اینترنت، مجالی را فراهم کرده است تا هرکس در داخل خانه، شهر و کشور خود، از وقایع سایر کشورها خبر داشته باشد. در حال حاضر حتی اگر گزارش‌گر از کشور مورد نظرش هزاران کیلومتر هم دورتر باشد، به راحتی می‌تواند گزارشی درباره‌ی اوضاع آن کشور بنویسد. به همین دلیل خبرنگاران باید آگاه باشند که چون خودشان در آن کشور حضور ندارند؛ ممکن است اطلاعات نادرستی را گزارش دهند.
تأیید منابع و راستی‌آزمایی آن‌ها از فاصله‌ی دور، معمولاً کار سخت‌تری است؛ به خصوص در کشورهایی که درگیر بحران و جنگ هستند یا مطبوعات آزاد ندارد. بعلاوه خبرنگاری که خارج از یک منطقه گزارش تهیه می‌کند، با زمینه‌های تاریخی و فرهنگی آن منطقه آشنا نیست و بسیار محتمل است که دچار اشتباهاتی در گزارش خود شود.
آنچه در ادامه می‌خوانید، راهکارهایی است براساس تجربیات خبرنگارانی که در این شرایط گزارش تهیه کرده‌اند برای آنکه بدانیم چگونه وقتی در کشوری ساکن نیستیم، درباره‌اش بنویسیم.
غلبه بر چالش‌های زبانی
امیلی فیشبین، خبرنگاری آزاد است که درباره‌ی میانمار و اوضاع آن پس از کودتای سال ۲۰۲۱ گزارش می‌نویسد. او تقریباً به زبان برمه‌ای مسلط است اما ترجیح می‌دهد برای تهیه‌ی مصاحبه از راه دور، از خبرنگاران محلی کمک بگیرد تا در صحت اطلاعات خدشه وارد نشود. پس از کودتا، اخبار ضد و نقیض درباره‌ی میانمار به سرعت پراکنده شد. از آنجایی که میانمار پایگاه خبری موثقی ندارد، امکان دریافت اطلاعات اشتباه برای خبرنگارانی مانند فیشبین که در خارج از میانمار ساکن هستند، بسیار زیاد است. خبرهای نادرست و اطلاعات اشتباه می‌تواند به طور کلی اهمیت گزارش‌های او را پایین بیاورد. او نام خبرنگار یا خبرنگارانی که در تهیه‌ی گزارش و صحت سنجی منابع کمکش کرده‌اند را در گزارشش می‌آورد و البته حق‌التحریر را با آن‌ها تقسیم می‌کند.
جرد اولسن، که او هم مانند فیبشین خبرنگاری آزاد است، درباره‌ی هندوراس گزارش تهیه می‌کند. او مرتب میان هندوراس و مکزیک در سفر است و به گفته‌ی خودش زیان محلی آن‌ها را هم آموخته است. اولسن درباره‌ی چالش‌های زبانی می‌گوید: «حتی اگر به زبان یک کشور هم سخن می‌گویید، آموختن زبان فنی و مخصوص موضوع گزارش و اصلاحات محلی منابع‌تان، مهم است. اگر کسی در مورد مسئله‌ای مانند صنعت گزارش می‌نویسد یا با افرادی مثل کشاورزان که به لهجه محلی سخن می‌گویند، مصاحبه می‌کند؛ با واژه‌های محلی بسیاری برخورد می‌کند که فهمیدن آن‌ها دشوار خواهد بود.» خبرنگار باید توجه کند که ممکن است بسیاری از اصطلاحات در لهجه‌های مختلف یک کشور، معنایی متفاوت داشته باشد. از طرف دیگر بسیاری از واژه‌ها در علوم متفاوت، کاربردهای مغایری داشته باشند.
جیسون کاسپر، خبرنگار اعزامی Christianity Today به منطقه‌ی جنوب غرب آسیا، درباره‌ی لزوم استفاده از مترجم می‌گوید: «من عربی صحبت می‌کنم و به راحتی می‌توانم مصاحبه انجام دهم؛ اما برای مسائلی که مهم و حیاتی هستند، حتماً از مترجم کمک می‌گیرم.»
خبرنگارانی که درباره‌ی کشورهای دیگر گزارش می‌نویسند، باید در قدم اول تا حد مطلوبی زبان آن کشور را بلد باشند و اگر با فاصله‌ی مکانی گزارش را تهیه می‌کنند، واسطه‌ها و مترجمانی مطمئن داشته باشند که منابع را به درستی برایشان ترجمه کنند.
