در بسیاری از اتاق‌های خبر، خبرنگاران این فرصت را دارند که بر روی یک حوزه خاص از اخبار تمرکز کنند. ممکن است یک نفر خبرنگار سیاسی شود، یک نفر خبرنگار آموزش و پرورش شود. هر یک از این‌ها یک «حوزه» نام دارد. خبرنگاران باید اطمینان حاصل کنند که هر مطلبی که در حوزه آنان ارزش خبری دارد گزارش داده‌شود. آنها همچنین باید مطمئن شوند که خوانندگان و شنوندگانشان به اهمیت موضوع پی برده‌اند.
این فرصتی است برای خبرنگار تا در یک موضوع کمی متخصص شود، حداقل به اندازه‌ای که سوالات درست بپرسد، حتی اگر پاسخ را نداند. در یک اتاق خبری کوچک با شاید شش روزنامه‌نگار یا کمتر، عموما از تمام آنها انتظار می‌رود که هرکاری را انجام دهند و معمولا شانس کمی برای روزنامه‌نگاران وجود دارد که تبدیل به یک متخصص در حوزه خاص شوند.
مزایای روزنامه‌نگاری تخصصی
مزیت یک روزنامه‌نگار تخصصی این است که بیشتر از یک روزنامه‌نگار عمومی در رابطه با موضوع می‌دانند. به طور خاص سه حوزه وجود دارد که گزارشگر تخصصی احتمالا در رابطه با آن بهتر از سایرین می‌داند.
- ارزش خبری را راحت‌تر تشخیص می‌دهید
همانطور که در متن‌های گذشته گفتیم، اخبار هرچیزی است که جدید، جالب، غیرعادی، مهم و در رابطه با مردم باشد. خبرنگاران تنها زمانی می‌توانند ارزش خبری یک رویداد را ارزیابی کنند که بدانند آیا رویداد واقعا جدید است یا نه. واقعا غیرعادی است یا نه. مهم است یا نه.
خبرنگاران تخصصی این شانس را دارند که همه‌ی این‌ها را متوجه شوند به این علت که روز به روز و هفته به هفته با موضوعات در تماس هستند. البته در شروع کار، خبرنگار تخصصی بودن چنین مزیتی ندارد. وقتی برای اولین بار یک حوزه خاص را انتخاب می‌کنید، احتمالا بیشتر از سایرین در رابطه با آن موضوع نمی‌دانید.
شما باید شروع به جمع آوری اطلاعات کنید و هیچ راه جایگزینی هم برای آن وجود ندارد!
هرچه مدت زمان بیشتری در یک حوزه فعالیت کنید، اطلاعات بیشتری به دست خواهید آورد. متوجه خواهید شد که چه چیز جدید است و یا موضوعی قبلا گزارش شده‌است. شما متوجه خواهید شد که یک موضوع چقدر غیرعادی است و چه چیزی واقعا اهمیت دارد.
- انسانی‌تر گزارش می‌نویسید
اخبار مربوط به مردم است. آنها هم افرادی هستند که باعث اتفاق افتادن برخی رویدادها می‌شوند و هم افرادی هستند که زندگی‌شان تحت تاثیر رویدادهای مختلف قرار می‌گیرد. خبرنگاران تخصصی از این مزیت برخوردارند که با مردمی که با حوزه تخصص آنان در ارتباطند آشنا می‌شوند و بنابراین می‌توانند وقایع را به زبانی انسانی‌تر گزارش کنند.
شناخت افرادی که در حوزه تخصصی شما قرار دارند یک مزیت دیگر هم دارد. برخی افرادی که با آنان سروکار دارید افرادی صادق هستند و برخی دیگر صادق نیستند. برخی جاه طلب هستند و برخی دیگر نه. همانطور که با افراد آشنا می‌شوید به این ویژگی‌های آنان هم پی خواهید برد و اینگونه بهتر می‌توانید قضاوت کنید که حقیقت چیست.
- بر تاریخچه موضوع مسلط می‌شوید
وقتی تاریخچه حوزه خود را بدانید می‌توانید از آن در گزارش کمک بگیرید. این بخش مهمی از کار خبرنگار تخصصی است که اخبار را در بافت تاریخی صحیحی به کار ببرد.
