روزنامه نگاران در کنار آگاهی بخشی، به تقویت ارتباطات انسانی هم توجه کنند

مجید رضاییان پژوهشگر ژورنالیسم و استاد دانشگاه با مطرح کردن بهداشت روانی مخاطب و ارائه تحلیلی از وظایف روزنامه نگاران در عصر وب ۳ به شفقنا می گوید: روزنامه نگاران هیچ وظیفه ای به جز این دو مساله ندارند. اول چراغ آگاهی را به دست بگیرند و دیگر اینکه نقاطی که به خرد و اراده و ارتباطات چهره به چهره انسان برمی گردد را در دست بگیرند و تقویت کنند. در عصر کنونی روزنامه نگار ضمن توجه به روزنامه نگاری تحلیلی، باید ارتباطات انسانی را که اکنون تکنولوژی، کرونا و .. قصد قطع کردن آن را دارند، به اصل خود برگرداند.

رضاییان در ابتدای صحبت های خود با اشاره به تفاوت های مطالعات روزنامه نگاری و مطالعات رسانه به شفقنا رسانه می گوید: در مطالعات روزنامه نگاری باید سوژه بکر و عالی باشد، همچنین نوع پرداخت، اطلاعات و فکت ها هم باید عالی و ادبیات قوی و متناسب باشد.

او ادامه می دهد: در روزنامه نگاری به همه این مهارت ها و فنون نیاز داریم. زمانیکه می خواهیم اخبار را بر این اساس، بسته بندی و تولید کنیم، در بالای هرم خبری، ما با یک مثلث مواجه می شویم، مثلثی که سه ضلع دارد. یک ضلع ارزش رویداد، یک ضلع سیاست رسانه و ضلع دیگر نیاز مخاطب است. بنابراین ما نمی توانیم یک خبر منفی را همانطور که هست، مطرح و منتشر کنیم. زیرا یک اصل در مطالعات رسانه تحت عنوان«بهداشت روانی مخاطب» وجود دارد.

این استاد دانشگاه با تاکید بر مسئولیت رسانه در قبال «بهداشت روانی مخاطب» می گوید: «بهداشت روانی مخاطب» به ما می گوید که به این مسأله توجه داشته باشیم تا مخاطب را با خودمان همراه کنیم. یعنی اطلاع رسانی به همراه بهداشت روانی مخاطب.

او مثال می زند: فرض کنید در استانی زلزله ای رخ می دهد، رسانه باید در هنگام اطلاع رسانی در این باره، همه جوانب و انواع مخاطبان را در نظر بگیرد. چرا که شاید عده ای در آن منطقه مسافر داشته باشند، پس نباید چنین اخباری را طوری مطرح کرد که نگرانی ایجاد کنیم و باعث تشویش برای اذهان عمومی شویم.

این پژوهشگر حوزه ژورنالیسم در ادامه با تحلیل فضای وب و آینده کار روزنامه نگاران در عصر جدید، بیان می کند: اکنون دنیا وارد عصری می شود که کاستلز و دیگران که وب ۲(شبکه های اجتماعی) را پیش بینی کردند، می گویند که همین مسیر ادامه پیدا خواهد کرد و ما وارد دنیا و عصری به نام وب ۳ می شویم که از ۲۰۲۰ شروع شده و تا ۲۰۲۳ تکمیل می شود و تا ۲۰۳۵ هم ادامه پیدا می کند و امکان استمرار این عصر همچنان پیش بینی می شود. برخی هم در مکتب بیرمنگام معتقدند که احتمال وقوع شورش انسان علیه تکنولوژی وجود دارد.

نویسنده کتاب«تیتر نویسی در وب» ادامه می دهد: زمانیکه مخاطب در وب ۳ با تکنولوژی هوشمند مواجه می شود، سه مولفه در این میان زندگی ما را در بر خواهد گرفت. یکی ربات ها،بعد اینترنت اشیا( wot )و بعدی ساختار وب است که خودش چهار عنصر می شود. در واقع خود نت به جای صدا، تصویر و متن، intelligentوب هم اضافه می شود.

رضاییان با اشاره به احاطه شدن زندگی انسان در سایه ربات ها می گوید: قبلا در یکی از مصاحبه هایم توضیح دادم که طبق این مولفه ها و متاثر شدن زندگی انسان از آنها، ما شاهد زیست رباتی در آینده خواهیم بود. درواقع ما به وسیله تکنولوژی بلعیده خواهیم شد و جدال سنگینی بین خرد و تکنولوژی شکل خواهد گرفت.

