مخاطب از زمانی که وارد روایت شما می‌شود، دائماً دنبال بهانه است تا متن شما را رها کند، چراکه فکر می‌کند قصه‌های جذاب‌تری خارج از روایت شما منتظرش هستند و بهتر است وقتش را برای آن‌ها صرف کند. شما به عنوان نویسنده، باید هنگام نوشتن روایت، به این نکته توجه کنید که از آغاز روایت تا آخرین پاراگراف آن، پشت سرهم دلایلی وجود داشته باشند که مخاطب را برای خواندن ادامه‌ی داستان متقاعد کنند.
گویی باید خواننده‌ی متن را تا پایان به دنبال خود بکشید. ایجاد کشش در داستان، با تعلیق امکان‌پذیر است. تعلیق یعنی در طول روایت با روش‌های مختلف، سوال‌هایی را در ذهن مخاطب درباره‌ی داستان ایجاد کنیم که برای دانستن جواب آن‌ها کنجکاو شود. سپس در ادامه‌ی روایت اجازه دهیم او پاسخ را کشف کند. تکرار این چرخه‌ی تعلیق در روایت باعث می‌شود مخاطب را تا پایان داستان، همراه خود نگه دارید.
انواع تعلیق
شما برای ایجاد تعلیق در روایت خود، دو راه اصلی پیش رو دارید. البته راهکارهای بسیاری در این زمینه وجود دارند که دو مورد از آن‌ها رایج‌تر و موثرتر هستند. همان‌طور که گفته شد تعلیق در مرحله‌ی اول، ایجاد سوال برای مخاطب است. در راهکار اول شما می‌توانید از روابط علت و معلولی برای خلق پرسش استفاده کنید. برای مثال روایت را به سمتی ببرید که سوال‌هایی مانند «کارِ کی بود؟» مطرح شوند.
نوع دوم پرسش‌هایی که عموماً توسط نویسندگان ایجاد می‌شوند مربوط به سیر زمان می‌شوند. یعنی داستان را طوری روایت کنیم که بعد از هر حادثه، مخاطب به دنبال این باشد که بعداً چه خواهد شد. این دو راهکار برای خلق پرسش به شما کمک می‌کند تا در ایجاد تعلیق موفق شوید.
تعلیق برای ایجاد هیجان
یک نوع دیگری از تعلیق وجود دارند که برای روایت داستان‌های حادثه‌ای کاربرد دارد. در این روش، شما یک قهرمان دوست‌داشتنی خلق می‌کنید که مخاطب با او همزادپنداری کند. سپس در طول روایت با ریتم تند و بلافاصله پشت سر هم او را بارها و بارها در موقعیت‌های بسیار خطرناک قرار می‌دهید و نجاتش می‌دهید. با این کار ترس و دلشوره‌ی مخاطب درباره‌ی قهرمان داستان، از بین نمی‌رود و تا پایان روایت که شخصیت اصلی به یک ساحل آرامش می‌رسد، با شما همراه خواهد بود.
تحقیر تعلیق
تعلیق البته مورد پسندگان همه‌ی نویسندگان مطرح تاریخ نبوده است. خیلی از رمان‌نویسان، تعلیق را به کار نمی‌گیرند و آن را به نوعی فریب مخاطب می‌دانند. آن‌ها بر این باور هستند که داستان باید به خودی خود کشش و جذب داشته باشد و در غیر این صورت به‌کارگیری روش‌های خلق تعلیق، حقیقت را می‌پوشاند و مخاطب در پایان از نویسنده راضی نخواهد بود. برای مثال جیمز جویس نویسنده‌ی مشهور ایرلندی در رمان «یولیسیس» رویدادهای معمولی و بی‌فرجام یک روز دوبلین (پایتخت ایرلند) را روی داستان حماسی و خوش‌فرجام بازگشت اودوسئوس از جنگ تروا سوار کرده است و تلویحاً می‌گوید واقعیت غیرمهیج‌تر و غیرقطعی‌تر از آن چیزی است که ادبیات داستانی به ما می‌باوراند.
این نظر اما خیلی طرفدار ندارد چراکه ما از روایتگری هدفی داریم. می‌خواهیم با روایت یک داستان، یک پیامی را به خواننده منتقل کنیم و یک جهان‌بینی جدید در او ایجاد کنیم. رسیدن به این هدف ممکن نیست مگر این‌که مخاطب تا پایان داستان با همراه بماند. تقریباً هیچ قصه‌ای نیست که به خودی خود بتواند خواننده را تا پایان داستان بکشاند. بنابراین ما باید با استفاده از تعلیق او را همراه خود نگه داریم. هم‌چنین تعلیق نه تنها مخاطب را ناراضی نخواهد کرد، بلکه جذابیت متن را افزایش می‌دهد و مخاطب در پایان روایت احساس خستگی نخواهد کرد.
تعلیق پشت تعلیق
ذکر شد برای خلق تعلیق باید یک پرسش ایجاد کنیم و سپس اجازه دهیم مخاطب پاسخ را کشف کند و همین چرخه را تکرار کنیم. یک نوع دیگری از تعلیق وجود دارد که جذابیت روایت را دوچندان خواهد کرد. شما می‌توانید یک پرسش خلق کنید و آن را بی‌پاسخ بگذارید. بلافاصله سوال بعدی را مطرح کنید و آن را جواب ندهید. همین طور پرسش‌هایی ایجاد کنید و پاسخ آن‌ها را به تعویق بیندازید و در نهایت در یک نقطه‌ی اوج داستان به همه‌ی آن‌ها پاسخ دهید و تکلیف مخاطب را معلوم کنید.
روش دیگری نیز برای ایجاد تعلیق در داستان وجود دارد. شما می‌توانید بین وضعیت ناامیدی و تقلاهای شخصیت‌های داستان و دوباره ناامیدی و دوباره تلاش و در نهایت پیروزی رفت و آمد کنید و مخاطب را منتظر موفقیت شخصیت اصلی نگه دارید.
تعلیق، لازم و ضروری برای روایت
یکی از بهترین تعاریفی که برای تعلیق ارائه شده است، این است که نویسنده، مخاطب را بین زمین و آسمان نگه دارد و اجازه ندهد خواننده‌ی متن حتی لحظه‌ای خیالش از پیش‌بینی ادامه‌ی داستان راحت شود. در واقع شما باید مخاطب را تا پایان روایت آویزان نگه دارید و در آخر داستان بگذارید پایش را روی زمین بگذارد.
۴ روش در متن بالا ذکر شد که به شما کمک می‌کنند تا بتوانید مخاطب خود را در طول روایت غافلگیر کند و موفق شوید او را تا آخر روایت همراه خود نگه دارید. تعلیق تنها یک راه برای حفظ مخاطب تا آخرین خط داستان است، راهکارهای کاربردی بسیاری وجود دارند که برای جذاب‌تر شدن روایت به شما کمک خواهند کرد. در مقالات آینده از ایرنامدرسه منتظر یادگیری آن‌ها باشید.
نظر شما