برای مثال اگر ۱۰۰۰ دلار از پول بیت‌المال اختلاس شده باشد یک خبر است. اما اگر برای دومین بار در یک سال ۱۰۰۰ دلار از پول بیت المال اختلاس شود، این خبری بزرگ‌تر و مهم‌تر خواهد بود و شبیه به یک بی‌کفایتی و بی‌صداقتی از سمت مسئولان است. این به شما امکان می‌دهد تا به مرحله بعد بروید. مرحله‌ی تجزیه و تحلیل و تفسیر اخبار!
اینگونه مخاطبین شما بهتر می‌توانند آنچه را که در جامعه اتفاق می‌افتد درک کنند.
خطرات گزارش تخصصی برای روزنامه‌نگار
روزنامه‌نگاران تخصصی زمان زیادی را صرف شناخت افراد کلیدی در حوزه تخصصی خودشان می‌کنند. خطر واضح است! سخت است که زمان زیادی را صرف شناخت افراد کنید اما به آنان احساسی پیدا نکنید. خطر این است که خبرنگار فراموش می‌کند که باید توجه خود را روی علایق خوانندگان و شنوندگان بگذارد و شروع به رسیدگی به منافع افرادی که آنان را می‌شناسد می‌کند.
معمولا از خبرنگاران پلیس خواسته می‌شود تا اطلاعات را در صورتی که به تحقیقات آسیب می‌رسانند مخفی نگه دارند. خبرنگار پلیس می‌تواند مشروط بر اینکه اطلاعات در تاریخ بعدی بصورت عمومی منتشر شود، با این درخواست موافقت کند. با این حال پلیس می‌تواند به تدریج از این مزیت استفاده کند و بخواهد خبرنگار اطلاعات بیشتری را مخفی نگه دارد.
به همین ترتیب سیاستمداران هم می‌توانند به صورت محرمانه به خبرنگاران سیاسی مطالبی بیان کنند. البته گاهی اوقات این کار می‌تواند تلاشی ظریف برای اعمال کنترل بر خبرنگاران باشد. در دیگر مواقع سیاستمداران ممکن است تلاش کنند با خرید هدایا یا دادن امتیاز به خبرنگاران بر آنان کنترل پیدا کنند. گزارشگر تخصصی ممکن است به جای اینکه اخبار را هم از دید افراد سازنده خبر و هم از دید افراد متاثر بیان کند، تنها شروع به گفتن خبر از زاویه دید افراد سازنده خبر کند.
اگر می‌خواهید روزنامه‌نگار خوبی باشید باید در برابر تمام تلاش‌ها برای تحت تاثیر قرار دادن شما یا خریدن شما مقاومت کنید. شما باید همیشه این مسئله را بخاطر داشته باشید که آنجا هستید تا منافع خوانندگان و شنوندگان خود را نمایندگی کنید؛ نه منافع پلیس، سیاستمداران یا هرکس دیگری را.
نگران این مسئله نباشید که این افراد شما را دوست دارند یا نه. مهم این است که برای شما احترام قائل باشند و این تنها با کار صادقانه شما ایجاد می‌شود.
یک خطر دیگری هم که برای خبرنگار تخصصی ایجاد می‌شود این است که با توجه به آن که زمان زیادی را با افرادی در یک حوزه خاص می‌گذرانند، ممکن است همه چیز را بدیهی تلقی کنند و حس تعجب و شگفتی که یک خبرنگار به آن نیاز دارد را از دست بدهد. در این صورت مطالبی که برای خواننده یا شنونده غیرعادی و جالب است می‌تواند برای خبرنگار معمولی و کسل کننده به نظر برسد.
خبرنگار باید تلاش کند همیشه موضوعات را همانطور که خواننده یا شنونده می‌بیند ببیند.
چگونه خبرنگار تخصصی شویم
تصور کنیم که دبیر شما به تازگی یک حوزه تخصصی به شما سپرده است- مثلا حوزه آموزش. برای اینکه این کار را به خوبی انجام دهید باید چه کار کنید؟
بیایید مراحلی را که یک روزنامه‌نگار تخصصی باید طی کند باهم بررسی کنیم.