اما در آن زمان چه بر سر روزنامه نگاری خواهد آمد؟ رضاییان در این باره پاسخ می دهد: روزنامه نگاری در این میان با تشریح وضع موجود، می تواند بگوید که انسان تبدیل به یک ربات خواهد شد، نسل چاپگرها به شدت پیشرفت خواهد داشت و یک سونامی در مشاغل به وجود می آید. از طرفی دیگر چند رسانه ای ها هم پیشرفت قابل توجهی خواهند داشت و انسان ها با دوربین های ۳۶۰ درجه مستقیما رویدادها را در هر کجای جهان به وضوح می بینند. پس وقتی مخاطب با رویداد رو در رو بشود، جایی برای رسانه و واسطه وجود ندارد. پس دیگر چه نیازی به رسانه و روزنامه نگار است؟

این استاد دانشگاه تشریح می کند:جواب همه این سوال ها را من در سال ۲۰۱۴در مقاله«خرد تکنولوژی» پاسخ دادم که انسان علیه این حد از ورود تکنولوژی در تمام حریم ها و وجوه زندگی اش متحد خواهد شد و به ارزش های انسانی، خرد و آگاهی برمی گردد و این حد از تکنولوژی افراطی، واکنش منفی در انسان ها ایجاد خواهد کرد. اگرچه این مسأله تاثیرات و چالش های زیادی برای انسان و روزنامه نگار ی ایجاد می کند .اما بی تردید این قاعده و موازنه یک طرفه پیش نخواهد رفت، بنابراین روزنامه نگاران هیچ وظیفه ای به جز این دو مساله ندارند. اول چراغ آگاهی را به دست بگیرند و دیگر اینکه نقاطی که به خرد و اراده و ارتباطات چهره به چهره انسان برمی گردد را در دست بگیرند و تقویت کنند.

نویسنده کتاب «شیوه روزنامه نگاری» با اشاره به مسئولیت خبرنگاران در جهانی که ارتباطات انسانی در حال کمرنگ شدن است، می گوید: علاوه بر وجود کرونا، مسایل دیگری هم هستند که در حال نابود کردن ارتباطات انسانی هستند. به نظرم شرایط جدید قصد دارد با سرگرم کردن افراد به وسیله تکنولوژی، آنها را برای عصری دیگری آماده کند. اگر بخواهیم بدبینانه به کرونا نگاه کنیم، می توان گفت کرونا در سال ۲۰۲۰ تصادفی نبود و این سوال مطرح می شود که چرا کرونا هم عصر با آغاز وب۳ شد؟( مثل همان مقاله ای که بنده نوشتم و در آنجا هم مطرح کردم که چرا آمدن گورباچف و پایان اتحاد جماهیر شوروی همزاد و همراه با آغاز اینترنت در سال ۹۰ شد؟یا اینکه در همان سال دیوار برلین برداشته می شود و همه اینها مصادف است با آغاز وب۱ در سال ۱۹۹۰). اکنون هم ورود کرونا دقیقا مصادف با آغاز وب۳ شده و نظاره گر چنین اتفاق هایی در دنیا هستیم. پس روزنامه نگار باید به این ابعاد و سوال ها توجه کند.

او ادامه می دهد: با این وجود روزنامه نگار کارش این است که چراغ آگاهی را روشن‌تر کند. به نظرم تا ۳ سال آینده، روزنامه نگاری به جایی می رسد که اطلاع رسانی یا خبررسانی در شش فرم روزنامه نگاری تقریبا از بین خواهد رفت و فرم های دیگری از روزنامه نگاری باقی خواهند ماند.

رضاییان که همواره بر ضرورت روزنامه نگاری تحلیلی تاکید می کند در اینجا هم به این سبک مهم اشاره می کند و می گوید: در سال ۱۳۷۷ تنها تاکیدم این بود که روزنامه نگاری تحلیلی را جدی بگیرید. چون چنین وضعیتی را پیش بینی می کردم. پس کار روزنامه نگاری در این میان سخت تر و سنگین تر می شود. بنابراین وقتی ما نگاه می کنیم باید به وجود خودمان نگاه کنیم ، باید دنبال مهر و مهربانی باشیم، دنبال ارتباطات انسانی باشیم و باید این خلا ها را پر کنیم.الان روزنامه نگار بین سه وظیفه اطلاع رسانی، آموزش، تفریح و سرگرمی، باید آموزش را جدی بگیرد.

او ادامه می دهد:معتقدم کار روزنامه نگار سخت تر و حساس تر شده و وظیفه او افزون تر شده است. پس من یک پله بالاتر از در نظر گرفتن بهداشت روانی مخاطب صحبت کردم و آن این است که باید چراغ آگاهی را در نظر گرفت و روزنامه نگاری تحلیلی را جدی گرفت و به آینده نگاه کرد و انسانی را دید که وارد عصری شده که زیست رباتی دارد. روزنامه نگار باید ارتباطات انسانی را که اکنون تکنولوژی، کرونا و .. قصد قطع کردن آن را دارند، به اصل خود برگرداند.

مجید رضاییان در پایان درگذشتِ صولت فروتن روزنامه‌نگار و همکار خود را به جامعه رسانه ای تسلیت گفت و برایش طلب آمرزش و مغفرت کرد. صولت فروتن، روزنامه‌نگار عصر شنبه، ششم شهریور ماه به علت ایست قلبی درگذشت. مرحوم فروتن، سردبیر سابق نشریه قوه قضاییه و از روزنامه‌نگاران نسل میانه بود. او با روزنامه‌های کیهان و جام جم و آتیه همکاری کرده بود و پیش از این سردبیر پرتال قوه قضاییه بود.