در متن‌های در مورد تصاویر خبری صحبت کرده ایم و شاید بهتر باشد قبل از اینکه این متن را بخوانید به سراغ مطالب قبلی بروید. بسیاری از مطالبی که در این متن آورده‌شده براساس توصیه‌هایی است که در گذشته برای دلایل انتخاب و استفاده از تصاویر خبری داشتیم.
شرح عکس، راهی برای جذب مخاطب
تعداد بسیار کمی از تصاویری که در روزنامه‌ها، مجلات یا صفحات وب استفاده می‌شوند می‌توانند بدون یک توضیح کوتاه و حداقلی باقی بمانند. ما به این توضیحات، شرح عکس می‌گوییم. شرح عکس معمولا متن کوتاهی است که در زیر و یا کنار تصویر قرار می‌گیرد. البته در مجلاتی که چند عکس در یک صفحه قرار دارد، ممکن است تمام متن‌ها در یک ستون قرار بگیرند.
قبلا دیده‌ایم که تصاویر خبری باید بتوانند اخبار را بیان کنند. با این حال، حتی وقتی آن خبر را خوب بیان می‌کنند بازهم چیزهایی وجود دارد که هیچ تصویری نمی‌تواند به تنهایی آن را بیان کند. تصاویر نمی‌توانند به تمام سوالات از 5 سوال اصلی خبری- چی؟ کجا؟ چه زمانی؟ چرا؟ چطور؟- پاسخ بدهند. آنها نمی‌توانند همیشه دقیقا همان چیزی که درحال وقوع است را بیان کنند به خصوص اگر عکسی از تظاهرات یا شورش باشد که تصویر شلوغ و درهم است. وظیفه شرح عکس این است که کاری کند خواننده آن چیزی که در تصویر می‌بیند را به درستی درک کند.
برای اینکه بررسی کنیم شرح عکس باید چگونه نوشته شود، ابتدا باید به نحوه خواندن صفحات روزنامه توسط مخاطب فکر کنیم. آنها ابتدا به عناوین بزرگ و تصاویر نگاه می‌کنند تا زمانی که چیز جالبی پیدا کنند. بعد اگر تصویری توجه آنان را جلب کرد شرح عکس را می‌خوانند. درنهایت اگر همچنان علاقه‌مند باشند، گزارش کامل تصویر را هم می‌خوانند.
بنابراین خوانندگان قبل از خواندن گزارش، شرح عکس را می‌خوانند. این بدان معنی است که یک شرح عکس باید اطلاعات کافی از گزارش را در خود داشته باشد تا به تنهایی معنا پیدا کند.
چگونه شرح عکس بنویسیم
هر عکاس خبری باید یک دفترچه یادداشت، خودکار با خود همراه داشته باشد تا برای هر عکس یک توضیح بنویسد. اگر چندنفر در یک عکس حاضر باشند، عکاس باید نام هریک از آنها را بپرسد و مطمئن شود که همه نام‌ها درست نوشته شده‌اند. بهتر است قبل از اینکه کسی از موقعیت خود خارج شود این کار را انجام دهید تا بتوانید اسامی افراد را از راست به چپ در تصویر فهرست کنید. وقتی عکاس به اتاق خبر برمی‌گردد و عکس‌ها منتشر می‌شوند باید یک شرح عکس داشته‌باشند. اینکار باید به سبکی نوشته شود که گفتیم؛ باید تمامی اطلاعاتی که خواننده به آن نیاز دارد ارائه شود. اگر عکاس نویسنده خوبی باشد، ممکن است شرح عکس دقیقا همانطور که نوشته شده منتشر شود، اما تمام عکاسان نویسنده‌های خوبی نیستند. در این صورت ویراستار شرح عکس را بازنویسی خواهد کرد.
اگر از عکس‌های آرشیوی استفاده می‌کنید حتما بررسی کنید که عکس افراد را درست پیدا می‌کنید. گاهی شده‌است که دونفر همنام بوده‌اند و تصویر آنها اشتباه استفاده شده‌است.
در زبان فارسی مردم از راست به چپ می‌خوانند و می‌خواهند اول به عکس نگاه کنند و بعد از آن شرح را بخوانند. پس طبیعی است که شرح عکس، زیر تصویر یا سمت چپ آن باشد- یعنی در موقعیتی که چشم خواننده به طور طبیعی حرکت می‌کند.
در عمل بهترین مکان برای نوشتن شرح عکس، زیرعکس و ترجیحا تمام عرض تصویر است. پیدا کردن شرح عکس در این حالت همیشه آسان است. فضا در روزنامه‌ها بسیار ارزشمند است، به خصوص در صفحات خبری! شرح عکس در کنار تصویر احتمالا متن دیگری در بالا و پایین خود دارد و این مسئله کار خواننده را سخت می‌کند. درنتیجه بهتر است شرح عکس‌های کنار تصویر را فقط در صفحات ویژه یا در مجلات قرار دهید.
