جنایات جنگی، یکی از اصلی‌ترین سوژه‌های روزنامه‌نگاران تحقیقی هستند، گزارش این جنایات اما الزامات خاص خود را دارد. شما باید سختی‌های و چالش‌های این نوع گزارش در دنیای امروز را به خوبی درک کنید. هم‌چنین باید مطالعه در حوزه‌ی حقوق بین‌الملل را در دستورکار خود قرار دهید تا انواع جنایت جنگی را بشناسید. این دو مورد اولین قدم‌های لازم برای حضور در عرصه‌ی گزارش جنایات جنگی هستند که در مقاله‌ی «روزنامه‌نگار تحقیقی؛ راوی جنایات جنگی ۱» به آن‌ها پرداخیتم. اما نگارش گزارش درباره‌ی این موضوع نیازمند دانستن نکاتی است که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.
جنایت جنگی، یک سوژه‌ی کامل
وقتی به ویژگی‌های یک سوژه‌ی تحقیقی مناسب رجوع می‌کنیم، می‌بینیم که جنایت جنگی همه‌ی این خصوصیت‌ها را دارد. این جنایات، توسط قدرت‌ها مخفی می‌شوند. برای مثال در بسیاری از رسانه‌های پرمخاطب جهان، اثری از کشتار بیش از ۲۸ هزار غیرنظامی در نوار غزه به دست ارتش اسرئیل نمی‌بینیم. این خبر به گونه‌ای تحت سانسور شدید قرار می‌گیرد که عده‌ای از مردم را در واقعی بودن این اتفاق به شک می‌اندازد.
این جنایات، بر زندگی مردم تاثیر زیادی دارند. جنایات جنگی جان مردم غیر نظامی را تهدید می‌کند؛ چه در زمان وقوع آن‌ها که عده‌ی زیادی کشته می‌شوند چه بعد از وقوع آن‌ها که سلامت مردم و محیط زیست را به خطر می‌اندازند. مانند حمله‌ی اتمی ایالات متحده به شهرهای هیروشیما و ناگاساکی در ژاپن که منجر به قتل‌عام نزدیک به ۲۰۰ هزار شهروند عادی شد و هم‌چنین تا سال‌ها بعد آب آشامیدنی و محصولات کشاورزی آن منطقه را مسموم نگه داشت و سلامت مردم ژاپن را تحت تأثیر قرار داد.
کسانی که مرتکب جنایات جنگی می‌شوند، صاحبان قدرت و ثروت هستند. مردم عادی یا قدرت‌های کوچک نمی‌توانند به این جنایات هولناک دست بزنند. جنایت جنگی، نیازمند پشتوانه‌ی سیاسی و اقتصادی است که خیال مجرم را از بابت انجام جنایت راحت کند. سوژه‌ی تحقیقی مناسب، مسئله‌ای است که زندگی مردم را تحت تاثیر قرار دهد، پنهان و به دور از چشم مردم انجام شود و توسط قدرتمندان اتفاق بیفتند. حال می‌بینیم که جنایت جنگی، دارای هر سه ویژگی است و از هر حیث، یکی از کامل‌ترین انواع سوژه برای روزنامه‌نگاری تحقیقی محسوب می‌شود.
منابع را دریابید
برای گزارش یک جنایت جنگی باید گوش خود را تیز کنید برای شنیدن حرف مردمی که در نزدیکی مناطق جنگی حضور دارند. امروزه مردم از رسانه‌های اجتماعی برای مخابره‌ی احوالات اطراف خود استفاده می‌کنند. بررسی کنید که مردم آن منطقه از کدام شبکه‌های اجتماعی بیش‌تر استفاده می‌کنند. رصد و تحلیل محتواهای آن‌ها را هر روز انجام دهید تا سرنخ‌ها و مستنداتی را به دست بیاورید.
