس کرونا نجات دهد» موضوع خطرناک می‌شود. مردم به دلیل اخبار جعلی پیرامون این بیماری همه‌گیر، می‌توانند تصمیمات وحشتناک و مهلکی بگیرند.
ثانیاً، اخبار جعلی اعتماد به منابع معمولی مطمئن را از بین می‌برد. بنده تصور می‌کنم گزارش اخیر دولت (ایلات متحده) پیرامون دخالت روسیه در انتخابات، آن را صریحاً بیان می کند؛ هنگامیکه مردم شروع به گفتن «نمی دانید چه چیزی را باور کنید» یا «همه‌ی آن‌ها به بدی یکدیگر هستند»، دروغ گوها برنده می‌شوند.
بنده شاهد این موضوع در زندگی روزمره‌ام با دوستان و خانواده‌ام هستم که می‌گویند آن‌ها کاملاً با رویدادهای جهانی گیج شده‌اند. من مشاهده می کنم که مردم به دیدگاه‌ها و نظرات مسلم و محکم خود باز می‌گردند. این دیدگاه‌ها اغلب توسط به اصطلاح حباب‌های فیلتر در رسانه‌های اجتماعی تقویت خواهند شد.»
اخبار جعلی می‌توانند خطرناک باشند و زندگی ما را تحت تأثیر خود قرار دهند اما راه‌هایی هم وجود دارد که به آنسوی اخبار جعلی بروید و صحت آن‌ها را بررسی کنید. در ادامه بخ برخی از این‌راه‌ها اشاره خواهیم کرد اما قبل از آن، در مورد تأثیرات شبکه‌های اجتماعی و حباب فیلتری حاصل از الگوریتم‌های آن‌ها در مقاله‌های قبلی صحبت کرده‌ایم؛ پیشنهاد می‌کنم مجدداً به آن مقاله‌ها مراجعه کنید.
سواد رسانه؛ نقشه فرار از زندان الگوریتم‌ها
آنسوی اخبار جعلی
اگر چیزی بهتر از آن به نظر برسد که حقیقت داشته باشد، بررسی را آغاز کنید. دریابید که چگونه یک ویدیو می‌تواند از مقدار اندکی حقیقت برای ایجاد داستانی دروغین استفاده کند. خوشبختانه منابع فراوانی برای آگاهی ما و کمک به مبارزه با اخبار جعلی وجود دارد. شاید ساده‌ترین آن بررسی اولیه‌ی خبر از منابع رسمی و یا وب سایت‌های طراحی شده برای این موضوع باشد.
همچنین برخی از خدمات رایگان بسیار خوبی در سطح جهانی وجود دارد واقعاً سودمند هستند مانند First Draft که روزانه مسائل بزرگی پیرامون داستان‌ها و رویه‌های اخبار جعلی را ارسال می‌کند. این امر به خصوص از زمان بیماری همه‌گیر و «اینفودمی» (شیوع اطلاعات دروغ) بعدی آن سودمند است.
نقش ما به عنوان خبرنگار، در رابطه با سواد رسانه‌ای کاملا با مأموریت ما جهت «اطلاع رسانی و آموزش» سازگاری دارد و این هدفی است که کم اهمیت‌تر از سایر اهداف خبرنگاری نیست. حتی اگر به عنوان خبرنگار هم فعالیت ندارید بازهم فعالیت در راستای یواد رسانه می‌تواند به عنوان یک وظیفه‌ی شهروندی مهم تلقی شود.
هنگامیکه یک حساب اینستاگرام می‌تواند بیشتر از سایت‌های خبری رسمی مورد روجع و دارای نفوذ باشد، بر ما واجب است که به آنجا برویم و جهت کمک به مردم تلاش کنیم تا در آب‌های متلاطمی از اطلاعات که در حال حاضر در آن هستیم، حرکت کنند.
ارتقاء سواد رسانه‌ای
ترول‌ها می‌توانند بحث را ترسناک جلوه دهند و متوقف کنند. بیاموزید که چگونه بدون اینکه قربانی خشم ترول‌ها شوید، فعالانه کنش‌گری کنید.
