روزنامه‌نگاری ادبی یک فرم محبوب از ادبیات غیرداستانی خلاقانه است. نشریاتی مانند New Yorker، The Atlantic Monthly نمونه‌های خوبی از این نوع نوشته‌ها را منتشر می‌کنند. روزنامه‌نگاری ادبی نوشتن در مورد حقایقی است که خارج از زندگی شخصی نویسنده است. نویسنده از ابزارهایی مانند گفتگو، شخصیت‌پردازی، ساختار ادبی استفاده می‌کند تا یک داستان واقعی درباره‌ی یک شخص، مکان، رویداد و... بنویسد.
نویسنده می‌تواند هر موضوعی را انتخاب کند؛ به شرط آن که بتواند در رابطه با آن تحقیق کند. اکثر دانشگاه‌ها دوره‌هایی درباره نحوه نوشتن گزارش ادبی ارائه می‌کنند و کتاب‌هایی هم در رابطه با نویسندگی خلاقانه در دسترس است. بیشتر نویسندگانی که در زمینه ادبیات غیرداستانی خلاقانه می‌نویسند، در این ژانر متخصص هستند. بنابراین اگر قصد دارید که آثار غیرداستانی خلاقانه بنویسید، باید بدانید که روزنامه‌نگاری ادبی چیست و چگونه باید به این سبک نوشت.
در این متن اصطلاح «روزنامه‌نگاری ادبی» را تعریف خواهیم کرد و به صورت مختصر نحوه‌ی نوشتن آن را توضیح خواهیم داد.
تعریف روزنامه‌نگاری ادبی
روزنامه‌نگاری ادبی «ادبیاتِ واقعیت» است. نویسنده می‌تواند در هر موضوعی مانند اعتیاد به مواد مخدر، بیکاری یا جنایت گزارش بنویسد و وضوع هر چه باشد، نویسنده برای نوشتن درباره اشخاص، رویدادها، اماکن و... به اطلاعات حقیقی نیاز دارد که قابل اثبات باشند. در واقع هر حقیقت مهمی که نوشته می‌شود باید قابل اثبات باشد. اغلب، گزارش نوشتن به سبک روزنامه‌نگاری ادبی مستلزم آن است که نویسنده تحقیقاتی را برای کشف حقایق انجام دهد.
بر خلاف خاطرات یا مقالات شخصی که بر اساس زندگی خود نویسنده هستند، یک گزارش ادبی بر اساس رویدادها یا تجربیاتی خارج از زندگی شخصی نویسنده است و بر خلاف خاطرات که از دیدگاه «اول شخص» به نگارش درمی‌آید، گزارش ادبی از دیدگاه «سوم شخص» نوشته می‌شود. هدف نویسنده آن است که داستان یا رویداد را با استفاده از صحنه‌های دراماتیک به تصویر بکشد. صحنه‌ای که شامل مکان، زمان، جزئیات و توضیحات و رفتار افراد در طی داستان است. نویسنده همچنین از ابزارهای ادبی دیگری هم برای نوشتن یک داستان جذاب استفاده می‌کند. فنون ادبی رایج عبارتند از: تشبیه، استعاره و تصویرسازی ذهنی.
قصد نویسنده این است که اطلاعات جدیدی ارائه کند و خوانندگان را آگاه کند. نویسنده باید همراه با روشنگری، صحنه را به شکل سرگرم‌کننده‌ای روایت کند. او این کار را با استفاده از عناصر داستانی مانند شخصیت‌پردازی، دیالوگ، ساختار روایی و... انجام می‌دهد.
چگونه گزارش ادبی بنویسیم؟
هیچ راه واحدی برای نوشتن یک گزارش ادبی وجود ندارد. با این حال نویسنده باید از چند دستورالعمل خاص پیروی کند. به‌عنوان مثال باید راجع به موضوع گزارش به‌خوبی تحقیق کند. گزارش باید لیدی داشته باشد که توجه خوانندگان را جلب کند و بگوید که گزارش راجع به چیست. محتوای گزارش باید حقایقی جذاب و آموزنده داشته باشد و همچنین نویسنده باید از عناصر ادبی برای نوشتن گزارش استفاده کند. به طور خلاصه، برای نوشتن یک گزارش ادبی موارد زیر را انجام دهید:
- یک موضوع انتخاب کنید.
