امروزه فناور ی‌های نوین ارتباطی و اطلاعاتی، تمام ابعاد حیات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی را تحت تأثیر قرار داده‌اند. شاید، هیچ تحولی را در عصر حاضر نتوان سراغ گرفت که از حیث ایجاد تغییر در حیات سیاسی و اجتماعی بتواند با این فناوری‌ها برابری کند. می‌توان گفت به مدد رسانه‌های نوین ارتباطی- اطلاعاتی، جهان به دهکده‌ای مبدل شده که اطلاعات و رسانه‌ها، سیستم‌های عصبی و اجزای این دهکده را به هم متصل ساخته‌اند. دست کاری واقعیت و ایجاد فرهنگ مجازی بر کسی پوشیده نیست. سازمان‌های رسانه‌ای به سبب دارا بودن ویژگی های متمایز و برجسته، سازمان‌هایی هستند که تأثیرگذاری خاصی بر جامعه و افکار عمومی دارند. سازما ن‌های رسانه‌ای به سرمایه‌های اجتماعی و خلاقیت فردی وابسته‌اند. رسانه‌ها مستعد پذیرش هوا و هوس، احساسات، امیدها، ترس‌ها و آرما ن‌گرایی کارکنانی هستند که با آن‌ها کار می‌کنند. هر سازمان رسانه‌ای متکی بر دانش و مهارت خاصی است، پس می‌توان نتیجه گرفت مهارت‌های خاص کارکنان در این سازما ن‌ها می‌تواند به عنوان قدرت مهارت، امتیازات و پاداش‌های خاصی به همراه داشته باشد. آن‌ها توانایی، قدرت و اختیار این را دارند که به صورت زیرکانه مرتکب جرائم رسانه‌ای از قبیل اموری چون رهبری افکار عمومی، تجاوز و تعدی به اعتقادات، مذهب، مقدسات مردم، آراء، نظریات و افکار و حریم خصوصی، اهانت، اتهام و تهمت و انتشار اخبار کذب شده و زمینه آسیب‌های اجتماعی و معنوی بسیار مخربی را با زیر پا گذاردن حریم خصوصی افراد و عدم احترام به حقوق آن ها فراهم کنند. آن‌ها از طریق رسانه‌ها با تأثیر بر ذهنیت‌ها، نوع جدیدی از مناسبات اخلاقی و رفتاری را طراحی می‌کنند که این مناسبات زمینه را برای سقوط معنویت در جامعه مهیا کرده است. معنویت در سازمان‌ها به دلیل دو عنصر اصلی ارزش‌ها و ارتباطات افراد با یکدیگر، از جایگاه خاصی برخوردار شده است. ارزش‌ها شامل مواردی مانند احترام، تکامل، برابری، فروتنی، خدمت و رشد شخصی است. برقراری ارتباط نیز به عنوان یکی از مقوله‌های ارزشی در سازمان‌ها فلسفه وجودی معنویت را در علم مدیریت واضح می‌سازد. سازمان‌های رسانه‌ای به دلیل ماهیت کار رسانه‌ها که بیش از سازما ن‌های دیگر به توانمندی، تخصص و اخلاق کارکنان خود وابسته‌اند، تأثیرپذیری بیشتری از رفتار کارکنان خود دارند به طوری‌که در یک سازمان رسانه‌ای که در حوزه اطلاع‌رسانی و خبرفعالیت می‌کند، یک خبرنگار خود به تنهایی مسئول تهیه خبر، تدوین خبر و بعضاً نشر خبر است و صرفاً خبرهای تدوین شده توسط دبیر خبر این سازمان‌ها بررسی می‌شود. پس اگر خواهان تغییر فرهنگ سازمان‌های رسانه‌ای و کمک به ارتقای سطح رفتار حرفه‌ای در این سازمان‌های تأثیرگذار هستیم، می‌بایست نیروی انسانی این سازمان‌ها را مورد توجه قرار دهیم؛ چرا که حوزه مدنظر پژوهش رفتار سازمانی بوده که در صنعت رسانه مورد بررسی قرار می گیرد. بنابراین مهمترین هدف این پژوهش و یا به عبارتی هدف اساسی آن، تدوین و ارائه الگویی مناسب در زمینه رفتار معنوی درسازمان‌های رسانه‌ای است. در این پژوهش که بنفشه فتوت، علی‌اکبر فرهنگی، عباسعلی رستگار و عظیم زارعی آن را انجام داده و در فصلنامه مطالعات رسانه‌های نوین، شماره دو، زمستان ۱۳۹۸ منتشر شده محققان در پی پاسخ به این سؤال هستند که مدل رفتار معنوی در سازما ن‌های رسانه‌ای چگونه است؟
رفتار سازمانی در سازما ن‌های رسانه‌ای
مطالعه رفتار انسان یکی از زمینه هایی است که همواره مورد توجه صاحب‌نظران علوم اجتماعی بوده است. رفتار انسان ابعاد مختلفی دارد که علومی چون روانشناسی، جامعه‌شناسی و مدیریت به مطالعه رفتار انسان در محیط‌های مختلف می‌پردازند.