- با موضوع درگیر شوید
قبلا گفتیم که یکی از مزیت‌های اصلی خبرنگار تخصصی این است که در یک زمینه نسبت به دیگران آگاه‌تر می‌شود. همچنین گفتیم که وقتی برای اولین‌بار یک حوزه تخصصی به شما داده می‌شود احتمالا بیشتر از دیگران درباره آن حوزه نمی‌دانید.
اگر می‌خواهید خبرنگار تخصصی خوبی باشید نه فقط در ساعات کاری بلکه عصرها و آخر هفته‌ها هم باید خودتان را برای این کار آماده کنید. شما باید از تاریخچه حوزه تخصصی‌تان مطلع شوید. برای این کار می‌توانید از کتابخانه‌های عمومی استفاده کنید و هر کتاب و مقاله‌ای که ممکن است در مورد تاریخچه – مثلا تاریخچه آموزش- باشد را مطالعه کنید.
همچنین قوانین حوزه تخصصی خودتان را بدانید. یک نسخه از قانون آموزش و پرورش را همراه داشته باشید. البته درک متون حقوقی کار آسانی نخواهدبود. به همین جهت از آموزش و پرورش سوال کنید که آیا خلاصه‌ای از قانون را به زبان ساده دارند یا خیر. شاید ملاقات با یک وکیل هم ایده خوبی باشد.
باید بفهمید که مسئولیت هرکس چیست. وزیر آموزش و پرورش یا معاون وزیر هرکدام چه کسانی هستند؟ معلمان تاثیرگذار چه کسانی هستند؟ آیا سازمان یا نهادی وجود دارد که منافع معلمان، دانش آموزان یا والدین را نمایندگی کند؟ اگر وجود دارد مسئولین این سازمان چه کسانی هستند؟ همه‌ی این افراد احتمالا مخاطبین شما هستند.
شما همچنین باید در رابطه با ساختار آن سازمان اطلاعات کسب کنید. رابطه وزیر آموزش و پرورش با معاون خود چگونه است؟ چه کسی بیشترین قدرت را دارد؟ چه کسی می‌تواند به چه کسی دستور انجام کاری را بدهد؟ و...
هنگامی که ساختار یک سازمان را درک کردید، می‌توانید برای به دست آوردن اطلاعات مستقیما سراغ فرد مناسب بروید. حتی می‌توانید به خوانندگان و شنوندگان خود توضیح دهید که این سازمان چگونه عمل می‌کند. شما باید از هر فرصتی برای کسب اطلاعات بیشتر استفاده کنید.
خواندن کتاب‌ها و مجلات در این زمینه، شرکت در کنفرانس‌ها و برخی کلاس‌های آموزشی می‌تواند در این کار به شما کمک کند. هرچه موضوع را بهتر درک کنید بهتر گزارش خواهید کرد.
- با افراد مختلف ارتباط برقرار کنید
شما باید ارتباطات خوبی برقرار کنید تا بفهمند شما کی هستید و چه می‌خواهید. بسیاری از روزنامه‌نگاران جوان از درخواست از مردم برای ارائه اطلاعات احساس خجالت و ناراحتی می‌کنند. مطلقا نباید چنین احساسی داشته باشید. شما یک فرد حرفه‌ای هستید و این کار شماست، اعتماد بنفس داشته باشید.
همچنین به یاد داشته‌باشید که بسیاری از افرادی که می‌خواهید مخاطب شما باشند خوشحال می‌شوند مستقیما با یک روزنامه‌نگار در ارتباط باشند و به او کمک کنند. بنابراین به همان اندازه که شما می‌خواهید با آنان آشنا شوید آن ها هم می‌خواهند.
با هماهنگی برای دیدن هر یک از آنها شروع کنید. توضیح دهید چه کسی هستید و به عنوان روزنامه‌نگار حوزه آموزش فعالیت می‌کنید. توضیح دهید که می‌خواهید چه کاری انجام دهید و دربرخورد با آنان صادق باشید. (مخاطب قطعا صداقت شما را متوجه خواهدشد) سپس بگویید که برای انجام این کار به کمک و همکاری آنان نیاز دارید. اگر درخوست شما را رد کند فرد عجیبی است!
به او توضیح دهید که اگر می‌شود گاهی برای پرسیدن سوالات خاص او را خواهید دید یا با او تماس خواهید گرفت. از سمت دیگر ابتکار عمل را به خود او واگذار کنید تا اگر اتفاق مهمی افتاد، خودش شما را مطلع کند.
