ویراستاری محتوا یعنی مراقبت از اعتبار نویسندگی

ویراستاری هنر تنظیم و تدوین متون و گزاره های مختلف است. ساختار کلی یک متن بر مبنای تلاشهای بی وقفه ویرایشگران شکل میگیرد؛ اشتباهات نگارشی و املایی مختصر موجود در یک مطلب، در مقایسه با خطاهای ساختاری و علمی قابل چشم پوشی هستند. خوانندگان و حتی نویسندگان و ویراستاران علمی-ادبی ترجیح میدهند که با یک نوشته کاملاً روان و قابل فهم رو به رو شوند. بنابراین میتوانیم هنر ویرایش محتوا را اینگونه تعریف کنیم «ویراستاری فرآیند بهبود وضعیت ساختاری، معنایی، نگارشی و فنی یک متن است».

نمونه یک متن

• متن پیش از ویرایش

دریغا که تلاشهای بی وقفه ویراستاران، گاها خورده مهارتهایی تلغی میشوند که اعتبار هنر ویرایشگری را زیر سؤال می برد. البته که راجب این مساله باید بسیار بیشتر سخن گفت تا در ذهن مخاطبها جا بیافتد.

• پس از ویرایش

افسوس که گاهی اوقات کوشش بی وقفه ویراستاران، خرده مهارتی تلقی میشود که ارزش هنر ویرایشگری را پایمال میکند. البته درباره این مساله میتوانیم بیشتر به بحث و تبادل نظر بپردازیم تا در ذهن مخاطبان جا بیفتد.

حضور ویراستار، محتوا را ارزشنمدتر میکند

یک مقایسه ساده میان دو گزاره ذکر شده در بالا، نشان میدهد که حضور ویراستار تا چه حدی میتواند بار معنایی، کیفی و ساختاری یک محتوا را به تنهایی به دوش بکشد؛ بر اساس این دو نوشته، ملاحظه میکنید که واژه دریغا به هیچ وجه با لحن و بیان این گزاره مطابقت ندارد و باید با یک واژه مناسب جایگزین شود. در فرآیند ویراستاری برخی از اصلاحات انجام شده برمبنای سلیقه ویراستار صورت میگیرد؛ مانند استفاده از واژه (کوشش) به جای واژه (تلاشها).

تلغی یک اشتباه املایی بزرگ به شمار میرود و باید اصلاح شود. در ادامه با ترکیب (راجب) رو به رو میشویم که نوعی نادرستی متداول در نوشتن است که به دلیل عدم توجه افراد به ریشه ((عربی)) این واژه رخ میدهد. در انتهای جمله نیز یک واژه عربی یعنی (مخاطب) به همراه  نشانه جمع فارسی (ها) آورده شده است که این اشتباه است.

متأسفانه در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی بسیاری از مخاطبان و تولید کنندگان محتوا هیچ اهمیتی برای هنر ویراستاری قائل نیستند؛ بسیاری از کاربران با اینکه میدانند نادرستی های علمی و ساختاری در یک محتوا وجود دارد، اما به سادگی از آنها عبور میکنند و تولید کنندگان محتوا نیز به راحتی همه چیز را تحریف میکنند و مسؤولیت مطالب خود را نیز بر عهده نمیگیرند. به همین خاطر است که کتابهای چاپی، صوتی و الکترونیک هنوز هم معتبرترین و ماندگارترین منابع برای خواندن و به خاطر سپردن هستند. هنوز هم نویسندگان مطرح دنیا، علاوه بر اینکه آثار خود را چندین بار ویرایش و اصلاح میکنند، در گام نهایی متون خود را در اختیار یک ویراستار با تجربه و حرفه‌ای قرار میدهند تا به بار معنایی و ارزش نگارشی اثر بیفزاید.

با وظایف اصلی ویراستاران در یک مجموعه بیشتر آشنا شویم

• بازنگری و اصلاح نادرستی های فنی و نگارشی

تمامی آثار مکتوب و نوشته ها پس از منتشر شدن در پلتفرمهای مختلف، ممکن است چندین و چندبار ویرایش شده باشند اما بازهم وجود غلط های نگارشی، جا افتادگی برخی حروف و یا اشتباهات املایی مختلف محتمل به نظر میرسد و اجتناب ناپذیر است. بی گمان یک ویراستار پس از مشاهده اشتباهات مختلف در مطلبی که بارها و بارها آن را اصلاح کرده، ناراحت و مضطرب میشود و در صدد برطرف کردن مشکلات متنی بر می آیند. پس از فرآیند ویرایش متن، ساختمان یک اثر باید به قدری منسجم شده باشد که اشتباهات کوچک و تایپی دیده نشوند.

• ارتقای سطح کیفی متن در یک محدوده زمانی خاص

تعداد دفعاتی که نویسندگان و ویراستاران یک محتوا را بازنگری کرده و در آن تغییری را اعمال میکنند، محدودیتی ندارد اما زمان بزرگترین عاملی است که میتواند یک ویراستار را به چالش بکشد؛ بنابراین در پروژه های تمام وقت و کلان، به منظور پیشبرد هرچه بهتر فرآیند ویراستاری، برنامه ریزی خاصی صورت میگیرد. زمانبندی دقیق بازدهی این فرایند را به طور چشم‌گیری افزایش میدهد و میتواند هر محتوایی را منسجم، گویا، تأثیر گذار و تأمل برانگیز کند. این زمان برای عرصه خبر به حداقل میزان ممکن خواهد رسید؛ یک خبرنگار یا گزارشگر باید بتواند در لحظه تصمیم خود را برای انتخاب بهترین واژه یا زیباترین ترکیب در جملات بگیرد.