سنجش نوع رفتار، هدایت و پیش‌بینی رفتار برخی از اهداف مطالعه رفتار هستند که از طریق مطالعه متغیرهایی چون انگیزش، ارزش‌ها و نگرش‌ها، ادراک، شخصیت، احساس و غیره میسر می‌شود. رفتار انسان‌ها در قالب نقش‌هایی که در محیط‌های مختلف بر عهده دارند، قانونمند می‌شود. هر فرد در نقشی که بر عهده دارد وظایفی را ایفا می‌کند و رفتارهای خاصی از او انتظار می‌رود. سازمان‌های رسانه‌ای به دلیل ویژگی‌های خاصی از قبیل شتاب فناوری، جو رقابتی شدید، محیط دائماً متغیر، قوانین و خط مشی سازمان و تصمیمات برنامه‌ریزی نشده خود منجر به ایجاد رفتارهای سیاسی در کارکنان می‌شوند. مطالعه رفتارهای کارکنان خاص و قدرتمند سازمان‌های رسانه‌ای در خصوص کنترل رفتارهای سیاسی آنان با توجه به پارادایم معنویت ضروری است. گرچه نمی‌توان رفتارهای سیاسی را برای همیشه در سازمان ریشه‌کن کرد، اما می‌توان با مدیریت این رفتارها (از طریق بازگشت به معنویت)، از گسترش آن جلوگیری کرد.
نتیجه‌گیری
امروزه سازمان‌های رسانه‌ای علاوه بر معیارها و شاخصه‌ای سازمانی و قانونی مانند قانون مطبوعات و سایر بخشنامه‌ها و مصوبات و خط مشی‌های مربوطه نیازمند مجموعه‌ای از رهنمودهای معنوی و ارزشی هستند. توجه فراگیر افکار عمومی به رسانه و توسعه سازما ن‌های رسانه‌ای، توجه به رفتار مبتنی بر معنویت را نزد اصحاب رسانه بیش‌ازپیش جلوه‌گر می‌نماید. با توجه به حساسیت اخباری که از این مجموعه فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی اشاعه می‌یابد، شاید بیش از هر زمان دیگری نقش رفتار معنوی می‌تواند خودنمایی کند. رفتارهای سازمانی نمایانگر محیط سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بوده و درعین حال در آن ها منعکس می‌شود. آنچه که در عرصه سیاست، اقتصاد یا اجتماع به عنوان پیشنهادهای پژوهش ارائه می‌شود عبارت است از:
یکی از عوامل حیاتی مربوط به جاری‌سازی ارز ش‌های معنوی در رفتارها و موفقیت‌آمیز بودن آن حمایت مدیران ارشد سازمان‌های رسانه‌ای از آن است. پس یکی از نخستین فعالیت‌های لازم جلب نظر و حمایت مدیران ارشد سازمان است. پیشنهاد پژوهش حاضر این است که با برگزاری دوره‌های آموزشی پیشرفته به آموزش مهار ت‌های ارتباطی، مهارت همدلی و نفوذ و الهام بخشی به مدیران سازمان‌های رسانه‌ای و همچنین آموزش سبک‌های رهبری خدمتگزار و رهبری معنوی به آن‌ها پرداخت. همچنین در تدوین ارزش‌ها و اصول رفتار معنوی باید دقت داشت که خاص سازمان رسانه‌ای باشند، به مربوط بودن ارزش‌ها و رفتار معنوی به هر یک از بخش‌های سازمان توجه شود، تعداد آن‌ها زیاد نباشد و زبان به کاررفته در منشور رفتار معنوی ساده‌تر و مأنوس‌تر باشد تا احتمال موفقیت‌آمیز بودن جاری‌سازی ارزش‌ها و رفتارهای معنوی بیشتر باشد. یکی از فعالیت‌های بسیار مهم در فرایند رفتار معنوی در سازما ن‌های رسانه‌ای تعریف شفاف ارزش‌ها و اصول و تهیه مصادیق رفتاری جزئی برای ارزش‌های معنویات است تا کارکنان بدانند که برای پایبندی به ارز ش‌ها چه فعالیت‌هایی لازم است؛ بنابراین ارزش‌های معنوی سازمان باید به مصادیق رفتاری ترجمه شوند تا سوءبرداشت‌ها و اختلاف‌نظرها کم شود و کارکنان به طور واضح بدانند که برای اجرای یک ارزش چه کارهایی را باید انجام دهند. در نهایت اینکه باید هنجارها و معیارهای نانوشته سازمانی را با قوانین و مقررات رسمی که ضمانت اجرایی دارند، جایگزین کرد.
نظر شما