«تأیید و صحت سنجی فقط یک مفهوم نیست؛ بلکه یک فرآیند تکرارپذیر و منظم است.» این جمله، شاه کلید و خلاصه‌ی تمام آنچیزی بود که در شماره‌ی اول مجموعه مقالات «دیده‌بان سایبر» به آن پرداختیم. در مقاله‌ی «مقدمه‌ای بر بررسی تهدیدات دیجیتال» سعی کردیم شما را با دنیای روزنامه‌نگاری تحقیقی دیجیتال آشنا کنیم و در کنار تعریف مفهوم ذهنیت تحقیقی شما را با مدل ABC برای بررسی تهدیدات دیجیتالی آشنا کنیم. در این شماره شما را بیشتر با کاربرد این چارچوب در تحقیقات دیجیتال آشنا خواهیم کرد و چند تکنیک کاربردی صحتسنجی را به شما آموزش خواهیم داد.
پنج محور راستی‌آزمایی دیجیتال
زمانی که قصد داریم به صحتسنجی محتوایی که در فضای شبکه‌های اجتماعی منتشر شده‌اندف پنج عنصر و محور اساسی هستند که شناسایی آنها نقشی اساسی در این فرآیند بازی می‌کنند:
- منشأ: آیا به قطعه اصلی محتوا نگاه می کنید؟ آیا منشاء اصلی محتوا همین حسابی است که شما محتوا را از آن دریافت کرده‌اید؟
- منبع: چه کسی محتوا را ضبط کرده است؟ منتشر کننده و تولید کننده محتوا یکسان‌اند؟
- تاریخ: چه زمانی محتوا ضبط شده است؟ جدید است یا محتوایی قدیمی است؟
- مکان: محتوا کجا گرفته شده است؟ ایران؟ آمریکا؟ کجا؟
- انگیزه: چرا محتوا ضبط و منتشر شده است؟
یافتن منبع اصلی یک تصویر، فیلم، ادعا یا سایر انواع داده‌ها و اطلاعات اصلی‌ترین مرحله است. تأیید تاریخ، مکان و سایر جزئیات، اطمینان کافی در مورد منشاء و زمینه یک قطعه محتوا ایجاد می‌کند. اینجا است که ابزارها و تکنیک‌هایی مانند جستجوی عکس معکوس و جستارهای جستجوی منطقی به شما در رسیدن به اطلاعاتی که می‌خواهید کمک خواهند کرد و ضروری هستند.
بررسی مؤلفه‌ی بازیگران در چهارچوب ABC
در مدل چهارچوب ABC، مؤلفه بازیگران می‌تواند اشکال مختلفی داشته باشد؛ می‌تواند روی یک فرد، یک شرکت یا یک دولت متمرکز شود یعنی بازیگر می‌تواند هرکدام از این‌ها باشد. یا همانطور که اغلب هم اتفاق می‌افتد، نقطه شروع می‌تواند چیزی مانند شماره تلفنی باشد که یک متن مخرب یا آزاردهنده ارسال کرده است، یا یک حساب رسانه اجتماعی (یا مجموعه‌ای از حساب ها)، یا حتی ناشر ناشناس یک وب سایت.
صحت سنجی بازیگران شبکه‌های اجتماعی
برخی از سؤالات کلیدی هستند که در هنگام تجزیه و تحلیل حساب‌های رسانه‌های اجتماعی بایستی در نظر گرفته شوند؛ برخی از آنها عبارتند از:
- حساب کاربری یا همان اکانت چه زمانی ایجاد شده است؟
- چه اطلاعات، وابستگی‌ها و پیوندهایی در بیو (قسمت درباره‌ی من یا بیوگرافی در شبکه‌های اجتماعی) آن ذکر شده است؟
- عکس پروفایل حساب چیست؟ آ
- آیا از این عکس در جای دیگری استفاده شده است (عکس استفاده شده است یا برای خود فرد است)؟
- آیا عکس پروفایل، شخص مورد نظر را نشان می‌دهد؟ (تکنیک جستجوی عکس معکوس در اینجا مفید است. به این معنا که با استفاده از ابزاری مانند تصویر گوگل (google image) با آپلود تصویر و جستجوی آن، بررسی می‌کنید که در چه جاهایی از آن تصویر استفاده شده است)
- این حساب کاربری با چه حساب‌هایی تعامل دارد؟
- آیا می‌توانم حساب‌های دیگری را از این شخص یا نهاد در سایر سکوهای (پلتفرم) اجتماعی پیدا کنم؟
- آیا آنها از یک نام کاربری در همه سکوها استفاده می‌کنند؟ (استفاده از ابزار https://whatsmyname.app یک راه عالی برای جستجوی نام کاربری در میان صدها سرویس آنلاین است. این سایت با جستجوی یک نام کاربری نشان می‌دهد که در چند سکوی اینترنتی از آن استفاده شده است.)
یک هشدار کوچک: حواستان باشد که فقط به این دلیل که یک حساب کاربری با نام کاربری یکسان در دو سکو وجود دارد، به این معنی نیست که هردو متعلق به یک شخص است!
