سرعت، بیماری عصر دیجیتال است

در اتاق خبرهای امروزی، فشار زیادی برای انتشار سریع‌تر اخبار وجود دارد. این مسئله به این معناست که خبرنگاران اغلب نمی‌توانند در موضوعات عمیق شوند و هرآنچه که در سطح قرار دارد را باید ببینند و منتشر کنند. سال‌ها پیش، کارشناسان رسانه هشدار دادند که کار با سرعت بالا، روزنامه‌نگاران را ترغیب می‌کند تا به موضوعات کهنه و قدیمی و تفسیرهای کلیشه‌ای بازگردند. اتفاقی که در حال حاضر به وضوح می‌توانیم آن را مشاهده کنیم.

کارل اونوره، روزنامه‌نگار کانادایی، درباره‌ی این مسئله می‌گوید: «امروز ما به سرعت معتاد شده‌ایم. [سرعتی که] هردقیقه بیشتر و بیشتر می‌شود. هر لحظه از روز، شبیه مسابقه‌ای با زمان است و خط پایانی که به نظر می‌رسد هرگز به آن نمی‌رسیم.» در اینجا اونوره راه حلی را پیشنهاد می‌کند که به کمک آن بتوانیم به معنای عمیق‌تری در اخبار برسیم و آن روزنامه‌نگاری آهسته است. روزنامه‌نگاری آهسته این فرضیه که سرعت، بهتر است را زیر سوال می‌برد و از روزنامه‌نگاران می‌خواهد، با دقت و عمق بیشتری وقت بگذارند.

توجه به این نکته مهم است که اصول مورد بحث در این شکل از گزارش‌دهی به آن سادگی نیست که دوگانگی سریع-آهسته ممکن است نشان دهد. سرعت مکانیزم جهانی‌سازی، دیجیتال‌سازی از توجه به آهستگی بیشتر است و برای همین روزنامه‌نگاری آهسته از این فرایند عقب می‌ماند. به عبارت دیگر، برای آنکه روزنامه‌نگاری آهسته بتواند جای خود را میان انواع دیگر روزنامه‌نگاری باز کند، نیازمند سرعت بیشتری برای تبلیغ و معرفی خود است؛ اما این سرعت لازم را ندارد.

جفری کریگ، استاد دانشگاه فناوری اوکلند، اشاره می کند که استعاره «شتاب» ساده‌سازی بیش از حد روندهای اجتماعی سیاسی است که ما در دنیای مدرن، جهانی و دیجیتال خود تجربه می کنیم. در انقلاب‌های رسانه‌ای قرن بیستم، سرعت زمان، به طور مداوم در حال کاهش و افزایش است. به همین دلیل انسان‌ها دچار نوعی گیجی دائمی نسبت به وقت و زمان خود هستند.

رسانه‌های دیجیتال، جهان را در دستان ما قرار داده‌اند. به ما این امکان را داده‎‌اند که هم با داستان‌نویسان و هم با قهرمانان داستان‌ها در آن سوی جهان ارتباط برقرار کنیم. همچنین آن‌ها نقشه‌ها و جدول‌های زمانی تمام مناطق و کشورهای دنیا، مکان‌هایی که به احتمال زیاد هرگز به آن‌ها سفر نمی‌کنیم، را در دسترس گذاشته‌اند. درواقع و در بهترین حالت، روزنامه‌نگاری آهسته، نه فقط با سرعت مسموم انتشار اخبار که با تلاقی سرعت و کندی همه چیز در دنیای مدرن معاصر، مبارزه می‌کند.

ویژگی‌های روزنامه‌نگار آهسته

اما روزنامه‌نگاری آهسته دقیقا چیست؟

هیچ نظر واحدی درباره‌ی آن وجود ندارد. روزنامه‌نگاری آهسته یک زمینه‌ی نوظهور در دنیای تئوری روزنامه‌نگاری است. آن را در دسته‌ی نظریه‌ها، جنبش‌ها و حتی الگوی رفتاری قرار داده‌اند. اما با این وجود اریک نئوو، کارشناس مرکز ملی تحقیقات فرانسه، چند شاخصه برای روزنامه‌نگاری آهسته مطرح کرده‌است:

1. کندی واقعی: یک روزنامه‌نگار آهسته زمان بیشتری صرف می‌کند تا حقایق را بررسی، داده‌ها را جمع‌آوری و سپس آن‌ها را پردازش کند.
2. تحقیق و تفحص: روزنامه‌نگار آهسته، در مرحله‌ی اول تهیه‌ی گزارشش، فقط اخبار را جمع‌آوری می‌کند . درباره‌ی آن‌ها اظهار نظر نمی‌کند.
3. گزینشی بودن: روزنامه‌نگار آهسته، موارد پیش پا افتاده را کنار می‌زند و کارش را انتخابی و توضیحی پیش می‌برد.
4. کیفیت روایت: او کارش را آهسته پیش می‌برد تا به عمق بیشتری و گزارش با کیفیت‌تری برسد.
5. انصاف: روزنامه‌نگاری آهسته، شفافیت را گسترش می‌دهد.
6. همسانی: روزنامه‌نگار آهسته به تمام اقشار جامعه توجه می‌کند.
7. مشارکت: روزنامه‌نگار آهسته، مخاطبانش را تشویق به مشارکت می‌کند و از آن‌ها می‌خواهد در تولید اخبار، سهیم باشند.
8. گفتن داستان‌های ناگفته: روزنامه‌نگار آهسته چون با عمق بیشتری کار می‌کند، حرف‌های ناگفته، پشت صحنه‌ی داستان‌ها و هرآنچه که سرعت بالای روزنامه‌نگاری مانع دیدنش می‌شود را ببیند و بیان کند.

