در مقالات قبلی کم و بیش در مورد فیک‌نیوزها و اخبار جعلی صحبت کردیم اما آنچه که در این جا بیش از همه مهم است تشخیص شماست. چگونه باید اخبار جعلی را از اطلاعات و داده‌های درست تشخیص دهیم؟ این امر از آنجایی اهمیتش بیشتر می‌شود که بخش عمده‌ی اعتبار رسانه‌ی شما را همین صحت اخبار منتشر شده تشکیل می‌دهد. گاهی یک خبر دروغ یا نادرست می‌تواند اعتبار چندین ساله‌ی شما را به کلی نابود کند. در ادامه به برخی روش‌های تشخیص اخبار جعلی اشاره می‌کنیم.
چگونه می‌توان با اخبار جعلی مبارزه کرد
اولاً، شک به درست بودن را همیشه در خود داشته باشید. از خود بپرسید: «آیا واقعا می‌تواند درست باشد؟»
سپس به دنبال شواهدی بگردید که به شما کمک کند تا در مورد اینکه آیا این خبر یا اطلاعات همان چیزی است که دیگران می‌گویند یا خیر، تصمیم بگیرید. شما همیشه ۱۰۰٪ مطمئن نخواهید بود، اما در اینجا پنج راه وجود دارد که می‌توانیم به دنبال سرنخ باشیم. ما می‌توانیم بررسی کنیم:
- منشأ: آیا معتبر است؟ آیا نسخه‌ی اصلی در دست شماست؟
- منبع: چه کسی این خبر را گفته است؟
- تاریخ: چه زمانی؟
- مکان: کجا؟
- انگیزه/نیت: چرا؟
اعتبار خبر زیر سؤال
اگر توییتی با ادعایی به ظاهر مشکوک دیدید، به دنبال سرنخ‌هایی در مورد صحت حساب توییتر باشید؛ چه زمانی حساب کاربری راه‌اندازی شده‌است؟ آیا حساب تأیید شده‌است؟ اطلاعاتی در بیو هست؟ چند فالوور دارد؟ آیا توییت‌ها از نظر سبک، زبان و محتوا سازگار هستند؟ اشتباه تایپی عجیبی دارید؟ آیا شخص با سایر کاربران تعامل دارد؟
هیچ یک از این سرنخ‌ها به تنهایی کافی نیست، اما می‌توانید شروع به ایجاد تصویری از فعالیت در آن حساب کنید که می‌تواند به شما در تصمیم‌گیری در مورد معتبر بودن یا نبودن آن کمک کند.
همچنین می‌توانید از سایت‌هایی مانند www.twitonomy.com و https://www.twitteraudit.com/ برای راهنمایی بیشتر استفاده کنید. این ابزارها اطلاعات بیشتری در مورد اکانت به شما می‌دهند.
اگر محتوای مورد نظر شما در یک کانال YouTube یا آپارات آپلود شده‌است، می‌توانید به توضیحات کانال نگاه کنید:
- آیا فقط یک محتوا وجود دارد؟
- آیا مطالب دیگری در کانال آپلود شده‌است و سازگار با این محتوا است؟
- چه کسانی کانال را دنبال می‌کنند؟
- آیا کانال به سایر حساب‌های شبکه‌های اجتماعی آن‌ها پیوند دارد؟
اگر هیچ اطلاعاتی فراتر از نام نمی‌بینید و محتوای دیگری آپلود نشده‌است، این می‌تواند دلیلی برای شک شما باشد. اگر عکسی برای شما ارسال می‌شود که ادعا می‌کند مربوط به یک رویداد اخیر است، می‌توانید به راحتی بررسی کنید که آیا عکس قدیمی است یا به رویداد دیگری غیر از آنچه ادعا شده‌است مرتبط است.
اگر از کروم به عنوان مرورگر خود استفاده می‌کنید، روی تصویری که در یک وب‌سایت می‌بینید کلیک راست کرده و "جستجوی تصویر در Google" را انتخاب کنید یا می‌توانید تصویر را از رایانه خود در https://www.google.com/imghp?hl=en آپلود کنید و از این طریق جستجو کنید.
اگر متوجه شدید که از همان عکس قبلاً استفاده شده‌است، می‌دانید که مربوط به رویدادهای فعلی نیست. یک نوع رایج اطلاعات نادرست زمانی است که شخصی از یک عکس قدیمی خارج از زمینه استفاده می‌کند تا چیزی را در مورد رویدادهای جاری بیان کند که درست نیست.
همچنین می‌توانید www.tineye.com را امتحان کنید که همین کار را انجام می‌دهد اما فیلترهای اضافی به شما می‌دهد، بنابراین می‌توانید ابتدا نتایج را بر اساس قدیمی‌ترین فیلتر بررسی کنید. همچنین سایت www.yandex.com وجود دارد که ممکن است نتایج بیشتری به شما بدهد. استفاده از موتورهای جستجوی عکس معکوس مختلف به صورت ترکیبی ممکن است اطلاعات بیشتری را در اختیار شما قرار دهد.
اگر ویدیویی دارید، می‌توانید از یک برنامه افزودنی کروم مانند InVid استفاده کنید که می‌تواند فریم‌های کلیدی ایجاد کند و جستجوی عکس معکوس را برای شما اجرا کند.