صحتسنجی بازیگران در وب سایت‌ها
اگر می‌خواهید فرآیند صحتسنجی را برای محتوای وب‌سایت‌ها انجام دهید، این سؤالات و رویکردهای اولیه را در نظر بگیرید و هنگام تلاش برای تعیین مالکیت، از این بازبینه (چک لیست) استفاده کنید:
- روی همه‌ی فهرست‌های اصلی کلیک کنید و به پایین صفحه بروید تا صفحات دیگری را که ارزش بازدید دارند پیدا کنید. به طور کلی، از صفحات زیادی بازدید کنید، روی تعداد زیادی لینک کلیک کنید و با سایت به خوبی آشنا شوید.
- آیا مالک یا هر گونه نهاد و شرکتی را در صفحه درباره خود شناسایی می‌کنید؟
- همچنین توجه داشته باشید که اگر سایت، صفحه درباره‌ی ما ندارد، آیا یک شرکت یا شخص را در اعلامیه حق مالکیت در انتهای صفحه اصلی یا هر صفحه دیگری مشخص کرده است؟
- آیا نام، آدرس، یا نهادهای شرکتی را در خط مشی رازداری یا شرایط و ضوابط سایت فهرست کرده است؟
- آیا این موارد با آنچه در پاورقی، صفحه‌ی درباره‌ی ما یا سایر مکان‌های سایت ذکر شده است متفاوت هستند؟
- اگر سایت مقالاتی را منتشر می‌کند، به خطوط فرعی و قابل کلیک بودن آنها توجه کنید. ببینید آیا آنها به صفحه‌ی نویسنده با اطلاعات بیشتر منتهی می‌شوند یا خیر؟
- مقاله را در گوگل جستجو کنید و ببینید آیا متن دارای سرقت ادبی است یا خیر (از جایی کپی شده است)؟
- آیا سایت دارای حساب‌های رسانه‌های اجتماعی مرتبط است؟
- آیا سایت محصولات، مشتریان، توصیفات و غیره را فهرست می‌کند که ممکن است ارزش بررسی را داشته باشد؟
بررسی مؤلفه‌ی رفتار در چهارچوب ABC
دومین عنصر مدل ABC کامیلا فرانسوا رفتار است. شما بعد از شناخت هویت منتشر کننده محتوا سعی می‌کنید که نوع رفتار آن را درک کنید و به بررسی عملکرد آن در فضای سایبری می‌پردازید. در این مؤلفه بررسی کنید که:
- بازیگر/اکانت چه محتوا و چه حساب‌هایی را تقویت می‌کند یا دوست دارد؟
- هر چند وقت یکبار محتوایی را منتشر یا پست می‌کند؟
- آیا یک حساب کاربری بیشتر از اینکه محتوای خود را پست کند به دیگران پاسخ و واکنش نشان می‌دهد؟
- آیا در فعالیت هماهنگ با حساب‌های دیگری که ویژگی‌های مشابهی را نشان می‌دهند، شرکت می‌کند؟
- آیا این حساب برای ماه‌ها یا سال‌ها قبل از شروع به فعالیت خاموش یا غیرفعال بود؟
- آیا تمرکز و هدف یک وب سایت در طول زمان تغییر کرده است؟
- آیا یک کمپین جاسوسی فقط از طریق پیامک یا ایمیل شما را هدف قرار می‌دهد یا از طریق روش‌های دیگر؟
وقتی صحبت از اطلاعات نادرست و مفهوم ترولینگ می‌شود(در یادداشت «» در مورد ترول‌ها بیشتر توضیح داده‌ایم)، باید به دنبال طیف وسیعی از رفتارهای فریبنده باشید. کامیلا فرانسوا (مخترع مدل ABC) در توضیح این طیف از رفتارها می‌نویسد:
«این تکنیک‌ها از ابزارهای خودکار (مانند ارتش‌های رباتی که برای تقویت دسترسی و تأثیر پیام استفاده می‌شوند) تا فریبکاری دستی (مانند مشارکت پولی، یا ایجاد مزارع ترولینگ) را شامل می‌شوند. رفتارهای فریبنده یک هدف روشن دارند؛ این که تعداد کمی از بازیگران را قادر می‌سازند تا تأثیر محسوسی داشته باشند به همان میزانی که اگر کمپین طبیعی بود تعداد بیشتری از بازیگران (این میزان تأثیر را) داشتند.»
بازیگران با انگیزه‌های متفاوت می‌توانند رفتار مشابهی از خود نشان دهند و محتوای مشابه تولید یا تقویت کنند. ممکن است گروهی به دنبال پول باشد، گروهی اثرگذاری بر رفتار و گروهی ایجاد یک پیام مشخص اما همگی یک رفتار را از خود نشان دهند. تحقیقاتی که بر محتوا و رفتار متمرکز باشد اما بازیگران و انگیزه‌های آنها را نادیده بگیرد، نمی‌تواند تصویر کامل را آشکار کند.
برای درک زمینه محتوا و رفتارهایی که مشاهده می‌کنیم باید انگیزه‌های بازیگران را تا حد امکان درک و بررسی کنیم. این مورد مثالی از این است که چگونه هر عنصر از مدل ABC به تنهایی مهم است و چگونه با دو عنصر دیگر ارتباط دارد.
در مقالات بعدی بیشتر در مورد مدل ABC و تکنیک‌های صحتسنجی صحبت خواهیم کرد.
نظر شما