ظاهر خوب و مناسب اولین گام جلب توجه و اثرگذاری در همه مواقع و زمینه‌ها است. این ویژگی تقریبا در همه انسان‌ها یافت می‌شود و یکسان عمل می‌کند. هنر صفحه‌آرایی عنصری مهم در فرآیند تولید یک نشریه به حساب می‌آید که به شما کمک می‌کند تا نظم و رسمیت بیشتری به کار خود ببخشید. از کیهان گرفته تا روزنامه ایران و اطلاعات، تا روزنامه‌های با طراحی مدرن‌تری مانند وطن امروز و فرهیختگان، اولین تفاوت خود را در نوع صفحه‌آرایی ایجاد می‌کنند. غیر ممکن است شما کیهان رو یکبار دیده باشید و از دور نتوانید طراحی قدیمی و خاصش را تشخیص ندهید! در این بخش قصد داریم تا شما را با تعدادی از مواد و مصالح لازم و مورد استفاده برای یک طراحی اصولی آشنا کنیم.
صفحه‌آرایی و صفحه آرا
Layout یا صفحه‌آرایی، در کاربردی عام در تمام آثار گرافیکی دارای نوشتار و واژه حضور دارد و گاهی مفهوم مشترکی با واژه طراحی (دیزاین) پیدا می‌کند. هدف صفحه‌آرایی ایجاد ارتباط هماهنگ و مناسب در صفحه، بین نوشتار، تصویر و فضای منفی (بخشی از فضای طراحی که خالی است و چیزی در آن قرار ندارد) است. صفحه‌آرایی مناسب و خوب مخاطب را جذب می‌کند و به خواننده انگیزه می‌دهد تا به دنیای مطالب شما وارد شود. صفحه آرا باید پس از مطالعه متن و جمع‌آوری تصاویر با داشتن آگاهی لازم از مطلب، طراحی خود را آغاز کند. صفحه آرا باید مخاطب خود را خوب بشناسد تا باتوجه به محتوای مطالب، ترکیب بندی مناسبی بین متن و تصاویر برقرار کند و عناصر اصلی طراحی را به خوبی به کار گیرد.
در یک صفحه‌آرایی مناسب فرد باید از خلاقیت و توانایی خود بهره گیرد و تلاش کند تا با افزایش سواد بصری و توانایی استفاده از نرم‌افزار، طراحی مناسبی ارائه دهد.
عنصر رنگ در صفحه‌آرایی
رنگ‌ها صرفاً تزئینی نیستند و فقط برای متمایز کردن محصولات و تولیدات بشری یا تزئین پرچم‌ها به کار نمی‌روند. به محض تحریک اندام حسی بینایی توسط رنگ، مغز به مجرد اینکه هر رنگی را تشخیص دهد تأثیر روان شناختی خاصی را ایجاد خواهد کرد. این تأثیرات منجر به عکس العمل‌های عاطفی و حالات ادراکی از قبیل گرم یا سرد، لطیف یا خشن، شاد یا غمگین در ذهن مخاطب می‌شود. رنگ‌ها همچنین در زمان و مکان و ژانرهای متفاوت، معانی متفاوتی هم می‌گیرند که می‌توان از آن‌ها استفاده‌های گوناگونی کرد. به عنوان مثال رنگ زرد در میان اقوام انگلیسی نژاد یا تحت تأثیر فرهنگ آنان، نماد بی‌وفایی و نفرت است؛ در حالی که در فرهنگ اسلامی، نماد پیروزی و زرد طلایی و زرین، نماد جبروت الهی است.
آفرینش احساسات به وسیله‌ی رنگ‌ها
نمونه‌های زیر اشاره به برخی از رنگ‌ها و خاصیت آن‌ها دارد:
- قرمز: قرمز، گرم‌ترین و پویاترین رنگ در بین رنگ‌های گرم است. حس مثبت و احساساتی از جمله شباهت، اشتیاق، هیجان و استحکام در بیننده ایجاد می‌کند. این رنگ برای اثرگذاری بیشتر باید با نشانه‌ها و عناصر حیاتی جذاب همراه شود.
- نارنجی: نارنجی از رنگ‌های گرم محسوب می‌شود اما به قاطعیت قرمز نیست؛ این موضوع منجر به ایجاد یک حس تعادل می‌شود. این رنگ گرما و انرژی از خود ساطع می‌کند و به راحتی می‌تواند یک فضای آرام و راحت خلق کند.
- سبز: سبز همواره به عنوان رنگی آرام و ساکت با احساسی از تازگی و بازگشت به جوانی دیده می‌شود. طراحان از این رنگ غالباً برای معرفی احساس تعادل وهماهنگی استفاده می‌کنند. سبز تیره برای نشان دادن ثبات و پایداری نیز به کار می‌رود.