منبع: چه کسی آن را ایجاد کرد؟
ما باید اطلاعات بیشتری در مورد منبع مطالب پیدا کنیم، چه کسی آن را آپلود کرده است؟ کمی جستجو کنید و از قدرت گوگل برای جستجوی نام‌ها و اطلاعات تماس استفاده کنید. اطلاعات متقابل در حساب‌های رسانه‌های اجتماعی را به دست آورید. با کارشناسان صحبت کنید. از دایرکتوری‌های آنلاین، در صورت وجود، یا ابزارهای پولی مانند https://pipl.com استفاده کنید. (راستش را بخواهید چندان منابع فارسی مختص این کار فرای خبرگزاری‌های بزرگ وجود ندارد.)
اگر می‌توانید با منبع صحبت کنید، سؤالات زیادی از آن‌ها بپرسید. می‌توانید اطلاعات بیشتری به دست آورید که می‌توانید آن‌ها را دوباره بررسی کنید تا از واقعی‌بودن آن‌ها مطمئن شوید. اگر عکسی برای شما ارسال کرده‌اند، بخواهید دیگرانی را که هم‌زمان گرفته‌اند ببینید.
تاریخ: چه زمانی این اتفاق افتاد؟
هنگامی که با یک دستگاه دیجیتال عکس می‌گیرید، اطلاعات بیشتری به نام داده exif ثبت می‌شود. این شامل زمان و تاریخی است که تصویر گرفته شده و همچنین مکان و دستگاهی که با آن گرفته شده‌است. اگر عکس اصلی را دارید می‌توانید آن را در Jeffry’s Image Metadata Viewer آپلود کنید که این اطلاعات را به شما نشان می‌دهد. برای انجام این کار به عکس اصلی نیاز دارید، بنابراین از شخص بخواهید آن را برای شما ایمیل کند. اگر آن‌ها آن را از طریق یک برنامه پیام‌رسان مانند WhatsApp یا ایتا ارسال کنند، داده‌های exif حذف می‌شوند و این روش کار نمی‌کند.
نمایشگر فراداده تصویر جفری
این ابزار مختصات موقعیت مکانی را نیز به شما می‌دهد و به شما کمک می‌کند مکان را در نقشه‌های گوگل بررسی کنید؛ آیا همان جایی است که گفته‌اند؟
اگر ویدیویی در YouTube آپلود شده‌است، می‌توانید اطلاعات آپلود را با YouTube Dataviewer بررسی کنید. این به شما تاریخ آن آپلود را نشان می‌دهد، اما فریم‌های کلیدی نیز ایجاد می‌کند که می‌توانید جستجوی تصویر را معکوس کنید تا ببینید آیا نسخه قدیمی‌تری وجود دارد که قبلاً آپلود شده‌است یا خیر.
بررسی آب‌وهوا هم می‌تواند سرنخ هایی در مورد تاریخ‌ها به شما بدهد. آیا اطلاعات آب‌وهوا در عکس با آب‌وهوای واقعی در زمان رویداد ادعاشده مطابقت دارد؟ می‌توانید تاریخ و مکان را وارد کنید و آب‌وهوا را با https://www.wolframalpha.com/ بررسی کنید تا این روش را هم آزمایش کنید.
مکان: کجا این اتفاق افتاده است؟
اینجاست که قدرت مشاهده شما به کمکتان می‌آید؛ چه چیزی را می‌توانید در عکس یا ویدیو ببینید؟ آیا این با موقعیت مکانی مطابقت دارد؟ به دنبال علائم، لباس، آرم، آب‌وهوا و زبان باشید. در ویدیوها، به صداها و لهجه‌ها گوش دهید. همه‌ی این عناصر به شما سرنخ‌هایی می‌دهند که می‌توانید آن‌ها را اغلب با یک جستجوی ساده در گوگل بررسی کنید. شما می‌توانید مهارت‌های خود را با یک چالش مشاهده توسط First Draft تمرین کنید. پیشنهاد می‌کنیم یک بار هم که شده به این سایت مراجعه کنید.
انگیزه: چه کسی این را گفت و چرا؟
در مورد شخصی که اطلاعات را به اشتراک می‌گذارد و چرا ممکن است این کار را انجام دهد فکر کنید. چه سودی برای آن‌ها دارد؟ ممکن است انگیزه‌ی سیاسی وجود داشته باشد؟ آیا این شخص به خاطر اعتقادات قوی به تئوری‌های توطئه معروف است که آن‌ها را به بیان این موضوع سوق می‌دهد؟ آیا دارند چیزی را تبلیغ می‌کنند؟ ممکن است شخصی که اطلاعات نادرست را به اشتراک می‌گذارد اشتباه کرده باشد، اما متوجه نشده‌است که درست نیست و فکر می‌کند که مفید بوده است. یا شاید آن‌ها برنامه‌ای دارند و می‌خواهند عمداً فریب دهند. اندیشیدن به انگیزه‌ی فرد می‌تواند سرنخ دیگری برای درستی یا نبودن آن باشد.
امیدواریم تا کنون اطلاعات کافی جمع‌آوری کرده باشید تا به شما در تصمیم‌گیری در مورد واقعی بودن یا نبودن چیزی کمک کند. هنوز هم ممکن است با تمام این مراحل ۱۰۰% مطمئن نباشید، اما باید مجموعه‌ای از شواهد را داشته باشید. اگر این ادعاها به طور گسترده منتشر می‌شود، دیگر حقیقت شناسان نیز ممکن است به بررسی آن‌ها بپردازند.