معمول است که شرح عکس متفاوت از باقی گزارش نوشته شود. مثلا باید رنگ و فونت آن متفاوت باشد و طوری زیرعکس قرار بگیرد که از اطراف عکس بیرون نزند.
جایگزین‌های کاربردی برای عکس
تاکنون درباره عکس‌ها صحبت کردیم، اما انواع دیگری از تصاویر هم وجود دارند که می‌توانند اخبار را بیان کنند. اگر فرصت دارید حتما یک گرافیست را به کارکنان روزنامه اضافه کنید. آنها می‌توانند کارهای بسیار ارزشمندی انجام دهند. چهار نوع گرافیک اصلی وجود دارد که احتمالا بخواهید از آنها استفاده کنید.
- نقشه‌ها
یکی از سوالات اصلی که خبرنگاران باید به آن پاسخ بدهند سوال «کجا؟» است. یکی از بهترین راه‌ها برای پاسخ دادن به این سوال انتشار نقشه است. برای یک خبر خارجی، نقشه می‌تواند موقعیت کشوری باشد که خبر در آن رخ داده‌است. برای یک گزارش داخلی، می‌تواند نقشه‌ای باشد که مکان شهر را در کشور نشان می‌دهد و حتی می‌توانید از نقشه خیابان استفاده کنید که رویداد در آنجا در حال وقوع است.
بهترین نقشه‌ها برای استفاده در روزنامه ها، اطلاعات کمی دارند. سعی نکنید صفحه ای از یک اطلس جغرافیایی را که سرشار از اطلاعات است در گزارش بیاورید و توقع داشته باشید که خوانندگان ارتباط برقرار کند. از گرافیست بخواهید تا با استفاده از اطلس یک نقشه ساده ترسیم کند. همچنین به یاد داشته‌باشید که تمام حروف روی نقشه باید به راحتی قابل خواندن باشند حتی وقتی که نقشه برای انتشار کوچک شده است. قاعده معمول این است که اندازه هیچ حرفی در نقشه نباید کوچکتر از 9 باشد.
- نمودارها
هنگامی که گزارش به مقایسه مجموعه‌ای از داده‌ها بستگی دارد، ممکن است برای خوانندگان آسان‌تر باشد که آنها را بصورت نمودار ارائه کنید. در حال حاضر بسیاری از رایانه‌های شخصی، اگر نرم‌افزار مناسبی داشته‌باشید می‌توانند آثار هنری خوبی از این دست تولید کنند. حتی اگر این کار را انجام نداده‌اید، یک گرافیست می‌تواند به سادگی اینکار را انجام دهد. به یاد داشته باشید که نمودار نباید با اطلاعات غیرضروری بیش از حد شلوغ شود.
- نقاشی‌ها
گاهی اوقات یک نقاشی می‌تواند گزارش را بسیار موثر تر از یک عکس نشان بدهد. به چند دلیل ممکن است خبری که درمورد نجات یک کودک از کنار صخره بوده‌است عکس خوبی نداشته‌باشد. اول، هوا بد بوده‌است و همه عکس‌ها خاکستری کمرنگ و مبهم هستند. دوم، نجات کودک چندساعت طول کشیده‌است پس هیچ لحظه واقعا تعیین کننده‌ای برای عکاسی وجود نداشته‌است. ثالثا، زاویه دید مناسبی برای ثبت تصویر وجود داشته‌است.
یک هنرمند می‌تواند بر تمامی این مشکلات غلبه کند! می‌تواند بهترین زاویه دید را به خواننده بدهد، مه و باران را پاک کند تا اتفاقات به وضوح دیده شوند. در نقاشی می‌توان تمام مراحل نجات کودک را نشان داد و به ترتیب شماره‌گذاری کرد تا ترتیب وقوع حوادث را متوجه شوند.
- نقاشی روی عکس‌ها
گزارش‌هایی وجود دارند که برای بیان خوب به ترکیبی از عکس‌ها و نقاشی‌ها نیاز دارند. فرض کنید محلی برای احداث یک بیمارستان پاکسازی شده‌است. چگونه می‌توانید آن را نشان دهید؟ یک عکس از محل پاکسازی شده بسیار خسته‌کننده خواهد بود. شما می‌توانید از زاویه دید بالا به طوری که کل محل دیده شود عکاسی کنید و از یک هنرمند بخواهید که روی عکس نقاشی کند تا مشخص شود موقعیت بیمارستان در این محل چگونه است.