روزنامه‌نگار تحقیقی، راوی جنایات جنگی

گزارش جنایات جنگی، همیشه برای خبرنگاران سخت و گاهی غیرممکن بوده است. آن‌ها باید جان خود را به خطر می‌انداختند و در میدان جنگ حضور پیدا می‌کردند تا بتوانند تخفلات را مشاهده و جنایات جنگی را گزارش کنند. علاوه بر آن، اگر از میدان جنگ جان سالم به در می‌بردند، به خاطر افشا کردن جنایات جنگی، باز هم جان‌شان در خطر بود.

اما امروز یک خبرنگار دیگر نیازی ندارد تا در محل درگیری‌ها حضور داشته باشد. اکثر مردم، یک تلفن همراه هوشمند دارند که دارای دوربینی خوب است و تصاویر و فیلم‌ها را با کیفیت قابل قبولی ضبط می‌کند. هم‌چنین دسترسی عمومی به اینترنت باعث شده تا هر کسی بتواند اخبار اطراف خود را به تمام دنیا مخابره کند. شبکه‌های اجتماعی هم این مخابره را سریع‌تر و ساده‌تر کرده‌اند. بسیاری از تصاویر ماهواره‌ای نیز در اختیار عموم مردم قرار دارد. یک خبرنگار با بررسی این اطلاعات، بدون این‌که از صندلی خود در تحریریه بلند شود، می‌تواند به اخبار جنگ دسترسی پیدا کند و در حالی‌که کیلومترها با میدان نبرد فاصله دارد، جنایات جنگی را گزارش کند.

از طرفی قوانین حفاظت از خبرنگارها و احترام نسبی به آزادی بیان در کشورها، باعث شده تا بعد از گزارش جنایات جنگی، خبرنگاران کم‌تر حس ناامنی داشته باشند (البته این احترام نسبی به نوع جنگ و طرفین درگیر هم بستگی دارد؛ برای مثال اگر خبرنگاری در اروپا جنگ غزه را گزارش می‌کند تا زمانی آزادی دارد که به موضع اسرائیل آسیبی وارد نکند).

گزارش جنایات جنگی، اگرچه ریسک کم‌تری نسبت به گذشته دارند اما با توجه به دوری شما از محل حادثه، لازم است نکاتی را رعایت کنید تا گزارشی دقیق، واقعی و اثرگذار تنظیم کنید. هر گوشه از روزهای خونین امروز غزه نشانگر یک جنایت جنگی است و یادگیری اصول گزارش این جنایات، به شما کمک می‌کند تا به نحوی مؤثر آن‌ها را مخابره کنید.

گزارش جنایات جنگی، سخت‌تر از قبل!

در گذشته اگر کسی مرتکب جنایت جنگی می‌شد، تنها آسیبی که می‌دید این بود که به چهره‌ای منفور در افکار عمومی تبدیل می‌شد و در تاریخ، او را محکوم می‌کردند؛ عاملی که برای جلوگیری از جنایات جنگی، چندان اثرگذار نبود و خیلی از حاکمان تاریخ به آن اهمیتی نمی‌دادند. اما امروزه این عامل اثرگذارتر شده، چراکه افکار عمومی برای آینده سیاسی هر حکومتی، مهم و اثرگذار است.

در دنیای امروز، کسانی که جنایت جنگی انجام می‌دهند، علاوه بر این‌که محبوبیت خود را از دست می‌دهند، توسط سازمان‌های بین‌المللی تحت تعقیب قرار می‌گیرند و مجازات می‌شوند. البه فرایند این تعقیب و مجازات، تاکنون به سازوکار عادلانه و دقیقی نرسیده است و قدرت‌های جهانی آن را از مسیر خود خارج می‌کنند (وتوی قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه نسل‌کشی در غزه توسط آمریکا از مصادیق این خروج از ریل است). اما صرف وجود همین قانون دست‌وپا شکسته باعث شده حکومت‌ها از ارتکاب جنایت جنگی بترسند و در صورتی که آن را انجام دادند، از افشای آن به شدت جلوگیری کنند.

از طرفی با توجه به پیشرفت تکنولوژی‌های تسلیحاتی، جنایات جنگی با آسیب‌های گسترده‌تر و وحشیانه‌تری انجام می‌شوند. برای مثال اگر در گذشته یک روستا توسط ارتش مغول به آتش کشیده می‌شد و عده‌ای کشته و زخمی می‌شدند؛ امروزه یک بمب فسفری که در جنگ امروز غزه هم به دفعات از طرف رژیم صهیونیستی مورد استفاده قرار گرفته است، آسیب‌های جسمی به مراتب دردناک‌تری را بر تعداد خیلی بیش‌تری وارد می‌کند که اثرات آن تا سال‌ها بر مردم و محیط زیست باقی می‌ماند.

