اعداد، اعداد، اعداد. امکان ندارد بتوانید از آن‌ها دوری کنید؛ مخصوصاً اگر یک روزنامه‌نگار باشید. اعداد فقط برای صفحات ورزشی و اقتصادی نیستند. از گزارش‌های تحقیقات پزشکی و بودجه مناطق مختلف تا اثرات زیست محیطی و هر موضوع دیگری که بخواهید روی آن کار کنید، با اعداد سروکار خواهید داشت. شما می‌توانید با استفاده مناسب از اعداد، گزارش بهتری بیان کنید.
کتابی به نام «اعداد برای روزنامه‌نگاران» وجود دارد که سال‌ها در دانشگاه‌های مطرح روزنامه‌نگاری تدریس می‌شود. در سال ۱۹۹۹ دانشکده‌های روزنامه‌نگاری متوجه شدند که دانشجویان، حتی زمانی که مجبور بودند ریاضیات و آمار بخوانند بازهم از آن‌ها در گزارش‌هایشان استفاده نمی‌کردند. در روزنامه‌نگاری استفاده از آمار اجتناب‌ناپذیر است. با این وجود نوعی فوبیای ریاضیات در بین دانشجویان روزنامه‌نگاری و حتی روزنامه‌نگاران حرفه‌ای دیده می‌شود.
شاید دانشجویان روزنامه‌نگاری هنوز متوجه این موضوع نشده باشند اما روزنامه‌نگاران حرفه‌ای با اکراه به این مسئله باور دارند که ریاضیات شما را به روزنامه‌نگار خیلی بهتری تبدیل می‌کند!
- با داشتن علم ریاضیات می‌توانید محاسبات دقیق و قابل اعتمادتری انجام دهید. حقایق را بررسی کنید و حتی آینده‌ی اعداد را پیشبینی کنید که اتفاق بسیار مهمی برای گزارش شماست.
- می‌توانید از ارائه نادرست داده‌ها و فریب مردم جلوگیری کنید. یعنی می‌توانید از خودتان در برابر آمار اشتباهی که منتشر شده‌است محافظت کنید و درخصوص آن مطالبه‌گری کنید. اگر بخواهیم «استقلال» را به عنوان سنگ بنای اخلاق در روزنامه‌نگاری درنظر بگیریم، بخشی از استقلال به توانایی شما در ارزیابی اطلاعات عددی «بدون تکیه بر منبع» بستگی دارد.
- می‌توانید درخصوص مسائل داده‌محور سؤالات صحیحی را بپرسید.
- می‌توانید اعداد پیچیده را برای خوانندگان و شنوندگان خود ترجمه کنید تا آن‌ها اعداد را راحت‌تر درک کنند. برای این‌کار شما باید اول خودتان درک کامل و درستی از اعداد پیدا کنید.
- می‌توانید در دنیای جدید و جذاب «دیتاژورنالیسم» برای خود جایگاه ویژه‌ای به دست بیاورید.
- دانش اعداد شما را روزنامه‌نگار دقیق‌تری می‌کند. حتی اگر در گزارشی راجع به اعداد ننویسید می‌توانید آن گزارش را با گزارش‌های قبلی خود مقایسه کنید و ببینید تا چه اندازه قلم رساتر و دقیق‌تری پیدا کرده‌اید.
جملات زیر را در نظر بگیرید:
«شهردار درآمد بالایی می‌گیرد»
«من تابستان امسال چندین کتاب خوانده‌ام»
درآمد شهردار دقیقاً چقدر است؟ شما در تابستان چند کتاب خوانده‌اید؟
این سوالات به همان اندازه که ساده و واضح بنظر می‌رسند، معانی مهمی را منتقل می‌کنند.
