منشور اخلاقی یک سند رسمی است که اصول اخلاقی و شئون معنوی و ارزشی یک سازمان در آن قید شده است. در هر حرفهای منشور اخلاقی که به آن «کد اخلاقی» هم گفته می‌شود، ممکن است شامل حوزه‌هایی مانند اخلاق کسب درآمد، آیین نامه عملکرد حرفهای و آیین‌نامه رفتار کارکنان و... شود.
کد اخلاقی دستورالعمل‌های اخلاقی و بهترین شیوه اداره سازمان برای رعایت صداقت و حرفهای بودن را تعیین می‌کند. اعضای سازمان باید به منشور اخلاقی سازمان خود پایبند باشند. درصورتی منشور اخلاقی نقض شود قرارداد کاری فرد با سازمان مربوطه فسخ می‌شود.
اخلاق در حرفه‌ی روزنامه‌نگاری هم مانند حرفه‌های دیگر ارزش‌های مشترکی است که خبرنگاران را راهنمایی می‌کند. منشور اخلاقی هم آرزوها و هم تعهداتی است که روزنامه‌نگاران، سردبیران و سایر افرادی که در این زمینه کار می‌کنند باید برای اجرای مسئولانه کارشان به آن پایبند باشند. اخلاق روزنامه‌نگاری در طول زمان تکامل پیدا کرده‌است. بیشتر سازمان‌های خبری قوانین اخلاقی مخصوص به خود را مکتوب کرده‌اند.
اگر یک روزنامه‌نگار یا سازمان خبری از این استانداردهای اخلاقی تخطی کند، اعتبار خود را از دست خواهد داد.
اصول اخلاقی استاندارد
چندین استاندارد اخلاقی کلیدی وجود دارد که در سازمان‌های خبری جهانی وجود دارد. آن‌ها در بالاترین سطح اخلاق روزنامه‌نگاری قرار دارند و خبرنگاری که دنبال حقیقت باشد و بخواهد در راستای منافع عمومی عمل کند باید به آن‌ها پایبند باشد:
- صداقت
خبرنگاران موظف هستند که حقیقت را جست‌وجو کنند و آن را تا حد امکان دقیق گزارش کنند. اینکار به کوشش بسیاری احتیاج دارد و به معنای به کارگیری تمام تلاش برای پیدا کردن تمام حقایق مربوط به یک گزارش است. خبرنگاران باید تمام اطلاعات را با منابع متعدد بررسی کنند تا اشتباهی در آن‌ها وجود نداشته‌باشد.
- استقلال
روزنامه‌نگاران باید از گرفتن سمت‌های سیاسی اجتناب کنند و نباید به نمایندگی از گروه خاصی که ذینفع آن هستند اقدامی انجام دهند. هرگونه وابستگی سیاسی یا سرمایه‌گذاری مالی که ممکن است باعث تضاد منافع با موضوعی شود باید به سردبیر گزارش داده شود. برخی سازمان‌ها به این اصل «بی‌طرفی» هم می‌گویند اما برخی دیگر از خبرنگاران اصطلاح بی‌طرفی را صحیح نمی‌دانند زیرا معتقد هستند که روزنامه‌نگار بی‌طرف نیست، او طرف «مردم و منافع عمومی» است.
- انصاف
روزنامه‌نگاران علاوه بر مستقل بودن باید انصاف و تعادل را در گزارش‌های خود نشان دهند. اکثر اخبار بیش از یک طرف دارند و خبرنگار باید این موضوع را درک کند. خبرنگار نباید به گونه‌ای دو دیدگاه متفاوت را در برابر هم قرار دهد که در حق یکی از آن‌ها بی‌انصافی شده باشد.
- پاسخگویی
سازمان‌های خبری باید به حرف مخاطبان خود گوش بدهند. برای اینکه مردم بتوانند آن‌ها را پاسخگو بدانند روزنامه‌نگاران باید مسئولیت حرفهای خود را بپذیرند. وقتی خبرگزاری‌ها مطالب اشتباهی را منتشر می‌کنند باید اصلاحیه‌ای صادر کنند.
- به حداقل رساندن آسیب
هر واقعیتی که قابل انتشار است نباید منتشر شود. اگر میزان آسیبی که ممکن است به افراد خصوصی- به ویژه کودکان- وارد شود از منافع عمومی بیشتر باشد نباید منتشر شود. اما زمانی که صحبت از شخصیت‌های عمومی باشد این مسئله کمتر بوجود می‌آید.
- پرهیز از افترا
این یک الزام قانونی و اخلاقی برای خبرنگاران است. روزنامه‌نگاران نمی‌توانند اظهارات نادرستی که به شهرت یک فرد آسیب می‌زند را منتشر کنند. خبرنگاران ممکن است برای افترا دادگاهی شوند پس مهم است که تمام مطالب با سند و مدرک آورده شود.