یک روزنامه‌گار که قصد دارد گزارشگر جنایات جنگی باشد، باید بداند این جنایات، نسبت به گذشته هم با شدت بیش‌تری انجام می‌شود هم بیش‌تر مخفی می‌شوند. بنابراین مسیر پر پیچ و خمی در انتظارش است.

قدم اول، شناخت

برای ورود به این مسیر، اولین قدم، شناخت جنایات جنگی است. شما باید بدانید چه اعمالی جنایت جنگی محسوب می‌شوند. مجموعه‌ای از قوانین مانند کنوانسیون ژنو، در حقوق بین‌الملل به وجود آمدند که ابزار و روش‌های جنگ را محدود می‌کنند. این قوانین سعی می‌کنند تا اثرات درگیری‌های مسلحانه را، برای محافظت از کسانی‌که در درگیری‌های جنگی شرکت ندارد،  کمتر کنند. کشورها برای رسیدن به این هدف، قواعدی را وضع کردند تا طرف‌های درگیر جنگ، آن‌ها را رعایت کنند. هرگونه نقض این قواعد، جنایت جنگی محسوب می‌شوند.

قواعد حاکم بر جنگ شامل موارد متعددی است. حمله به افراد غیرنظامی ممنوع است. هم‌چنین هدف قرار دادن مراکزی که برای اهداف نظامی استفاده نمی‌شوند، منع شده است. نیروهای نظامی حق ورود به مناطق حفاظت‌شده مانند بیمارستان‌ها و مدارس را ندارند؛ مگر برای کمک یا درمان. هم‌چنین استفاده از مهماتی که باعث آسیب‌های غیرمتعارف مانند بیماری‌های اعصاب و روان می‌شوند، تحت هیچ شرایطی قابل پذیرش نیست. علاوه برآن مهماتی ‌که باعث کشتار دسته‌جمعی می‌شوند، نباید توسط طرفین درگیر مورد استفاده قرار بگیرند. اجساد باید فوراً تحویل داده شوند و مورد هتک حرمت قرار نگیرند. از قواعد دیگر، ممنوعیت شکنجه‌کردن، آسیب زدن و حتی ترساندن اسرای جنگی است. طبق این قواعد، هرگونه آزار و خشونت جنسی چه به صورت کلامی و چه به صورت فیزیکی، ممنوع است. هم‌چنین مجبور کردن کودکان برای جنگیدن، قابل قبول نیست.

جنایات جنگی منحصر به این چند مورد نیستند اما این موارد، اصلی‌ترین جنایات جنگی در قرن اخیر هستند که باید نسبت به آن‌ها حساس باشید. ماده 7 و 8 اساسنامه رم، فهرست مفصلی از جنایات جنگی را ارائه می‌دهند که می‌توانید به آن مراجعه کنید و با سایر قواعد جنگ مورد پذیرش بین‌المللی آشنا شوید.

گزارش جنایات جنگی، خطرات و گام‌ها

امروزه در طول یک جنگ، اطلاعات زیادی توسط مردم درگیر جنگ، منتشر می‌شود که می‌تواند به یک روزنامه‌نگار تحقیقی کمک کند تا بدون حضور در میدان نبرد، جنایات جنگی را کشف و گزارش کند. دور بودن از میدان جنگ، خطرات را برای خبرنگار کاهش می‌دهد اما کار را برای تهیه گزارش تحقیقی سخت‌تر می‌کند. علاوه بر آن، مخفی‌کاری و سانسور شدید جنایات جنگی، به سختی این گزارش می‌افزاید. بنابراین باید خود را برای مسیری پر فراز و نشیب و طولانی آماده کنید. در قدم اول، می‌بایست شناخت کاملی نسبت به جنایات جنگی پیدا کنید. مواردی مانند کشتار مردم غیرنظامی، شامل جنایات جنگی هستند و شما باید کاملا با همه انواع آن آشنا باشید.

روایت جنایت جنگی، یکی از مهم‌ترین و اثرگذارترین کارهایی است که شما به عنوان یک روزنامه‌نگار تحقیقی می‌توانید انجام دهید. با درک شرایط تهیه این نوع گزارش در دنیای فعلی و پذیرفتن سختی‌های آن، می‎توانید کار خود را برای گزارش این جنایات شروع کنید.. برای تهیه این نوع گزارشات، نکات مهم دیگری را نیز باید بدانید که در مقالات بعدی ذکر خواهند شد.