اغلب روزنامه‌نگاران بخش‌های عددی و جمع‌آوری داده‌ها را دور می‌زنند به این دلیل که فکر می‌کنند در کار کردن با اعداد ناتوان هستند. آیا به این دلیل نیست که اکثر روزنامه‌نگاران در وهله اول «نویسنده» هستند؟
از آخرین دفعه‌ای که «درصد تغییرات» یا «میانگین» را محاسبه کردید چقدر می‌گذرد؟ احتمالاً در کلاس نهم در محاسبه درصد تغییرات زمانی که جمعیت از ۴۱۰۰۰ به ۴۹۰۰۰ افزایش پیدا کرده مهارت داشته‌اید. هر روزنامه‌نگاری باید این مهارت‌های ابتدایی آمار را بداند.
این دانش و اینکه بدانید چه زمانی از «میانه» استفاده کنید و چه زمانی از «میانگین»، حتی در برنامه‌نویسی به شما کمک می‌کند و شما را تبدیل به یک دیتاژورنالیست حرفه‌ای می‌کند. ما در این متن و متن‌های آینده تلاش می‌کنیم تا اصول اولیه آمار که «آمار توصیفی» نامیده می‌شود را به شما توضیح دهیم که در حجم بالایی از تحلیل‌ها به کمک شما خواهند آمد.
برای مثال اگر یک حزب ادعا کند که میانگین حقوق داده شده به کارگران ۸ میلیون بوده‌است و حزب دیگی ادعا کند که ۶ میلیون، کدام حزب به مردم دروغ می‌گوید؟
بعد از آمار توصیفی به بررسی آمار استنباطی می‌رویم تا بتوانید از آمار به دست آمده نتیجه‌گیری صحیحی داشته باشید. حتی اگر به تنهایی آمار را محاسبه نکنید باید منطق آن را بدانید.
درصد
همانطور که می‌دانید برای تبدیل یک درصد به یک عدد اعشاری، نقطه اعشار دو مکان به سمت چپ حرکت می‌کند:
۱۵%=۰.۱۵
برای محاسبه درصد معینی از یک عدد مشخص، باید عدد را در ۱۰۰ ضرب کنید و تقسیم بر کل تعداد کنید.
مثلاً مقدار ۴۰ از ۲۲۰ می‌شود چند درصد؟
۴۰ را ضربدر ۱۰۰ می‌کنیم = ۴۰۰۰ . سپس تقسیم بر ۲۲۰ می‌کنیم که می‌شود: ۱۸.۱ درصد.
یا می‌توانید ۴۰ را بر ۲۲۰ تقسیم کنید و درنهایت نتیجه به دست آمده را در ۱۰۰ ضرب کنید.
گاهی ممکن است عدد «کل» شما کوچک‌تر باشد. مثلا مقدار ۲۰۰ از ۵۰ می‌شود چند درصد؟
بازهم تفاوتی نمی‌کند و باید به همان شکل حساب کنید.
درصد تغییرات
درصد تغییرات به شما کمک می‌کند که تغییرات بین دو عدد را محاسبه کنید. تصور کنید که بودجه یک منطقه ۵۰.۰۰۰.۰۰۰ تومان بوده‌است و در سال جدید این بودجه ۶۰.۰۰۰.۰۰۰ شده‌است. برای شما مهم است که درصد تغییر این بودجه را بدست آورید. برای این کار یک فرمول به شما می‌دهیم: شما باید مقدار اولیه را از مقدار ثانویه کم کنید و تقسیم بر مقدار اولیه کنید.
با توجه به این فرمول برای محاسبه بودجه ۵۰ میلیون را از ۶۰ میلیون کم می‌کنیم؛ می‌شود ۱۰ میلیون. سپس ۱۰ میلیون را تقسیم بر ۵۰ میلیون می‌کنیم = ۰.۲ درصد
میانگین
وقتی شما یک مجموعه از داده‌ها دارید، می‌توانیم بگوییم میانگین «عددی است که معرف و نماینده‌ی آن مجموعه داده‌ها است» میانگین به شما کمک می‌کند تا تمامی اعداد را در یک عدد خلاصه کنید.