البته باید واضح و شفاف به آنان توضیح دهید که اولین وظیفه شما دربرابر خوانندگان و شنوندگانتان است نه در برابر افرادی که با آنان در ارتباط هستید. بعید است که بین این دو وظیفه برایتان تضادی پیش بیاید. با این وجود اگر زمانی در تضاد قرار گرفتند وظیفه شما واضح است. مهم است که مخاطب شما از همان ابتدا این موضوع را درک کند.
بعد از این صحبت‌ها، با او در تماس باشید. گاهی به او تلفن بزنید یا با آنها ملاقات کنید. هرگز در حین صحبت از اینکه بگویید موضوعی را به درستی درک نکرده‌اید و اینکه بخواهید بیشتر توضیح دهند خجالت نکشید. بهتر است این سوال را بپرسید و دقت گزارشتان را افزایش دهید تا اینکه با یک گزارش احمقانه جلوی همه خجالت زده بشوید.
اگر دو هفته‌ای در تعطیلات بودید به مخاطبینتان اطلاع دهید و روزنامه‌نگار دیگری را به آنان معرفی کنید تا اگر خبر مهمی بود به او اطلاع بدهند.
- از تجربه روزنامه‌نگاری خود استفاده کنید
هرقدر هم مخاطبین شما خوب باشند باز هم نمی‌توانید از آن ها انتظار داشته‌باشید که زاویه دید خوبی داشته باشند. آنها روزنامه‌نگار نیستند. بنابراین همیشه نمی‌توانید انتظار داشته باشید که آنها بدانند چه زمانی چه چیز خبرساز است. دو راهکار دارید. اول اینکه می‌توانید به آنها توضیح دهید که منظور از اخبار چیست و به دنبال چه نوع اطلاعاتی هستد. دوم آنکه به طور منظم صرفا با آنها صحبت کنید و آنها بپرسید درحال حاضر خبری هست یا نه.
در حین گفتگو ممکن است چیزهایی پیدا کنید که غیرعادی و جالب باشد.
- اصطلاحات تخصصی را توضیح دهید
در هر زمینه‌ای، متخصصان اصطلاحات مخصوص به خودشان را توسعه می‌دهند. این کار به آنان کمک می‌کند تا درمورد موضوعات پیچیده با کلمات کمتری صحبت کنند. با این حال کسی که در آن حوزه متخصص نباشد، این اصطاحات را درک نخواهدکرد.
همانطور که در یک موضوع متخصص می‌شوید، اصطلاحات تخصصی بسیاری را خواهید شنید و معنی آنها را خواهید فهمید. درواقع شما خودتان شروع به استفاده از این اصطلاحات در صحبت با مخاطبینتان می‌کنید.
باید مراقب باشید که از این اصطلاحات در گزارش استفاده نکنید! باید آنها را به زبانی ساده ترجمه کنید.
- بده بستان داشته باشید
اگر فقط از مخاطبینتان اطلاعات بگیرید و در ازای آن چیزی ندهید، مخاطب علاقه به همکاری با شما را از دست خواهد داد. پس شما چه چیزی می‌توانید به مخاطبینتان بدهید؟ سه چیز وجود دارد.
اول، شما این فرصت را به مخاطبتان می‌دهید تا دیدگاه خودش از واقعه یا موضوع را به عموم مردم برساند.
دوم، می‌توانید خبرهای خوب در رابطه با سازمان مربوطه را به آنان برسانید. بسیاری از اخباری که گزارش می‌شوند اخبار بدی هستند به این علت که اخبار بد سریع تر از اخبار خوب بین مردم می‌چرخد. با این وجود مردم به اخبار خوب هم علاقه مند هستند.
سوم، می‌توانید به آنها لطف کوچکی بکنید. مثلا چاپ کردن عکسی که از آنان گرفته‌اید و دوست داشته اند. فقط توجه داشته باشید که هرکاری انجام می‌دهید ممکن است بعدا توسط سردبیر یا همکارانتان از شما سوال شود.
اگر از اعتراف به انجام آن کار خجالت می‌کشید پس حتما کار اشتباهی است!