هنر ویراستاری و نقش پررنگ آن در تعاملات مهم فرهنگی و تجاری

برندهای مشهور در حوزه های مختلف، سالیانه بخش عظیمی از منابع انسانی و مالی خود را به تبلیغات و تولید محتوا اختصاص میدهند. یک محتوای تبلیغاتی، بخشی از ماهیت و هویت یک مجموعه بزرگ تجاری را تشکیل میدهد؛ به عنوان مثال، کمپانی بزرگ گوگل، سالیانه عددی بین صدهزار تا دویست و پنجاه هزار دلار به نویسندگان، تولید کنندگان محتوا و ویراستاران خود پرداخت میکند. متوسط درآمد بخش تولید محتوا در کمپانی گوگل، بر مبنای آمار رسمی که در وبسایت معتبر کریرکارما (career karma) ذکر شده است، چیزی در حدود صد و شانزده هزار دلار است. این شرکت مهم دنیای ارتباطات و فناوری اطلاعات، سالیانه صد و هشت هزار دلار نیز به گروه بزرگ تولید محتوای خود پاداش میدهد!

 اگر این مسأله را در ابعاد کوچکتر نیز شرح دهیم، میتوانیم به این نکته اشاره کنیم که سبک نوشتاری، شیوه نگارش و چگونگی استفاده از واژگان شخصیت افراد مختلف را آشکار می‌سازد. دقیقاً به همین خاطر است که برخی افراد به تدریج، طرفدار پر و پا قرص یک نویسنده خاص میشود. اگر باورها، ایده ها، بیان و لحن یک نویسنده مطابق و مشابه با تفکرات یک خواننده باشد، مخاطب به خواندن آثار او ترغیب میشود. اقناع و جذب مخاطبان یکی دیگر از نقش‌های ویراستار محسوب می‌شود.

ویراستاری مهارتی فراتر از نویسندگی

با این تفسیر وظیفه ویرایشگران، سنگین تر از تولیدکنندگان محتواست؛ آنها علاوه بر تنظیم متن بر مبنای سلیقه و نیاز مخاطبان، باید حفره های مختلف علمی در یک محتوا را پیدا کنند، به دنبال شناسایی و حذف گزاره های غیر منطقی و دروغین باشند و در عین حال محتوا را به لحاظ ساختاری و فنی به کمال برسانند.

ویراستار در قبال محتوای تولید شده توسط هر نویسنده ای، باید مانند یک استاد بسیار سختگیر و ریزبین عمل کند. او باید همه پاراگراف ها و تیترهای اصلی و فرعی مربوط به آنها را با دقت رصد کند. چرا که اولین چیزی که به چشم مخاطب می آید، میزان ارتباط میان سرفصل ها با متن است. عملی شدن این قواعد شخصیت، کیفیت و ارزش محتوا را ارتقا خواهد داد.

مقایسه نقش ویراستاران ارشد با ویراستاران فرعی

ویراستاران اصلی محتوا در یک مجموعه تجاری یا انتشارات، تضمین میکنند که تمام آثار تولید شده، منسجم، قابل درک و عاری از هرگونه ابهام و اشتباهات علمی یا ساختاری هستند. برای رسیدن به نقطه اطمینان، ویرایشگران ارشد باید صحت و سقم منابع و مثال‌های به کار گرفته شده در یک محتوا بررسی کنند، پیوستگی لحن و بیان گزاره ها تایید کنند و در نهایت ماهیت کلی اثر را بار دیگر رصد کنند.

اما ویراستاران فرعی در مقایسه با ویرایشگران ارشد، قدرت و گستره اجرایی کمتری دارند و مهمترین نقش آنها بررسی فنی یک محتواست؛ آنها با دقت هرچه تمام تر نادرستی های مختلف املایی، دستوری و نگارشی را شناسایی میکنند و محل قرارگیری عنوان ها، نمودارها، تصاویر و کپشن ها را چندین بار مورد توجه قرار میدهند.

بر مبنای تعاریف و توضیحاتی که پیرامون مفهوم هنر ویراستاری و نقش ویراستاران بیان کردیم، اهمیت حضور این افراد در کنار یک سازمانهای مختلف رسانه ای، فرهنگی و تجاری به روشنی مشخص شد. در تمامی پروژه های کلان که مخاطبان بیشماری دارند، اجرای صحیح هر فرآیندی بدون حضور ویراستاران غیر ممکن است. پیام ها، توصیه ها و اهداف تبلیغاتی بدون حضور یک ویرایشگر خبره و کارکشته به درستی به مخاطب منتقل نخواهد شد. هرچند که در ابعاد کوچکتر مانند صفحات مجازی که هرروز با آنها سروکار داریم، برخی پیامها و محتواهای منتشر شده به شدت از این کمبود رنج می برند. ایده‌آل ترین حالت برای تغییر این وضعیت باید  تمام کاربرانی که به نحوی محتوای متنی و تصویری تولید میکنند، برای پیامی که به دیگران انتقال میدهند ارزش قائل شوند و به طور جدی محتوای خود بازنگری و اصلاح کنند.