برای محاسبه میانگین شما باید تمامی اعداد را با یکدیگر جمع کنید و تقسیم بر تعداد اعداد کنید.
مثلا یک مجموعه ۱۲ عددی را درنظر بگیرید:
مجموعه={۸۲. ۹۹. ۸. ۴۰. ۱۴. ۵۴. ۷۶. ۲۲. ۴۵. ۴۵. ۷۸. ۴۵. }
برای محاسبه میانگین، تمامی اعداد مجموعه را با یکدیگر جمع می‌کنیم که حاصل آن می‌شود عدد ۶۰۸. حالا عدد ۶۰۸ تقسیم بر ۱۲ می‌کنیم که می‌شود ۵۰.۶
شما به عنوان یک روزنامه‌نگار باید تفاوت بین «میانه» و «میانگین» را بدانید. بسیاری اوقات افراد برای به اشتباه انداختن مخاطبان این دو مقدار را با یکدیگر جابه‌جا می‌کنند.
میانه
میانه عددی است که «وسط» مجموعه داده‌های شما قرار دارد. برای محاسبه میانه ابتدا باید مجموعه داده‌ها را به ترتیب مرتب کنیم (همان مجموعه بالا را درنظر بگیرید.) می‌شود:
مجموعه= {۹۹. ۸۲. ۷۸. ۷۶. ۵۴. ۴۵. ۴۵. ۴۵. ۴۰. ۲۲. ۱۴. ۸}
عدد میانه می‌شود عددی که در وسط مجموعه داده‌های شما قرار دارد. اگر تعداد اعداد در مجموعه شما فرد باشد عدد وسط می‌شود میانه. اگر تعداد اعداد در مجموعه شما زوج باشد، مثل مجموعه بالا، دو عدد که وسط قرار می‌گیرند را درنظر می‌گیریم، آن‌ها را باهم جمع می‌کنیم و تقسیم بر ۲ می‌کنیم. یعنی از آن دو عدد میانگین می‌گیریم.
در مجموعه بالا دو عدد وسط ۴۵ و ۴۵ هستند. پس میانه ما عدد ۴۵ است.
همانطور که مشاهده کردید میانگین این مجموعه داده ۵۰.۶ و میانه آن ۴۵ است. دقت داشته باشید که هیچگاه این دو عدد را اشتباه محاسبه نکنید.
مد
مد درواقع عددی است که دفعات بیشتری در مجموعه شما تکرار شده‌است.
زمانی که می‌خواهید بدانید در یک مجموعه بیشترین تعداد متعلق به چه عددی است باید مد را محاسبه کنید. در مجموعه بالا عددی که به دفعات بیشتری آورده شده‌است عدد ۴۵ است. پس مد در مجموعه ما ۴۵ است.
یافتن مد در، میانگین و میانه در مجموعه‌ای که تعداد زیادی داده دارد کار ساده‌ای نیست. شما می‌توانید از کدنویسی یا اکسل برای محاسبه این اعداد استفاده کنید. اما در ابتدا باید تفاوت آن‌ها را بدانید تا بتوانید فرمول صحیح را به برنامه بدهید و به نتیجه دلخواه برسید.
در این متن تلاش کردیم که اهمیت دانش ریاضیات در روزنامه‌نگاری را به شما توضیح دهیم سپس به توضیح برخی کلیات علم آمار بپردازیم. در متن‌های آینده به ادامه دانش آمار برای روزنامه‌نگاران خواهیم پرداخت.
درنهایت باید بدانید که روزنامه‌نگاران بدون مهارت در ریاضیات یا آمار، دائما باید بر تفسیر منابع خود تکیه کنند و امیدوار باشند که اعدادی که استفاده کرده‌اند صحیح هستند! در این صورت روزنامه‌نگار نه استقلال دارد و نه دقت.
نظر شما