معنای آهستگی

چگونه باید این فهرست را تفسیر کنیم؟ هر روزنامه‌نگاری اگر جلوی همه‌ی این موارد تیک بزند، تبدیل به یک روزنامه‌نگار آهسته می‌شود؟ قطعاً خیر؛ این‌ها 8 مورد بسیار کلی هستند. برای اینکه اصطلاح روزنامه‌نگاری آهسته را بتوانیم توصیف کنیم، نیاز داریم معنای آن را بهتر درک کنیم.

یکی از اساتید دانشگاه سیدنی، مگان لو ماسوریه، یکی از اولین تلاش‌های جدی برای معنای روزنامه‌نگاری آهسته را انجام داده است. او استدلال می‌کند روزنامه‌نگاری آهسته نباید با مجموعه‌ی خاصی از ویژگی‌ها تعریف شود؛ بلکه باید با «جهت‌گیری انتقادی به تأثیرات سرعت بر روی عملکرد روزنامه‌نگاری» تعریف شود. اگرچه آن نوع از روزنامه‌نگاری که می‌توان آن را آهسته توصیف کرد، قرن‌هاست وجود داشته است؛ اما این اصطلاح اکنون در حال افزایش است. لو ماسوریه می‌گوید: «آنچه جدید است، زمینه‌ی وسیع جهانی شدن روزنامه‌نگاری آهسته است. در این جهانی که رسانه‌های سریع درحال تقلا برای مقابله با مشکلات پیچیده‌ی ناشی از سرعت بالا هستند.» نئوو هم در این مورد توضیح می‌دهد: «ما در روزنامه‌نگاری آهسته باید به دنبال یک ایده‌آل باشیم. روزنامه‌نگاری آهسته، مفهومی با کارکرد توصیف واقعیت نیست؛ بلکه بازجوی واقعیت است.»

بنابراین باید گزارشاتی را در این دسته قرار دهیم که مسیر خودشان را بدون توجه به فشار رسانه‌ای اطرافشان طی می‌کنند و پیچیدگی‌های روایات باعث نمی‌شود که به سراغ آن‌ها نروند. تا پیش از این هم ژانرهایی از روزنامه‌نگاری بوده‌اند که پنج معیار اولی که بالا گفته شد را داشته باشند. ژانرهایی مانند روزنامه‌نگاری ادبی و روزنامه‌نگاری تحقیقی در دسته‌ی این ژانرها قرار دارند.

نوشتن در حال حاضر

اما چرا گفته می‌شود روزنامه‌نگاری آهسته، در مبارزه با تلاقی سرعت و آهستگی دنیای دیجیتال امروز است؟ این به چه معناست؟ روزنامه‌نگاری آهسته به دنبال نوستالژی و زنده کردن خاطرات گذشته نیست. نمی‌خواهد به جهان پیشااینترنت بازگردد و از دنیای امروزی که برخی مدعی هستند اینترنت آن را نابود کرده‌است، فرار کند. روزنامه‌نگاری آهسته می‌خواهد در قلب این جهان شلوغ، جایی که مسئله‌ی سرعت بیشتر و از آن طرف آهستگی ذاتی خود ما، به چالشی نیرومند برای همه تبدیل شده‌است؛ بایستند و از همه بخواهد در این جهان تلاش کنند در مسائل عمیق‌تر شوند. برای همین گاهی از روزنامه‌نگاری آهسته به عنوان یک الگوی رفتاری یاد می‌شود؛ چراکه پیشنهاداتی می‌دهد که تا پیش از آن ممکن نبوده‌است.

روزنامه‌نگاری آهسته، استفاده از شبکه‌های اجتماعی را لزوماً منفی نمی‌داند و از آن طرف هم صرفا به تمجید از فناوری و رسانه‌های جدید نمی‌پردازد. این ژانر از روزنامه‌نگاری به دنبال روشی هوشمند و معنادار برای استفاده از فناوری‌ها است. . روزنامه نگاری آهسته به دنبال ترکیبی از رویکردهایی است که در میان نگاه تار و اغلب کم عمق گزارش‌ها در عصر دیجیتال، برتری ایجاد کند؛ رویکردی عمیق، پیچیده، اخلاقی و با کیفیت بالا که بتواند جامعه خوانندگان را متقاعد کند گزارشی که نوشته شده، ارزش سرمایه گذاری زمان و توجه را دارد.

برخی داستان‌ها، همیشه نیازمند سرعت زیاد است؛ مانند گزارش‌هایی که درباره‌ی مخاطرات طبیعی هستند. روزنامه‌نگاری آهسته نه می‌تواند سرعت تولید این گونه گزارش‌ها را کم کند و نه اصلا به دنبال این کار است. روزنامه‌نگاری آهسته یک نظریه انتقادی است که روزنامه‌نگارانی را که در همه‌ی زمینه‌ها و در همه مقیاس‌های زمانی کار می‌کنند تشویق می‌کند تا به نحوه‌ی تغییر روزنامه‌نگاری توجه داشته باشند. گاهی اوقات روزنامه‌نگاران نیاز به یادآوری دارند که اگر سرعت پرداختن به موضوعات و نوشتن گزارشات را کنترل نکنند، در آخرمتنی بی‌مایه و سطحی خواهند داشت. روزنامه نگاری آهسته چارچوبی برای تعادل سالم‌تر ارائه می دهد. لازم است فقط گاهی موقع نوشتن گزارش مکث کنیم، مسیری که تا آنجا پیموده‌ایم را بازبینی کنیم و سپس دوباره شروع به نوشتن کنیم.