- زرد: زرد یکی از درخشان‌ترین و گرم‌ترین‌ها و از رنگ‌های الهام بخش است. این رنگ با شادی، هیجان، شور و شوق و نیز با احساسی از گستردگی می‌درخشد. زرد خالص اغلب برای موضوعات کودکانه استفاده می‌شود در حالی که زرد تیره برای موضوعات ساده و قدیمی به کار می‌رود.
حروف
یکی از عناصر مهم در صفحه‌آرایی حروف است. حروف دارای روحیات تصویری گوناگون و تداعی‌کننده حالات مختلفی است. با پیدایش کامپیوتر و سهولت استفاده از حروف با اندازه‌های متفاوت کار صفحه آرا تسهیل شده است.
واحد اندازه‌گیری حروف پوینت و هر پوینت معادل 376/0 میلیمتر است و هر 12 پوینت را یک سیرو می‌گویند که برابر 5/4 میلیمتر است. در صفحه‌آرایی طراح با توجه به متن و موضوع، اندازه و نوع فونت را انتخاب می‌کند. به عنوان مثال اندازه و نوع حروف برای یک پوستر بزرگتر از اندازه حروف در یک کاتالوگ است.
در هنگام طراحی صفحات به این نکته توجه داشته باشید که بسیاری از افراد تمایل به خواندن متن فشرده با حروف کوچکتر از 10 ندارند زیرا این اندازه متن باعث خستگی چشم خواننده می‌شود. برای انتخاب فونت مورد نظر بهتر است طراح قسمتی از متن را با چند نوع فونت و اندازه‌های متفاوت کنار هم قرار دهد تا بتواند مناسب‌ترین را انتخاب کند.
قابلیت‌های حروف دیجیتالی
امروزه حروف دیجیتالی در رایانه‌ها در اختیار طراحان قرار دارند. این حروف به صورت پیکسل در مانیتور قابل رویت هستند و هنگام پرینت بر روی کاغذ چاپ می‌شوند. حروف دیجیتالی نیز توسط طراحان حروف طراحی شده‌اند و به کاربر اجازه می‌دهند نوع طراحی نوشتار خود را بیش از پیش شخصی سازی کنند.
یک) حروف نازک: به حروف نازک Light گفته می‌شود. این حروف که از ضخامت کمی برخوردارند با نام گذاری‌های گوناگون در رایانه قابل انتخاب هستند. از این نوع بیشتربرای بدنه‌ای اصلی متن استفاده می‌شود.
دو) حروف ضخیم: به این حروف Bold گفته می‌شود و در فارسی گاه حروف سیاه نیز نامیده می‌شوند. این نوع که ضخامت بیشتری نسبت به سایر دارد برای تیتر و قسمت‌های برجسته متن کاربرد دارد.
سه) حروف ایتالیک: حروف دیجیتالی را می‌توان به صورت کج و یا مایل تغییر داد. این تغییر نوعی افکت برای ایجاد توجه ویژه روی مطلب خاص است.
چهار) حروف تزئینی: حروفی هستند که به صورت دکوراتیو طراحی شده‌اند و شکل‌های فانتزی و خاصی دارند. این حروف معمولا برای تیتر یا متن‌های یک سطری به کار می‌روند. زیرا به علت تزئینی بودن، خواندن آن در متن‌های طولانی بسیار سخت است.
انتخاب فونت برای حروف مختلف متفاوت است. به عنوان مثال نوع حروفی که برای تیتر یک مقاله علمی بزرگسال به کار می‌رود با نوع حروف کتاب کودکان متفاوت است. حروف ضخیم تداعی‌کننده سنگینی و استحکام هستند و چشم بیننده را به سوی خود جلب می‌کنند. حروف ضخیم بیشتر برای مطالب مهم و تیترها در صفحه به کار می‌روند ولی حروف تو خالی، سبکی، کم وزنی و رهایی را بیان می‌کنند.
تیتر
هر متن در کتاب، مجله، نشریه، روزنامه و حتی کاتالوگ دارای یک عنوان است که تیتر نامیده می‌شود. تیتر باعث می‌شود تا خواننده مطلب مورد نظر خود را راحت‌تر پیدا کند. طراحی تیتر باید به نحوی باشد که علاوه بر داشتن زیبایی، به راحتی خوانده شود. در صفحه‌آرایی برای برقراری ارتباط بین نوشتار و تیتر، به چند روش می‌توان آن هارا در کنار یکدیگر قرار داد:
- تیتر راست چین: در این حالت تیتر از سمت راست متن و موازی با آن قرار می‌گیرد. این نوع تیتر بیشتر در متون فارسی دیده می‌شود.