- راجع به آن تحقیق کنید.
- یک گزارش دراماتیک بنویسید.
- توجه کنید که گزارشتان می‌بایست شامل لید، محتوا و پایان بندی مناسب باشد.
موضوع انتخاب کنید: شما می‌توانید در مورد هر موضوعی بنویسید. موضوعات محبوب عبارتند از:
- حوادث
- زندگی‌نامه
- کسب‌وکار
- گزارش جنایی
- تاریخ
- فرهنگ
- علم و تکنولوژی
- ورزش
- و...
موضوعی را انتخاب کنید که به شما این امکان را بدهد که صمیمی بنویسید و داستانتان را دراماتیک کنید. قبل از نوشتن گزارش، موارد زیر را از خودتان بپرسید:
- از چه مدارکی می‌خواهم استفاده کنم؟
- داستان در مورد چیست؟
- مضمون آن چیست؟
- چه نکاتی را می‌خواهم بیان کنم؟
- چه حقایقی در این رابطه دارم؟ هنوز به چه حقایقی نیاز دارم؟
- آیا حقایق من قابل اثبات است؟
- با چه کسی مصاحبه کرده‌ام؟ باید با چه کسانی مصاحبه کنم؟
- چگونه می‌خواهم گزارش را سازماندهی کنم؟ بر اساس موضوع؟ ترتیب زمانی؟ ترتیب منطقی؟
- دیدگاه خود من در رابطه با این موضوع چیست؟ چگونه می‌خواهم نظراتم را در گزارش ارائه کنم؟
در رابطه با موضوع تحقیق کنید: روزنامه‌نگاری ادبی مبتنی بر واقعیت است؛ بنابراین باید برای داستانتان حقایق را جمع‌آوری کنید.
- فرد، رویداد یا تجربه‌ای را مشاهده کنید و از آن یادداشت‌برداری کنید.
- هنگام مصاحبه با کارشناسان مربوطه حتما یادداشت‌برداری کنید یا از ضبط صوت استفاده کنید.
- خود را در داستانتان غرق کنید. کتاب‌ها، مقالات و اطلاعات مربوط به موضوعتان در روزنامه‌ها را بخوانید و یادداشت‌برداری کنید.
- موضوعتان را در گوگل جستجو کنید تا ببینید چه مطالبی راجع به موضوع شما نوشته شده است.
- تحقیقات اولیه‌تان را کامل کنید.
یک راه خوب برای کسب اطلاعات در مورد شخص یا موضوع در اغلب موارد مشاهده است. بررسی کنید که: سوژه شما چه چیزی پوشیده است؟ سوژه شما چه می‌گوید؟ چگونه رفتار می‌کند؟ و... . شما همچنین می‌توانید با مشارکت در بحث در آن موضوع غرق شوید.
یک نقل‌قول جذاب از یک کارشناس یا شاهد یک رویداد نیز می‌تواند یک داستان کسل‌کننده را به داستانی تبدیل کند که توجه خوانندگان را جلب کند. اگر می‌خواهید یک اثر غیرداستانی خلاقانه بنویسید، باید بدانید که چگونه مصاحبه انجام دهید:
- فهرستی از سوالاتی که باید بپرسید تهیه کنید.
- یک قلم و کاغذ یا دستگاه ضبط صوت همراهتان داشته باشید.
- با کارشناس موضوع مصاحبه کنید.
- بعد از مصاحبه، یادداشت‌هایتان را تایپ کنید.
- سخت‌ترین سوالات را برای آخر مصاحبه بگذارید.
- نقل‌قول را جعل نکنید.
از صحنه‌های دراماتیک استفاده کنید: برای نوشتن یک گزارش، از تکنیک «ایجاد یک صحنه» استفاده کنید. برای انجام این کار باید به جای آنکه به خوانندگان راجع به موضوع بگویید، موضوع را به آنان نشان دهید! ایجاد صحنه چیست؟ در ایجاد صحنه، نویسنده، یک رویداد را در ذهن خود تصور می‌کند و صحنه‌ای را مانند یک فیلم در ذهن مخاطب ایجاد می‌کند. صحنه در یک مکان و زمان مشخص اتفاق افتاده است که شامل گفتگو، کنش‌ها و جزئیات مشخصی است. ایجاد صحنه شامل جزئیاتی است که برای حواس پنجگانه جذاب است.
