در سبک خبرنویسی هرم وارونه معمولاً پاراگراف اول لید محسوب می‌شود، اما همه خبرها را نمی‌توان هرم وارونه‌ای تنظیم کرد، چراکه در بعضی اخبار زمان و ترتیب نیز اهمیت می‌یابد. مناسب است ضمن ارائه تعریف و بیان انواع آن با نقش، اهمیت و کارکرد لید در تنظیم خبر آشنا شویم:
- اولین پاراگراف که مهم‌ترین پاراگراف در هر گزارش و خبر است، لید می‌نامند.
- لید در انگلیسی به معنای هدایت و راهنمایی است.
- لید شکارچی حواس خواننده و نبض مطلب است.
- لید خبر معمولاً شامل یک یا حداکثر دو جمله است.
- یکی از رایج‌ترین واژه‌ها در میان خبرنگاران و روزنامه‌نگاران لید است.
- لید خوب، لیدی است که جذاب‌ترین بخش خبر را در خود نهفته داشته باشد.
- لید می‌تواند به یک یا چند پرسش مربوط به عناصر خبر پاسخ دهد، باید حالت‌های اورژانس، هیجان و ضرورت را منتقل کند، اصلی‌ترین زاویه را بگشاید و لحن و مضمون اصلی را آشکار سازد.
به‌طور کلی روزنامه‌نگاران بر این باورند که اگر لید خوب نوشته شود، بقیه خبر خودش می‌آید. برای اینکه لیدهای خبری خوبی بنویسیم، اول باید لیدها را بشناسیم و بعد فوت‌وفن‌های نوشتن آن‌ها را فرابگیریم و به‌کار ببندیم.
لیدهای مبتنی بر عناصر خبر:
لید «که»: نام فرد یا نهاد عامل رویداد در آن می‌آید.
مثال: نیروهای اصولگرا در انتخابات دهم ریاست‌جمهوری پیروز شدند.
لید «چه»: موضوع رویداد در آن مطرح می‌شود.
مثال: قیمت نفت در بازارهای جهانی افزایش یافت.
لید «کی»: مکان رویداد در آن مطرح است.
مثال: بهشت‌زهرا شاهد حضور میلیونی شیفتگان حضرت امام (ره) بود.
لید «چه وقت»: حاوی زمان رویداد است.
مثال: امروز هوا به‌شدت آلوده است.
لید «چرا»: تغییر و علت رویداد را دربر دارد.
مثال: وتو امریکا مانع تصویب قطعنامه ضد اسرائیل شد.
لید «چگونه»: توصیفی است حاوی اتفاق خبر.
مثال: سقوط از کوه موجب مرگ دو کوهنورد شد.
انواع لید
الف: لیدهای تک‌موضوعی
۱. لید مستقیم؛ ۲. لید عمقی (برای مسائل پیچیده و طولانی)؛ ۳. لید تشریحی؛ ۴. لید سؤالی؛ و ۵. لید نَقلی.
این نوع لید همان‌گونه که از نامش پیداست تنها به یک موضوع می‌پردازد و به چند صورت عرضه می‌شود: مستقیم، عمقی، تشریحی، سؤالی و نقلی.
۱. لید مستقیم: رئیس‌جمهور امریکا از کابینه دولت انتقاد کرد.
۲. لید عمقی: رئیس‌جمهور امریکا (اوباما) از کابینه دولت این کشور به دلیل اینکه نتوانسته در اجلاس دوربان از منافع و مواضع رژیم صهیونیستی دفاع کند، انتقاد کرد.
از این نوع لید معمولاً برای بیان مسائل پیچیده و طولانی استفاده می‌شود.
۳. لید تشریحی: رئیس‌جمهور امریکا (بوش) درحالی‌که چهره‌اش به‌شدت برافروخته بود و صدایش می‌لرزید، عوامل انفجارهای یازده سپتامبر را تهدید کرد.
لید تشریحی لیدی است که با افزودن صفات و کلمات و عبارات با جنبه‌های احساسی و عاطفی به عنصر خبری همراه است.
۴. لید پرسشی: بالاخره جاده تهران-شمال کی راه‌اندازی می‌شود؟ در این نوع لید معمولاً پرسشی مطرح می‌شود. نکته مهم آن است که بعد از پرسش منبع خبر باید قید شود.
۵. لید نَقلی: دنیای بدون بوش و شارون نیز بهتر است. مقام معظم رهبری با اعلام این نکته در جمع مردم قزوین افزود:...
این لید مبتنی بر نقل‌قول است که یا کامل عرضه می‌شود یا به‌صورت بخشی از نقل‌قول استفاده می‌شود. پس از نقل‌قول باید منبع آورده شود. در مثال فوق، نقل‌قول مستقیم از رهبر معظم انقلاب اسلامی لید خبر را تشکیل داده است. در مثال دیگر بخشی از نقل‌قول مستقیم را عرضه می‌کنیم: وزارت امور خارجه ایران، اقدام تازه امریکا را یک «فریب بزرگ» خواند.
ب: لیدهای چندموضوعی
۱. لید متراکم؛ ۲. لید فهرستی؛ و ۳. لید مرتبط یا مقایسه‌ای.
در این لید چند موضوع و مضمون مختلف به‌صورت تلفیقی و به حالت فهرست‌وار و متراکم عرضه می‌شود، البته باید مراقب باشیم این نوع لیدها طولانی نشود.
۱. لید متراکم: در این لید چند مسئله با درجه اهمیت تقریباً مساوی کنار هم قرار می‌گیرند. مثال: «دوازده نفر کشته و یا ۵۰ میلیون خسارت».
۲. لید فهرستی: فروش میوه در پیاده‌روها ممنوع شد، ماهی جنوب از روز شنبه با نرخ ارزان‌تر به مردم داده می‌شود.
در این نوع لید موضوعات متعدد، ولی دارای اهمیت مساوی نوشته می‌شود.
۳. لید مرتبط یا مقایسه‌ای: در این نوع لید بر رابطه علت و معلول در آن تأکید می‌شود و یکی از آن‌ها نتیجه دیگر است؛ البته در بخش لیدهای چندموضوعی مانند لید جمع‌بندی، لید پس‌زمینه‌ای، لید متعارض و لید چندخبری و وجود دارد که کمتر به کار برده می‌شوند. مثال: به دلیل سیل آمده در اندونزی هزاران نفر کشته شدند.
منبع:
۱- روزنامه‌نگاری نوین، نعیم بدیعی و حسین قندی، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، ۱۳۹۷
۲- بانک اطلاعات نشریات کشور http://www.magiran.com/article.asp?AID=۲۶۳۳
نظر شما