کتابخوان‌ها مناسب برای روزهای قرنطینه کرونایی

ماده اصلی کاغذ از چوب درختان است. مراحل تهیه کاغذ به این صورت است که درختان را قطع و تکه‌تکه و به الوار و آن‌ها را نیز به تکه‌های ریز چوب تبدیل و از آن‌ها به‌اصطلاح چیپس چوب تهیه می‌کنند. سپس چیپس چوب را با آب و مواد شیمیایی مثل گچ و پلاستیک مخلوط می‌کنند و خمیر کاغذ را به دست می‌آورند و با خشک‌کردن آن کاغذ تهیه می‌شود. تصور کنید پس پشت هر جلد کتاب یا نشریات کاغذی چند درخت مثله‌شده خوابیده است. همین دغدغه زیست‌محیطی کافی است تا «کتابخوان‌های الکترونیکی» یا به‌اصطلاح «‌ای‌بوک‌ ریدر»ها را جدی‌تر بگیریم. ناگفته پیداست که فرایند تولید «کتابخوان‌های الکترونیکی» نیز همچون اکثر وسایل و قطعات الکترونیکی سهم قابل‌توجهی در بحران تغییرات اقلیمی دارند. با این ‌حال، ظهور فناروی «کتابخوان‌ الکترونیکی» در کنار «کاغذ الکترونیکی» و «جوهر الکترونیکی» تجربه‌ای جدید از مطالعه خلق کرد که چند سالی است اهل کتاب را با دوراهی نسخه کاغذی و الکترونیکی کتاب مواجه کرده است: اگر نسخه الکترونیکی ارزان‌تر و بصرفه‌تر و کم‌حجم‌تر است و دست خواننده را باز می‌گذارد تا حتی یک کلمه یا بخش خاصی از کتاب را جستجو کند، نسخه کاغذی برای یادگیری و سلامتی مناسب‌تر است و احساس‌ بهتری به خواننده القا می‌کند.  

«کتابخوان‌ الکترونیکی» وسیله‌ الکترونیکی قابل حملی است که به درد مطالعه کتاب‌ و نشریات الکترونیکی می‌خورد. البته به هر وسیله‌ای که متن یک کتاب یا نشریه را بر روی «صفحه» نمایش دهد می‌توان یک کتابخوان الکترونیکی گفت، مثل تلفن‌های هوشمند یا تبلت‌ها، اما این وسایل «کاغذ الکترونیکی» ندارند و بنابراین از مزایای فناوری «کتابخوان‌ الکترونیکی» بی‌بهره هستند. کتابخوان‌های الکترونیکی برای نمایش متن از فناوری خاصی به نام «جوهر الکترونیکی» بهره می‌برند. این فناوری، تصویری مشابه کاغذ ایجاد می‌کند و نور و تشعشعی ندارد و تصویری شبیه به کتاب‌های کاغذی می‌سازد. جوهر الکترونیکی اولین بار در سال ۱۹۹۷ در آزمایشگاه ام‌آی‌تی ساخته شد و در هزاره سوم قالب جدید خود را یافت. «کاغذ الکترونیکی» به همراه «جوهر الکترونیکی» تصویری شبیه به اثر جوهر بر روی کاغذ می‌سازند که مثل کاغذهای معمولی - و برخلاف صفحه‌های نمایش‌ که نور دارند - فقط نور محیط را منعکس می‌کنند. به زبان ساده، در فناوری «جوهر الکترونیکی»، برخلاف تصاویری که مانتیورها و ال‌ای‌دی‌ها و سایر نمایشگرها نمایش می‌دهند، تصویر با تابش نور ساخته نمی‌شود بلکه تصویر را با انعکاس نور می‌سازد و با این کار تصویری بسیار شبیه به کاغذ تولید می‌کند؛ یعنی این واقعیت را برای خواننده جعل می‌کند که انگار از روی کاغذ می‌خواند. از این‌رو، «کاغذ الکترونیکی» حتی بدون استفاده از الکتریسیته و به اصطلاح در حالت خاموش هم می‌تواند نوشته‌ها و تصاویر ثابت را نمایش دهد. همچنین جوهر الکترونیکی بر روی کاغذ الکترونیکی در نور آفتاب محو و کمرنگ نمی‌شوند و باعث می‌شود مصرف باطری بسیار کاهش یابد. البته ذکر این مهم ضروری است که کاغذ الکترونیکی با «کاغذ دیجیتال» فرق دارد که با قلم دیجیتال می‌توان بر روی آن نوشت.

