حتی اگر کسی که در سال ۱۹۶۸ رمان «آیا آدم‌مصنوعی‌ها خواب گوسفند برقی می‌بینند» اثر فیلیپ دیک، را خوانده باشد، که در آن آدم مصنوعی‌ها کنترل همه چیز را در دست دارند، و بگوید خوشبختانه هنوز در سال ۲۰۲۰ کنترل زمین در دست ماست، باز نمی‌تواند انکار کند که هوش مصنوعی در حال تغییر بنیادین آینده انسان‌هاست. (فیلم بلیدرانر را از روی این رمان ساخته‌اند.) به نظر می‌رسد در آستانه عصری جدید قرار داریم، اگر نگوییم اکنون در آن به سر می‌بریم. هوش مصنوعی در همه حوزه‌ها نفوذ کرده و در حال ایجاد تحول و دگرگونی است: از جنگ و جرم‌وجنایت گرفته تا پزشکی، صنعت، رسانه‌ها، ورزش، ژورنالیسم، جامعه، عدالت، بازی، سرگرمی و حتی فهم ما انسان‌ها از معنای انسان‌بودن. اکنون دیگر روشن است که هیچ فناوری دیگری قادر نیست به اندازه هوش مصنوعی آینده مشترک انسان‌ها را از ریشه دگرگون کند و ازاین‌رو، به نظر می‌رسد بیشتر باید درباره هوش مصنوعی و آینده‌ای که بناست رقم بزند دانست. در دو سه دهه اخیر، در کنار انتشار رمان‌های علمی-تخیلی انتشار آثار پژوهشی در این زمینه نیز قوت گرفته‌اند و دانشمندان و متفکران این حوزه می‌کوشند آینده احتمالی زندگی انسان را با تغییراتی که هوش مصنوعی به بار می‌آورد ارزیابی کنند. هرچند آن‌ها باید با سرعتی نزدیک به همان سرعت پیشرفت‌های تکنولوژیک کار کنند. چرا که برای مثال اکنون دیگر تحلیل‌های دهه گذشته چندان به کار نمی‌آیند، اگر نگوییم منسوخ شده‌اند. یکی از آثار مهم و جدید در این زمینه کتاب «زندگی ۳.۰: انسان بودن در عصر هوش مصنوعی» نوشته مکس تگمارک است که در سال ۲۰۱۷ از سوی انتشارات پنگوئن منتشر شد. از این کتاب دو ترجمه در فارسی موجود است: «زندگی ۳.۰: انسان بودن در عصر هوش مصنوعی» (نشر نو) و «حیات ۳: انسان در عصر هوش مصنوعی» (نشر مازیار).
تگمارک در این کتاب تحلیل و بررسی خوبی از آینده انسان با هوش مصنوعی ارائه می‌دهد. او استاد فیزیک دانشگاه ام‌آی‌تی و یکی از بنیان‌گذاران موسسه آینده زندگی است که به پژوهش درباره نحوه سودمند نگاه‌داشتن هوش مصنوعی بسیار کمک کرده است. تگمارک در این کتاب خواننده را با عمق اندیشه درباره هوش مصنوعی و وضع بشر آشنا می‌کند و به پرسش‌های اساسی زمانه حاضر پاسخ می‌دهد. کتاب حاضر به مناقشه‌برانگیزترین مسائل روز در زمینه هوش مصنوعی هم می‌پردازد: از ابرهوش گرفته تا معنا و آگاهی و مرزهای فیزیکی نهایی حیات در کیهان
تگمارک در این کتاب تحلیل و بررسی خوبی از آینده انسان با هوش مصنوعی ارائه می‌دهد. او استاد فیزیک دانشگاه ام‌آی‌تی و یکی از بنیان‌گذاران موسسه آینده زندگی است که به پژوهش درباره نحوه سودمند نگاه‌داشتن هوش مصنوعی بسیار کمک کرده است. تگمارک در این کتاب خواننده را با عمق اندیشه درباره هوش مصنوعی و وضع بشر آشنا می‌کند و به پرسش‌های اساسی زمانه حاضر پاسخ می‌دهد. کتاب حاضر به مناقشه‌برانگیزترین مسائل روز در زمینه هوش مصنوعی هم می‌پردازد: از ابرهوش گرفته تا معنا و آگاهی و مرزهای فیزیکی نهایی حیات در کیهان. این کتاب در هشت فصل تنظیم شده که تقریبا می‌توان هر یک از فصول آن را مستقل از هم خواند. فصل اول کتاب درباره شکل‌گیری کیهان و حیات است و فصول بعدی اختصاص دارد به بررسی آینده زندگی با هوش مصنوعی. البته کتاب پیش‌درآمدی هم دارد که نویسنده در اولین صفحه آن به خواننده پیشنهاد می‌دهد که اگر «فکر می‌کنید ساخت هوش مصنوعی فراانسانی در این قرن امکان‌پذیر است» آن را بخوانند، اگر نه از فصل اول شروع کنند. تگمارک در آغاز کتاب ادعایی مهم مطرح می‌کند: جهان ما سیزده میلیارد و هشتصد میلیون سال پس از پیدایش بیدار شده و اکنون نسبت به خودش آگاهی پیدا کرده است. او انسان‌های روی سیاره زمین را «بخش‌های خودآگاه بسیار کوچکی» می‌داند که به این بیداری کمک