حفظ امنیت منابع
در مناطقی که امنیت پایینی دارند یا صحبت از مسائلی خاص در آن کشور می‌تواند امنیت منبع گزارش را به خطر بیاندازد، گزارش‌گر باید تلاش کند که تا حد امکان، سلامت آن‌ها را تضمین کند. کاسپر در این خصوص توضیح می‌هد: «من از منابعم پیروی می‌کنم، زیرا در کل آن‌ها بهتر از من خطرهایی را که به علت صحبت با یک خبرنگار متوجه‌شان است، می‌دانند. اگر هم من خطری را احساس کنم که منابعم به آن دقت نکرده‌اند، تمام عواقب احتمالی را بررسی می‌کنم. اگر سکوت برای یک منبع بهتر باشد، حتی اگر این کار به مقاله من ضرر برساند، من در جایگاهی نیستم که آن‌ها را وادار به حرف زدن کنم. معمولاً می‌توانید مقاله‌تان را با به کارگیری منابع دیگری روایت کنید.»
فیشبین در میانمار از اپلیکشین‌هایی برای مصاحبه استفاده می‌کند که کودتاگران بر آن‌ها نظارتی ندارند. همچنین پیام‌های زمان‌دار، باعث می‌شود بعد از اتمام گفتگو، پیام‌ها به طور خودکار حذف شوند. خبرنگاران محلی هم به او اطلاعات جدید را با نام مستعار می‌دهند تا مشکلی برایشان ایجاد نشود. او می‌گوید: «من همیشه پیش از تهیه‌ی گزارش، با همکارانم در میانمار صحبت می‌کنم تا بدانم با جهت گزارش موافق هستند یا خیر و همچنین مایلند از نام خودشان استفاده کنند یا نام مستعار.» خبرنگار باید در این مرحله به منبع خود احترام بگذارد. به هرجهت مردمی که ساکن هر کشور هستند، شرایط سیاسی و اجتماعی آنجا را بهتر می‌دانند.
اولسن، مستندی درباره‌ی هندوراس می‌ساخت. پس از آنکه شرایط سیاسی در هندوراس تغییر کرد، یکی از منابع از او خواست که نقل قول‌هایش را از مستند حذف کند. با اینکه اینکار به روند مستند آسیب می‌زد؛ اما اولسن پذیرفت و گفته‌های او را حذف کرد.
اطمینان از دقت گزارش
خبرنگارانی که خارج از یک کشور هستند، از بافت‌های محلی و اوضاع آنجا به خوبی اطلاع ندارند و باید دقت کنند تا گزارشی صحیح بنویسند. به عقیده‌ی فیشبین یک گزارش اشتباه و نادرست، اثری به مراتب بیشتر و مخرب‌تر از آنچه که فکر می‌کنیم بر مردم و شرایط آن کشور دارد. گزارش باید به گونه‌ای باشد که هم اطلاعات جدیدی به خواننده بدهد و هم واضح و دقیق باشد. کار نزدیک با خبرنگاران محلی به فیشبین این امکان را داده‌است تا درک عمیق‌تری از زمینه‌ی گزارش‌های فرامرزی داشته باشد. او تلاش می‌کند تا اطلاعات بیشتری نسبت به سایر گزارش‌ها به دست آورد و همچنین از صحت اطلاعاتش مطمئن باشد. او می‌گوید: «همه‌ی اطلاعات را چندبار بررسی می‌کنیم تا پیشینه‌ی آن‌ها را بدانیم؛ مثلاً زمینه و تاریخچه‌ی افراد مختلفی که در موضوع دخیل هستند و دیدگاه‌های گوناگونی که درباره‌ی آن‌ها وجود دارد».
به گفته‌ی اولسن «حتی اگر در کشورهایی که از آن‌ها گزارش تهیه می‌کنید، حضور نداشته باشید؛ گزارش‌گری پیوسته از یک منطقه، بهتر از گزارش‌های تکی و ناپیوسته از مناطق مختلف است.» اگر خبرنگار به طور مکرر از یک کشور گزارش بنویسد، به مروز زمان بر مسائل مختلف آنجا آگاه می‌شود و می‌تواند گزارش‌هایی صحیح یا با درصدخطای پایین بنویسد.
کاسپر، برای آنکه از صحت گزارشش مطمئن باشد، بسیار مطالعه می‌کند و همه‌ی جوانب را می‌سنجد. او توضیح می‌دهد: «مانند هر گزارشی که ممکن است درباره‌ی کشور خود بنویسید، گفته‌های منابع را بارها بسنجید و چشم بسته به آن‌ها اطمینان نکنید. از قدرت تفکر خود استفاده کنید و بیاندیشید که آیا گفته‌های آن‌ها منطقی هستند یا خیر. تلاش کنید با مسائل ناآشنا در هر منطقه‌ای خیلی زود آشنا شوید.» منابع ممکن است درگیر پیش‌داوری و قضاوت باشند و این خبرنگار است که باید از میان صحبت‌های آن‌ها، واقعیت را تشخیص دهد.
خبرنگاری که می‌خواهد درباره‌ی یک کشور دیگر گزارش بنویسد علاوه بر موارد ذکر شده، باید به اصول گزارش‌نویسی آگاه باشد، تجربه و دانش کافی داشته باشد، اهل ریسک باشد و در رأس همه، اصول اخلاقی خبرنگاری را هم رعایت کند.
نظر شما