به صورت خلاصه یک صحنه شامل عناصر زیر است:
- زمان: صحنه در یک زمان مشخص اتفاق افتاده است.
- مکان: صحنه در یک مکان مشخص رخ داده است.
- جزئیات: همیشه جزئیات مهمی در صحنه وجود دارد. این جزئیات، عینی و مشخص هستند؛ نه کلی و انتزاعی. همچنین صحنه باید از نظر حواس پنجگانه برای مخاطب جذابیت داشته باشد.
- کنش: صحنه شامل بحران، رویارویی و واکنش افراد است.
- گفتگو: اغلب در یک صحنه گفتگو و مکالمه اتفاق می‌افتد اما نه همیشه!
- توصیف و شرح دادن: از تصاویر حسی استفاده کنید. جزئیات، داستان اصلی یا حقایق گسترده‌ای را آشکار می‌کنند.
لید، محتوا و پایان‌بندی داشته باشید: چه در رابطه با یک شخص بنویسید، چه در رابطه با یک مکان یا رویداد، گزارش شما به یک لید احتیاج دارد که به خوانندگان نشان دهد هدف شما از نوشتن گزارش چیست و چرا باید گزارش شما را بخوانند. لید باید خواننده را متقاعد کند که گزارش را بخواند. بنابراین شما باید در گزارش «قلاب» داشته باشید. قلاب می‌تواند یک نقل‌قول، واقعیت جذاب، نکته مهم، سوال و... باشد.
در متن گزارش می‌توانید در رابطه با حقایق مهم بنویسید و عقاید و افکار خودتان را هم بیان کنید. همچنین می‌توانید از آرایه‌های ادبی، استعاره، تشبیه و تصویرسازی استفاده کنید. نکته کلیدی این است که باید خوانندگان را آگاه کنید. در یک گزارش کوتاه می‌توانید نکاتتان را به ترتیب زمانی یا منطقی بیان کنید. در یک گزارش طولانی‌تر، می‌توانید ایده‌هایتان را بر اساس موضوع مرتب کنید. (برای این کار از میان‌تیتر و زیرتیتر استفاده کنید)
در پایان باید یک نکته مهم را به خوانندگان برسانید. در غیر این صورت خواننده از خودش می‌پرسد: «خب که چه؟ هدف از نوشتن این گزارش چه بوده است؟» هدف شما سخنرانی کردن نیست. هدف شما اطلاع‌رسانی، سرگرم کردن و آگاه کردن مخاطب است.
نکات نهایی برای نوشتن یک گزارش ادبی
- راجع به موضوعتان اطلاعات کسب کنید. با دیگران مصاحبه کنید و در اینترنت یا کتابخانه راجع به موضوعتان تحقیق کنید. خودتان را در موضوع غرق کنید.
- داستانتان را قبل از نوشتن خلاصه کنید. هدف شما چیست؟ چه نکات مهمی می‌خواهید بیان کنید؟ چه مدارکی دارید؟ چگونه می‌خواهید متن خود را به پایان برسانید؟
- شما باید یک لید و پایان خوب داشته باشید. لید به خوانندگان می‌گوید که متن شما در رابطه با چیست. پایان به خواننده یک پیام نهایی می‌دهد. نکته پایانی شما چیست؟
- مطمئن شوید که موضوعتان جالب و آموزنده است. اگر این‌طور نیست موضوعتان را تغییر دهید.
- دراماتیک بنویسید.
- موضوعتان را به یک دوره زمانی کوتاه محدود کنید.
- از آرایه‌های ادبی استفاده کنید. (تشبیه، استعاره و تصویرسازی ذهنی)
- از نگاه سوم شخص بنویسید.
- قبل از نوشتن متن، در گوگل بررسی کنید که چه متن‌های دیگری در این موضوع کار شده است.
- تحقیقات گسترده‌ای در مورد موضوع خود انجام دهید. اغلب شما فقط از مقدار کمی جزئیات برای داستانتان استفاده می‌کنید. هدف این است که در آن موضوع متخصص شوید تا بتوانید مثل یک متخصص بنویسید.
نظر شما