صحت‌سنجی را فراموش نکنید
دیدن یک صحنه‌ی دلخراش ممکن است آن‌چنان شما را عصبانی کند که برای رسوایی عاملان آن، سریع به سراغ گزارش بروید. در این مواقع، خونسردی خود را حفظ کنید و کاملاً محتوا را مورد بررسی قرار دهید. راهکارها و ابزارهای بسیاری برای صحت‌سنجی محتوا وجود دارند که در مقالات متعددی در مدرسه خبر ایرنا به آموزش آن‌ها پرداخته شده است. توجه داشته باشید تا زمانی که از واقعی بودن داستان مطمئن نشدید، حق ندارید آن را منتشر کنید. این کار شما ممکن است باعث هرج و مرج عمومی و عواقب حقوقی برای خودتان شود.
بایگانی کنید
رسانه‌های اجتماعی، شرکت‌های تجاری هستند که ممکن است برای حفظ منافع اقتصادی خود، تحت تاثیر قدرت‌های بزرگ قرار بگیرند. این قدرت‌ها تا جای ممکن تمام تلاش خود را انجام می‌دهند تا اجازه ندهند، محتواهایی که منافعشان را به خطر میندازد، منتشر شوند. برای مثال اینستاگرام، عکس‌های شهید قاسم سلیمانی را حذف و محدود می‌کند. بنابراین اگر محتوایی مشاهده کردید، حتماً آن را بایگانی کنید. چراکه ممکن است آن شبکه‌ی اجتماعی، ممنوع بودن آن را تشخیص دهد و اقدام به حذف آن کند یا افرادی، منتشرکننده‌ی اصلی را پیدا کنند و او را تحت فشار بگذارند تا مطلب خود را پاک کند.
اطلاعات پرواز را نیز بایگانی کنید. هر پروازی در منطقه‌ی جنگی را بررسی و احتمال جنایت جنگی را بررسی کنید. پرواز مستمر و بی‌دلیل بر آسمان شهرهای غیرنظامی، سرنخ خوبی برای اثبات جنایت جنگی است. اطلاعات این جنگنده‌ها نیز خیلی زود از دسترس خارج می‌شوند. بنابراین شواهد خود را از دست ندهید.
بهترین مدرک جرم
سعی کنید از طریق پیامرسان‌های اینترنتی با مردمی که در مناطق جنگی حضور دارند، ارتباط برقرار کنید. اگر بتوانید با تعداد زیادی از آن‌ها تماس تصویری بگیرید و روایت‌شان را بشنوید، آن‌گاه اشتراکات گفته‌های آن‌ها، شما را به حقیقت نزدیک‌تر و ادعای شما را محکم‌تر خواهد کرد. هم‌چنین از آن‌ها بخواهید از صحنه‌ی جنایات، عکس و فیلم تهیه و برای شما ارسال کنند. البته قبل از آن، راهکارهایی برای حفظ امنیت را به آن‌ها بیاموزید. هم‌چنین شما باید کاملا خطرات احتمالی را به آن‌ها گوشزد کنید و از بی‌خطر نشان دادن این عمل بپرهیزید.
گزارش تحقیقی، روایت جنایات جنگی
جنایات جنگی، سوژه‌ی مناسبی برای روزنامه‌نگاری تحقیقی هستند اما دشواری تهیه گزارش از راه دور و هم‌چنین خطرات احتمالی ناشی از آن، باعث می‌شود بسیاری از روزنامه‌نگاران به سراغ این سوژه‌ها نروند. اگر قصد تهیه این نوع گزارش را دارید باید قبل از ورود به این دنیای پرخطر، نکات مهمی را بدانید.
شما باید چالش‌های این نوع گزارش را درک و خود را برای آن‌ها آماده کنید، هم‌چنین می‌بایست مطالعه‌ی دقیقی در حوزه‌ی حقوق بین‌الملل و شناخت جنایات جنگی داشته باشید. شما باید به اهیمت کار خود آگاه باشید و به آن افتخار کنید. در حین تهیه‌ی گزارش نیز باید به مواردی مانند شناخت منابع، صحت‌سنجی، بایگانی اطلاعات و استفاده از شاهدان عینی دقت کنید. این راهکارها کیفیت و اعتبار گزارش شما را ارتقا خواهند داد و اثرگذاری آن را بیش‌تر می‌کنند.