هوش انتزاعی در قالب تصاویر

تصور کنید می‌خواهید هوش مصنوعی را در قالب گزارش تصویری به عموم مردم معرفی کنید. یا دوست دارید طرحی از هوش مصنوعی را روی کاغذ پیاده کنید. شاید سوال، کمی بدیهی و بچه‌گانه جلوه کند اما پیچیدگی‌های خاص خود را دارد. در واقع سوال اصلی این است که هوش مصنوعی به چه شکل هست؟ چه تصویری می‌تواند نشان‌دهنده‌ی ماهیت حقیقی هوش مصنوعی باشد؟ هوش مصنوعی را چگونه بدون سوگیری به تصویر بکشیم؟

روایت تصویری هوش مصنوعی از چالش‌هایی است که برخی روزنامه‌نگاران را به خود مشغول کرده است. به تصویر کشیدن هوش مصنوعی به دلیل ماهیت انتزاعی که دارد، چندان راحت نیست. علاوه بر روایت متنی هوش مصنوعی که در یادداشت «هوش انتزاعی در قالب کلمات»، به آن اشاره شد، روایت تصویری هوش مصنوعی نیز قابل بررسی است.

الگوی ثابت

تصاویر AI را در سایت‌ها مشاهده کنید. قطعاً متوجه یک الگو خواهید شد. تقریباً تنوعی در تصاویر دیده نمی‌شود. تصاویر غالباً از فضای علمی تخیلی و انسان‌گونه الهام گرفته شده است، تا جایی که حتی سعی دارد هوش مصنوعی را با هوش انسانی پیوند بزند. در برخی تصاویر، مغز انسانی به صورت رباتی یا دیجیتال بازنمایی می‌شود. درواقع روایت انسان‌گونه از هوش مصنوعی در اکثر تصاویر قابل مشاهده است. گویی هوش مصنوعی بدیلی برای انسان است یا این‌که مغز و هوش او مشابه مغز انسان عمل می‌کند. از سویی دیگر تصاویر هوش مصنوعی بسیار جنبه‌ی بی‌طرفانه و خنثی را به مخاطب القا می‌کنند. در این تصاویر، AI مانند یک شخصیت مستقل از انسان که رویکردی عینی و خالی از سوگیری دارد، نماش داده شده است.

تصاویر راکد

اما اینگونه تصویرسازی از هوش مصنوعی، بی‌عیب و نقص نیست. تصاویر یکنواخت و بدون تنوع از هوش مصنوعی، از اولین آفت‌های این موضوع است. یکنواختی در تصاویر موجب می‌شود تا عموم مردم متوجه تغییرات و توسعه‌های روزافزون هوش مصنوعی نشوند. اگر بجای تصویر مغز دیجیتالی انسان، از دستاوردهای بروز هوش مصنوعی در طراحی استفاده کنیم، شاید دچار یکنواختی نشویم. مثلاً تصور کنید زمانی که عکس‌های هوش مصنوعی را جستجو می‌کنید، بجای نمایش ده‌ها عکس یکنواخت، تصاویری از ماشینی بدون سرنشین، ربات جراح یا حتی یخچال هوشمند به نمایش گذاشته شود. اینگونه شما ماهیت انتزاعی هوش مصنوعی را در کالبد محصولات و تکنولوژی‌های روز دنیا مشاهده می‌کنید.

هوش خنثی

علاوه بر یکنواختی تصاویر، نمایش بی‌طرفانه از هوش مصنوعی می‌تواند مخاطب را دچار برداشت غلط از AI کند. در یادداشت «هوش واقعا مصنوعی» مفصلاً به این موضوع پرداختیم که هوش مصنوعی، مستقل از اراده انسانی عمل نمی‌کند و ارزش‌های انسانی در نوع عملکرد هوش مصنوعی دخیل هستند؛ چراکه یک انسان مراحل کدگذاری و برنامه‌نویسی هوش مصنوعی را انجام می‌دهد. حال در این تصاویر، اثری از سوگیری انسانی دیده نمی‌شود. در واقع هوش مصنوعی را نه مانند یک ابزار در دست انسان، بلکه همچون یک شخصیت بی‌طرف به تصویر کشیده‌اند. این‌گونه مخاطب دچار طبیعت‌انگاری هوش مصنوعی می‌شود.

در یادداشت «فرهنگ الگوریتمی علیه فرهنگ انسانی» متذکر شدیم که خنثی‌پنداری الگوریتم‌ها موجب می‌شود که توصیه‌های آنان را بی‌چون و چرا بپذیریم و متوجه جهت‌گیری‌های انسانی دخیل در الگوریتم نشویم. این‌گونه، الگوریتم فکر و فرهنگ ما را می‌تواند تحت تأثیر قرار دهد. از طرفی خنثی تلقی کردن هوش مصنوعی باعث می‌شود متوجه خطرات احتمالی آن نشویم. نقض حریم خصوصی، جهت‌دهی به افکار و کم‌رنگ کردن مرز میان واقعیت و دروغ از مشکلاتی است که باید آن را مد نظر داشت. پس در نتیجه تصاویر هوش مصنوعی نباید آن را همچون یک موجود بی‌طرف به نمایش بگذارند.

هوش مصنوعی یا انسان واقعی؟

بعد از یکنواختی تصاویر و القای بی‌طرف بودن هوش مصنوعی، باید به موضوع مهم دیگری بپردازیم که به مطلب گذشته مربوط است. تصاویر فعلی از AI علاقه زیادی به نمایش انسان‌گونه از هوش مصنوعی دارند. ترکیب چهره و مغز انسان با طرح دیجیتالی یا نمایش ربات‌های مشابه انسان، در حالی که بسیاری از ربات‌ها شبیه انسان نیستند، از نمونه‌های این موضوع است.

تصاویر هوش مصنوعی با شمایل انسانی می‌توانند به این تفکر دامن بزنند که هوش مصنوعی، جایگزینی برای انسان‌ها هستند و یا اینکه مانند یک شخصیت حقیقی بدون تکیه بر انسان عمل می‌کنند. این درحالی است که هوش مصنوعی جنبه‌ی ابزاری دارد و بدون خواسته‌ی انسان عمل نمی‌کند. همچنین هوش مصنوعی را با هوش حقیقی انسان نباید یکی گرفت. هوش مصنوعی در چارچوب برنامه‌نویسی‌های انسان عمل می‌کند و خلاقیت بسیار کمتری دارد.

هوش انتزاعی در قالب کلمات و تصاویر

در یادداشت «هوش انتزاعی در قالب کلمات» به چالش‌های روایت متنی هوش مصنوعی و در این یادداشت به مصایب روایت تصویری هوش مصنوعی پرداختیم. ماهیت انتزاعی هوش مصنوعی روزنامه‌نگاران را با مشکل روبه‌رو کرده است. چراکه گنجاندن هوش مصنوعی در قالب کلمات یا تصاویر ظرافت و پیچیدگی خاص خود را دارد. روزنامه‌نگاران باید بدانند که تصور عموم مردم از هوش مصنوعی، به واسطه گزارش‌ها یا تصاویری که آنان از هوش مصنوعی منتشر می‌کنند شکل می‌گیرد. درواقع روزنامه‌نگاران و دیگر اهالی رسانه، نقش میانجی را ایفا می‌کنند. پس باید با دقت، قلم به دست بگیرند و یا تصویری را منتشر کنند.