- آوردن منبع
خبرنگاران نباید به هیچ عنوان سرقت ادبی انجام دهند. اگر از اطلاعات رسانه یا روزنامه‌نگار دیگری استفاده می‌کنند باید حتما منبع را بیاورند.
تمام سازمان‌های خبری منشور اخلاقی برای سازمان خود تعریف می‌کنند که برخی از آن‌ها منبع دیگر سازمان‌ها قرار گرفته‌اند. ما سعی می‌کنیم به چندمورد از منشورهای اخلاقی مهم بپردازیم. یکی از این منشورهای اخلاقی، منشور اخلاق روزنامه‌نگاران استرالیایی است:
منشور اخلاقی روزنامه‌نگاران استرالیایی – Australian Journalists Code of Ethics
این منشور اخلاقی در سال ۱۹۹۸ توسط اتحادیه رسانه، سرگرمی، هنر و انجمن روزنامه‌نگاران به تصویب رسید. احترام به حقیقت از اصول اساسی روزنامه‌نگاری است. روزنامه‌نگاران جامعه خود را توصیف می‌کنند. آن‌ها اطلاعات، ایده‌ها و نظرات را جستجو، ضبط و افشا می‌کنند. آن‌ها شهروندان را آگاه و منافع مردم را زنده نگه می‌دارند. آن‌ها فعالیت افراد صاحب قدرت را با دقت بررسی می‌کنند تا در برابر مردم مسئولیت‌پذیر و پاسخگو باشند.
منشور اخلاق روزنامه‌نگاران استرالیایی:
۱. گزارش و تفسیر صادقانه، تلاش برای دقت، انصاف و افشای تمام حقایق اساسی. حقایق موجود و مرتبط را پنهان یا تحریف نکنید. تمام تلاش خود را بکنید تا فرصتی منصفانه برای پاسخ دادن افراد فراهم کنید.
۲. تأکید غیرضروری بر ویژگی‌های شخصی مانند نژاد، قومیت، ملیت، جنسیت، سن، روابط خانوادگی، اعتقادات مذهبی، ناتوانی جسمی یا فکری نکنید.
۳. منبع تمام اطلاعات خود را بیان کنید. جایی که منبع به دنبال ناشناس ماندن است، بدون درنظر گرفتن انگیزه‌های منبع با پیشنهاد آن‌ها موافقت نکنید. اما اگر پیشنهاد آن‌ها را پذیرفتید و به شما اعتماد کردند باید تحت هر شرایطی به محرمانه ماندن هویت آن‌ها احترام بگذارید.
۴. اجازه ندهید هیچ علاقه‌ی شخصی یا هرگونه اعتقاد، تعهد، پرداختی، هدیه یا منفعت، دقت و انصاف شما را تضعیف کند. شما باید استقلال داشته باشید.
۵. تضاد منافعی که بر صحت، انصاف یا استقلال روزنامه‌نگاری شما تأثیر می‌گذارد یا می‌تواند تأثیرگذار باشد را برای مدیران خود بازگو کنید. از موقعیت خبرنگاری برای منافع شخصی استفاده نادرست نکنید.
۶. اجازه ندهید تبلیغات یا سایر ملاحظات تجاری دقت، انصاف و استقلال شما را تضعیف کند.
۷. تمام تلاش خود را بکنید که هرگونه پرداخت مستقیم یا غیرمستقم برای مصاحبه، عکس یا اطلاعات را افشا کنید.
۸. برای به‌دست‌آوردن مطالب و اطلاعات از ابزارهای منصفانه، مسئولانه و صادقانه استفاده کنید. قبل از گرفتن هرگونه مصاحبه برای پخش و انتشار آن با سردبیر خود مشورت کنید. هرگز از آسیب‌پذیری یا ناآگاهی یک فرد از عملکرد رسانه‌ای سوءاستفاده نکنید.
۹. تصاویر و صداهایی که ارائه می‌دهید باید درست و دقیق باشند. هرگونه دستکاری که ممکن است گمراه‌کننده باشد باید افشا شود.
۱۰. سرقت ادبی نکنید
۱۱. به حریم خصوصی افراد احترام بگذارید. روزنامه‌نگاران حق دارند در برابر اجبار نفوذ به حریم خصوصی افراد مقاومت کنند.
۱۲. تمام تلاش خود را بکنید تا خطاها را عادلانه تصحیح کنید.
گاهی ممکن است که ارزش‌های اساسی با یکدیگر در تضاد قرار بگیرند. روزنامه‌نگار باید در این مواقع تصمیمات آگاهانه و دقیقی بگیرد. فقط اهمیت بالای منفعت عمومی در شرایط خاص و یا خطر آسیب قابل توجه به مردم باعث می‌شود که خبرنگار بتواند هریک از موارد بالا را نقض کند.
نظر شما