ارتقاء سواد رسانه‌ای برای مخاطبان کم برخورداری که رسانه‌ی شما در آن کمتر معروف یا مورد اعتماد است، بسیار مهم باشد. این کار نه تنها هدف والایی را دنبال می‌کند و ارزش‌هایی همچون حقیقت را گسترش می‌دهد بلکه می‌تواند پیوند قوی‌تری میان شما و مخاطبان در روزنامه نگاری ایجاد کند.
به اشتراک گذاشتن نکاتی پیرامون اجتناب از اطلاعات دروغ به صورت آنلاین می‌تواند بسیار سخت باشد. احتمالاً همه‌ی ما تجربه کرده‌ایم که ارسال پیوند (لینک) منبع یک خبر جعلی در گروه‌های مختلف خانوادگی و دوستی و توضیح مسئله چقدر می‌تواند سخت و طاقت‌فرسا باشد. ممکن است یک دیدار خانوادگی به خاطر بحث بر سر خوب بودن یا نبودن استفاده از یک وسیله‌ی جدید و بحث‌برانگیز به چالش و در نهایت جدال کشیده شود!
به همین دلیل بسیار خوب است که توضیح دهنده‌های ویدیویی دیجیتالی کوتاهی پیرامون سواد رسانه‌ای داشته‌باشیم که بتوانیم آن‌ها را به صورت آنلاین به اشتراک بگذاریم. این مدل ویدئوها بسیار کوتاه هستند و به صورت مختصر با دام‌های بالقوه‌ی رسانه‌های اجتماعی برخورد می‌کنند. تولید و انتشار چنین تولیداتی می‌تواند مردم را با تفکر انتقادی آشنا کند تا آنچه را که در ذهن خودشان درست تصور می‌کنند، زیر سؤال ببرند. گسترش تفکر انتقادی می‌تواند بسیاری از مشکلات پیرامون اخبار جعلی را حل کند. به قول معروف: «به یک نفر ماهیگیری یاد بده تا یک عمر سیرش کنی!»
آینده اخبار جعلی
چگونه چیزی را پیش از اشتراک گذاری تأیید می کنید؟ نحوه شناسایی و توقف اخبار جعلی را بیابید.
هنگامیکه صحبت از نحوه‌ی پیشرفت این موضوع در چند سال آینده می‌شود، سخت است که با قطعیت سخن گفت. بسیاری از منتقدان بر این باورند که اخبار جعلی و اطلاعات دروغ با پیشرفت زمان و هرچه بیشتر جا باز کردن رسانه‌های اجتماعی در میان مردم، بدتر خواهند شد. حتی این خطر وجود دارد که ارائه‌دهندگان اخبار معتبر و قابل اعتماد همچنان سهم و ارتباط خود را در بازار اطلاعات از دست بدهند؛ زیرا مخربان بر اساس سیاست‌های قطبی و همه‌گیری، دنبال کنندگان خود را ایجاد می‌کنند. درحالیکه باید از دیدگاه اخبار متنوع و پرشور و مشارکت در تولید اخبار و اطلاعات استقبال کرد، این نگرانی وجود دارد که شاهد تفرقه و اغتشاش بیشتری باشیم.
برخی افراد هم معتقدند که در طول زمان افراد کمتر مستعد پذیرش اخبار جعلی می‌شوند و نسبت به حیله‌ها و شیوه‌های به کار رفته جهت شیوع این داستان‌ها ادراک بیشتری خواهند داشت. این امیدواری وجود دارد که نسل‌های جوان‌تر، توانایی بیشتری در مشاهده عناوین و زیرسؤال بردن مسائل داشته باشند.
البته این امر بدین معنی است که شغل روزنامه‌نگاری حتی سخت‌تر هم خواهد شد چون اعتماد عمومی باید مجدد به دست آید و بازتولید شود.
اگر یک چیز را باید در میان مردم درونی کرد آن این است که رسانه‌های اجتماعی میدان مین پیچیده‌ای محسوب می‌شود که باید با دقت و تفکر آن را هدایت کرد.