کرده‌اند. نویسنده می‌کوشد نحوه این بیداری را توضیح دهد. او این بیداری را یک رویداد منحصربه‌فرد نمی‌داند و تاکید دارد فقط یک گام از فرآیند بی‌وقفه تقریبا ۱۴میلیاردساله‌ای است که جهان ما را پیوسته پیچیده‌تر و البته جالب‌تر می‌کند و همچنان با سرعتی پرشتاب ادامه دارد. این موضوع فصل اول کتاب است و اینکه مراحل شکل‌گیری کیهان و حیات چگونه بوده است. اگر نویسنده ابتدا به کل داستان حیات می‌پردازد، به این دلیل است که برای بررسی چنین موضوعی غنی و چندوجهی باید اول به کل داستان حیات از نظر مفهومی و زمانی پرداخت و سپس درباره اهداف، معانی و کارهایی بحث کرد که باید برای ساختن آینده با هوش مصنوعی انجام داد. در فصل دوم بررسی مبانی هوش مصنوعی آغاز می‌شود و اینکه ماده‌ای ظاهرا گنگ و ناشناخته چگونه می‌تواند طوری سامان یابد که بتواند به یاد آورد، محاسبه کند و یاد بگیرد. تگمارک ضمن اینکه روایت و تحلیل خود را در محور زمان پیش می‌برد، داستانش شاخه‌های متعددی پیدا می‌کند. او می‌کوشد بسته به پاسخی که به برخی پرسش‌های خاص داده می‌شود، وضعیت‌هایی ممکن را که پیش خواهد آمد توصیف کند: برای مثال، همین حالا انتخاب‌های بسیاری پیش روی بشریت وجود دارد که آیا باید رقابت بر سر تسلیحات هوش مصنوعی را آغاز کند یا نه و چه باید کرد تا سامانه‌های هوش مصنوعی در آینده بدون خطا و مقاوم باشند. اگر نتایج اقتصادی هوش مصنوعی همین‌طور به رشد خود ادامه دهد چه قوانینی باید وضع شود. همچنین به کودکان باید توصیه شود دنبال چه مشاغلی بروند که در آینده نزدیک ماشین جایگزین آن‌ها نخواهد شد. اینگونه مسائل و موضوعات کوتاه‌مدت موضوع فصل سوم کتاب است.
حال این سوال پیش می‌آید که اگر پیشرفت هوش مصنوعی تا رسیدن به سطح انسان ادامه یابد، چگونه می‌توان مطمئن شد که این پیشرفت مفید است و آیا می‌توان یا لازم است جامعه‌ای ساخت که همه کارها بر دوش تکنولوژی‌های پیشرفته هوش مصنوعی باشد و هیچ نیازی به کارکردن نباشد. ازاین‌رو، یک سوال مهم دیگر مطرح می‌شود که آیا انفجار هوش، یا رشد آهسته و پیوسته می‌تواند هوش مصنوعی را بسیار فراتر از سطح هوش انسان ببرد؟ تگمارک مجموعه بسیار متنوعی از اینگونه وضعیت‌های ممکن را در فصل چهارم بررسی می‌کند و در فصل بعدی به تشریح طیف وسیعی از پیامدهای ممکن این وضعیت‌ها در آینده دور می‌پردازد، از وضعیت کاملا ویرانشهری تا آرمانشهری. نویسنده در فصل پنجم می‌کوشد به وضعیت‌هایی ممکن بپردازد که شاید در آینده پیش بیاید: اینکه در نهایت چه کسی کنترل اوضاع را به دست خواهد گرفت، انسان ها، هوش مصنوعی، یا سایبورگ؟ آیا با انسان‌ها خوب رفتار می‌شود یا بد؟ آیا نسل دیگری از موجودات جایگزین انسان‌ها خواهد شد و اگر چنین است آیا به آن موجودات به چشم فاتحانی نگاه می‌شود که بشر را شکست داده‌اند یا به چشم فرزندان شایسته انسان؟ تا اینکه نویسنده در فصل ششم، همچون رمان‌های علمی-تخیلی، خواننده را میلیاردها سال در زمان به آینده می‌برد و نشان می‌دهد حد نهایی در کهکشان ما را نه هوش، بلکه قوانین فیزیک معین می‌کنند. تگمارک بحث خود را در تاریخ هوش مصنوعی تقریبا تا همین‌جا پیش می‌برد و در مابقی کتاب به این مسئله می‌پردازد که رسیدن به چه آینده‌ای باید هدف‌مان باشد و چگونه می‌توان به آن رسید. از این‌رو، در فصل هفتم به بررسی پایه فیزیکی این اهداف و در فصل پایانی به بررسی آگاهی می‌پردازد. البته در تکلمه کتاب نیز نشان می‌دهد برای کمک به ساختن آینده‌ای که می‌خواهیم، همین حالا چه می‌توان کرد.
زندگی ۳.۰: انسان‌بودن در عصر هوش مصنوعی
مکس تگمارک
ترجمه: میثم محمدامینی
ناشر: نشر نو
چاپ اول: ۱۳۹۷، چاپ چهارم: ۱۳۹۸
قیمت: ۸۵۰۰۰ تومان
حیات ۳ (انسان در عصر هوش مصنوعی)
مکس تگمارک
ترجمه: جمیل آریایی
ناشر: مازیار
چاپ اول: ۱۳۹۷
قیمت: ۴۰۰۰۰ تومان