اگرچه بسیاری بر این باورند که سخت بتوان مردم را به خرید نسخه‌های کتاب الکترونیکی متقاعد کرد و به مطالعه با کتابخوان‌های الکترونیکی عادت داد و آن‌ها در هر شرایطی دست‌گرفتن و ورق‌زدن و حتی بوی کتاب‌های چاپی و کاغذی را ترجیح می‌دهند، نتایج گزارش‌ها و نظرسنجی‌ها در برخی کشورها حاکی از آن است که کتابخوان‌های الکترونیکی بازار خود را تاحدودی در جهان پیدا کرده‌اند و فروش آن‌ها رشد قابل توجهی داشته است

از همه مهم‌تر، مطالعه طولانی‌مدت با کتابخوان مجهز به کاغذ و جوهر الکترونیکی در قیاس با سایر وسایل الکترونیکی آسیب بسیار کمتری به چشم می‌زند. حسن دیگر کتابخوان الکترونیکی این است که، بسته به حافظه داخلی کتابخوان، می‌توان در کمترین جای ممکن صدها جلد کتاب نگه داشت، و به‌راحتی همه این کتاب‌ها را با خود حمل کرد. همچنین می‌توان زیر نور خورشید بدون هیچ مشکلی مشغول مطالعه شد. از این‌رو، کتابخوان الکترونیکی هم قابلیت رقابت با سایر صفحه‌های دیجیتال، اعم از تلفن‌های هوشمند و تبلت و غیره، را دارد و هم با نسخه‌های چاپی و کاغذی. شاید به همین دلیل، «کتابخوان الکترونیکی» اهل کتاب را، حتی آن‌ها که نسخه کاغذی را ترجیح می‌دهند، وسوسه می‌کند. وانگهی، قیمت نسخه‌های الکترونیکی کتاب به‌مراتب ارزان‌تر از نسخه‌های چاپی است، و این مسئله در کشور ایران که در حال حاضر با بحران کاغذ و ضعف صنعت کاغذسازی و قیمت بالای آن روبه‌روست مهم‌تر و جدی‌تر می‌شود.

اگرچه بسیاری بر این باورند که سخت بتوان مردم را به خرید نسخه‌های کتاب الکترونیکی متقاعد کرد و به مطالعه با کتابخوان‌های الکترونیکی عادت داد و آن‌ها در هر شرایطی دست‌گرفتن و ورق‌زدن و حتی بوی کتاب‌های چاپی و کاغذی را ترجیح می‌دهند، نتایج گزارش‌ها و نظرسنجی‌ها در برخی کشورها حاکی از آن است که کتابخوان‌های الکترونیکی بازار خود را تاحدودی در جهان پیدا کرده‌اند و فروش آن‌ها رشد قابل توجهی داشته است. بر اساس تازه‌ترین آمار و گزارش‌های منتشرشده از سوی موسسه تحقیقاتی و آماری «استاتیستا» (statista)، درآمد حاصل از فروش «کتابخوان‌های الکترونیکی» در سال ۲۰۲۰ در حدود ۱۴ هزار میلیون دلار خواهد بود. گفته می‌شود در حال حاضر حدود یک هزار میلیون کاربر از کتابخوان‌های الکترونیکی استفاده می‌کنند و تا سال ۲۰۲۴ به ۱۲۰۰ میلیون کاربر خواهد رسید. طبق گزارش استاتیستا پیش‌بینی می‌شود ارزش این بازار تا سال ۲۰۲۴ به حدود ۱۶ هزار میلیون دلار برسد، یعنی رشد ۳.۶ درصدی خواهد داشت. بنا به این گزارش، در سال ۲۰۲۰ نفوذ کاربران ۱۳.۶ درصد است و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۴ به ۱۵.۹ درصد برسد. بیشترین فروش کتابخوان‌های الکترونیکی به‌ترتیب در کشورهای ایالات متحده و ژاپن و چین و بریتانیا و کاناداست، و بیشترین استفاده نیز به ترتیب در کشورهای چین و کانادا و ایالات متحده و سوئد و بریتانیا صورت می‌گیرد. بر اساس این آمار ۵۳ درصد مردان و ۴۷ درصد زنان از کتابخوان‌های الکترونیکی موجود در بازار استفاده می‌کنند و اکثرشان (۳۶ درصد) از ۲۵ تا ۳۴ ساله هستند و اقلیت‌شان نیز ۵۵ تا ۶۴ ساله‌ها (حدود ۵ درصد) هستند. و اما نکته جالب توجه در آمار حاضر: بیشترین استفاده از کتابخوان‌های الکترونیکی را افراد کم‌درآمد دارند یعنی در حدود ۴۰ درصد، سپس کسانی که درآمد متوسط دارند در حدود ۳۲ درصد، و کمترین استفاده را نیز افراد پردرآمد دارند، ۲۸ درصد.