گاهی یک متن را در پیامرسان‌های اینترنتی برای دوست خود، تایپ و ارسال می‌کنیم، اما او منظور ما را اشتباه متوجه می‌شود. یکی از نقص‌های محتواهای مکتوب، همین است. شما با نوشتن یک متن نمی‌توانید لحن خود را به مخاطب منتقل کنید. در صورتی‌که لحن، مهم‌ترین عامل برای انتقال درست یک پیام است. ویدیو اما ابزاری است که به شما کمک می‌کند تا مخاطب را از لحن خود آگاه کنید و منظور خود را به خوبی به او بفهمانید.
عدم تشخیص لحن در متن، روزنامه‌نگاران تحقیقی را با چالش‌هایی روبه‌رو می‌کند. چراکه محتوای آن‌ها مخابره‌ی یک خبر ساده نیست بلکه روایتی از داستان یک سوژه‌ی مهم است. لذا ویدیو را به کار می‌گیرند تا به درک بهتر مخاطبان از سوژه کمک کنند. به کارگیری ویدیو برای روایتگری، الزامات خاص خود را دارد که در مقالات قبلی از مجموعه‌ی «ویدیو روایت می‌کند» به بعضی از آن‌ها پرداختیم. در ادامه چند راهکار مهم دیگر برای تولید یک گزارش ویدیویی جذاب را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
گزارش ویدیویی شامل چه‌چیزهایی است؟
اگر می‌خواهید از ویدیو برای روایت داستان سوژه‌ی خود استفاده کنید، قبل از هر چیز باید بدانید از چه عناصری می‌توانید در گزارش خود استفاده کنید. پلاتو، نریشن، مصاحبه، فیلم و عکس، عناصر اصلی یک گزارش ویدیویی هستند. البته شما مجاز هستید هر کدام از آن‌ها را با توجه به سناریوی خود حذف کنید. پلاتو یعنی شما جلوی دوربین قرار بگیرید و مستقیماً با مخاطب صحبت کنید. در عنصر نریشن، تصویر شما نشان داده نمی‌شود بلکه در حین پخش تصاویری از سوژه، شما داستان خود را روایت می‌کنید و مخاطب، صدای شما را می‌شنود. فیلم و عکس نیز شامل تصاویری می‌شوند که از سوژه یا مستندات شما گرفته شده‌اند.
سناریوی روایت شما چینش این عناصر در طول ویدیو را مشخص می‌کند. شما باید دقت کنید که این عناصر به صورت زنجیره‌وار پشت سرهم در ویدیو نمایش داده شوند و هیچ انقطاعی در گزارش شما وجود نداشته نباشد. به عدم ارتباط مناسب بین دو عنصر، سکته می‌گویند. هر سکته باعث می‌شود مخاطب، سرنخ داستان را از دست بدهد و این دلیلی می‌شود برای ترک گزارش. شما نباید این بهانه را به دست او بدهید. بنابراین شما باید روی ارتباط بین عناصر، دقت و تمرکز کافی را صرف کنید.
سه‌پایه ممنوع!
در تصویربرداری و ضبط یک گزارش ویدیویی، وقتی در صحنه حاضر می‌شویم دوربین باید روی شانه‌ی فیلم‌بردار باشد. استفاده از سه پایه همانند از استفاده از موسیقی که در مقاله‌ی «ویدیو روایت می‌کند ۵» به آن پرداختیم، ممنوع است. چراکه ویدیوی شما را بیش از حد سینمایی می‌کند. سینمایی شدن آفتی است که خیلی از گزارش‌های ویدیویی امروز به آن دچار شده‌اند. این عامل باعث می‌شود مخاطب، داستان شما را به سختی باور کند.
حتی اگر می‌خواهید مصاحبه‌ی مردمی بگیرید نیز حق استفاده از سه پایه‌ی دوربین را ندارید. امروز خبرنگاران به یک محیط شلوغ مانند میدان انقلاب می‌رون، دوربین را در یک نقطه روی پایه قرار می‌دهند و از مردم رهگذر درخواست می‌کنند برای مصاحبه، جلوی دوربین حاضر شوند. این کار به دو علت فایده‌ای ندارد. اولاً وقت شما خیلی گرفته می‌شود، چون تعداد زیادی از مردم، درخواست شما رد می‌کنند. ثانیاً این نوع مصاحبه، شائبه‌ی گزینشی بودن مصاحبه‌شوندگان را به وجود می‌آورد که اعتبار گزارش تحقیقی شما را کم خواهد کرد.
دوربین را روی شانه‌ی تصویربردار بگذارید و میکروفون به دست، شروع به حرکت کنید. خواهید دید که عده‌ی زیادی با شما مصاحبه خواهند کرد و هم‌چنین شک و شبهه‌ای در خصوص مصاحبه‌ی شما به وجود نخواهد آمد. هم‌چنین حرکت دوربین، توجه مخاطب به ویدیو را افزایش می‌دهد و امید برای حل مسئله در ذهن او تقویت می‌شود. البته باید توجه داشته باشید که حرکت دوربین، به معنای لرزان بودن فیلم نیست. فیلمی که مدام لرزش‌های عجیب داشته باشد، اعصاب مخاطب را آزار می‌دهد. این آزار باعث می‌شود هم او این ویدیو را ترک کند هم نام شما در ذهن او باقی بماند و گزارش‌های بعدی‌تان را نیز تماشا نکند.
امضای روزنامه‌نگار در سه جای ویدیو
اینکه شما جلوی دوربین بایستید و چشم در چشم مخاطب با او صحبت کنید، اصلی‌ترین عنصر ویدیوی شما است. این عنصر که پلاتو نام دارد، در حقیقیت امضای روزنامه‌نگار است تا مخاطب او را به عنوان گزارشگر بشناسد. اما در کجای ویدیو باید از پلاتو استفاده کنیم. شما می‌بایست در ابتدا، وسط و پایان ویدیو، پلاتو قرار دهید. البته این اصل، ضروری نیست و شما می‌توانید به اقتضای روایت خود کم‌تر یا بیش‌تر پلاتو را در ویدیو جای دهید اما توجه داشته باشید که حداقل یک پلاتو برای هر گزارش لازم است.
در گزارش‌هایی که تصاویر زیادی برای نمایش در دسترس ندارید، حق ندارید از پلاتو برای پرکردن این خلأ استفاده کنید. به جای پلاتوهای طولانی و وقت‌گیر، ویدیوی خود را کوتاه‌تر و جذاب‌تر کنید.
روایت با ویدیو
برای روایت داستان یک سوژه‌ی تحقیقی، ویدیو ابزاری ارزشمند و مفید است. اما اگر آن را به درستی به کار نگیرید بر عکس عمل می‌کند و گزارش شما را کم‌مخاطب و بی‌اثر می‌کند. هم‌چنین یک ویدیوی بی‌کیفیت صدها برابر بیش‌تر از یک محتوای مکتوب بد، اعتبار شما را زیر سوال می‌برد.
برای جلوگیری از این اتفاق کافی است نکاتی ساده و در عین حال کاربردی را رعایت کنید. شناخت درست عناصر ویدیو، سناریوی زنجیروار، استفاده از دوربین روی شانه و به کارگیری درست پلاتو از جمله‌ی این نکات هستند. در مقالات بعدی از مجموعه‌ی «ویدیو روایت می‌کند» با راهکارهای مهم دیگری برای تولید یک گزارش ویدیویی جذاب آشنا خواهیم شد.