- تیتر وسط چین: در این روش تیتر یا عنوان در بالا و وسط متن قرار می‌گیرد که در صفحه‌آرایی سنتی و قدیمی به کار می‌رود.
- تیتر چپ چین: در این نوع طراحی تیترعنوان از سمت چپ در امتداد متن قرار می‌گیرد.تیتر چپ چین معمولا برای حروف لاتین که از چپ به راست نوشته می‌شوند کاربرد دارد.
- تیتر نامتعارف: در این نوع طراحی عنوان با توجه به خلاقیت طراح و همچنین محتوای مطلب به صورت کج (اریب)، عمودی، منحنی و یا هر شکل دیگری و در کنار، بالا، پایین و حتی وسط متن قرار می‌گیرد.
مسأله مهم این است که تیتر توجه بیننده را جلب کند. این مسأله بیشتر به تکنیک‌های به کار برده شده توسط طراح مربوط می‌شود.
از سوتیتر برای برجسته کردن بخش خاصی از محتوا که اهمیت بیشتری دارد و ایجاد زیبایی در صفحه‌آرایی استفاده می‌شود.
تیترها گاهی با رو تیتر و زیرتیتر همراه می‌شوند و بعضی متن‌ها هم از سوتیتر برای جذابیت بیشتر استفاده می‌کنند. به عناوینی که قبل از تیتر و بالای آن نوشته می‌شود رو تیتر و به عناوینی که بعد از تیتر و زیر آن نوشته می‌شود زیر تیتر گفته می‌شود. رو تیتر و زیرتیتر با حروف کوچکتر از تیتر ولی بزرگتر از متن اصلی نوشته می‌شود. وظیفه آن‌ها نوعی توضیح تیتر است.
سوتیتر نوعی از طراحی است که بخشی از متن را جدا کرده با طراحی متفاوت درون صفحه قرار می‌دهد. از سوتیتر برای برجسته کردن بخش خاصی از محتوا که اهمیت بیشتری دارد و ایجاد زیبایی در صفحه‌آرایی استفاده می‌شود.
به عنوان یک نکته بهتر است در نظر داشته باشیم که در اطراف تیتر فضای مناسبی وجود داشته باشد تا تیتر به خوبی دیده شود. زیرا اگر در اطراف تیتر عناصر زیادی وجود داشته باشد مانع از دیده شدن تیتر می‌شود.
ساده‌ترین نوع تیتر یک تیتر یک خطی است اما گاهی اوقات تیترها آنقدر طولانی هستند که در یک خط جا نمی‌گیرند. این گونه تیترها توجه کمتری را به خود جلب می‌کنند و تا حد امکان باید از آن‌ها صرف نظر کرد.
به کارگیری رنگ در تیتر
با توجه به اینکه تیتر باید نسبت به متن ایجاد جلب توجه بیشتری کند، بهتر است با رنگ زمینه‌اش تضاد داشته باشد. بهتر است از تیتر با رنگ تیره در زمینه روشن و از تیتر رنگ روشن در زمینه تیره استفاده کنید.
اگر زمینه رنگی باشد می‌توان با استفاده از رنگ‌های مکمل در بهتر خوانده شدن تیتر کمک کرد. به صورت معمول تیتر در بالاترین قسمت متن قرار گیرد اما در برخی طراحی‌ها می‌توان این قاعده را تغییر داد. در واقع مهم، دیده شدن هرچه بهتر تیتر است. در متن «بازی با رنگ‌ها مانند یک حرفه‌ای» در مورد چرخه‌ی رنگ و رنگ‌های مکمل بیشتر توضیح داده‌ایم.
در طراحی تیتر معمولا طراح با تغییراتی در فونت و چیدمان الفبایی سعی در متمایز ساختن آن بدون کم کردن خوانایی دارد. زیرا اگر از فونت‌های رایج و معمول متن اصلی استفاده شود، تیتر شخصیت خاص خود را از دست می‌دهد.
صفحه‌آرایی فرآیندی خلاقیت محور است.قبل از شروع کار لازم است که روی آن فکر و نقشه‌اش را برای خود ترسیم کنید تا بتوانید متناسب با نوع مخاطب و القاء حس کنجکاوی به آن‌ها بسته‌های محتوایی جذابی تولید کنید. فراموش نکنید که صفحه‌آرایی یک بسته هنری کامل است و تمام عناصر آن باید در کنار هم معنا پیدا کنند.