شما برای تهیه‌ی یک گزارش تحقیقی، مراحل مختلفی را طی می‌کنید. اولین قدم در این مسیر، سوژه‌یابی است. سوژه، محور اصلی گزارش شما است، به همین خاطر یافتن یک سوژه‌ی مناسب، برای یک روزنامه‌نگار تحقیقی از اهمیت بالایی برخودار است. سوژه‌یابی به همان مقدار که مهم است، دشوار است. در مقاله‌ی «سوژه‌یابی، به سبک روزنامه‌نگاران تحقیقی» دو راهکار کاربردی برای ساده‌تر و سریع‌تر انجام دادن این کار پیشنهاد کردیم. در ادامه چند راهکار مهم دیگر را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
کدام سوژه؟
شما ممکن است با مشاهده و مطالعه که دو بال پرواز شما در مسیر سوژه‌یابی هستند، به موضوعات مختلفی برخورد کنید که نظر شما را جلب کنند. فراوانی سوژه‌هایی که هرکدام در نگاه اول، جذاب به نظر می‌آیند باعث پراکندگی ذهنی شما می‌شود و به احتمال زیاد نمی‌توانید درست انتخاب کنید.
مهم‌ترین کار قبل از سوژه‌یابی، این است که شما حوزه‌ی کاری خود را دقیقاً مشخص کنید. برای مثال در زمینه‌ی خانواده فعالیت می‌کنید یا مجلس شورای اسلامی، حوزه‌ی کاری شما است. با تعیین یک حوزه‌ی مشخص، ذهن شما منظم و منسجم می‌شود و از میان هزاران تیتر، سوژه‌ی مناسب شما را پیدا می‌کند. گوش روزنامه‌نگار تحقیقی، فقط برای موضوعات حول یک مسئله‌ی خاص تیز می‌شود. برای انتخاب حوزه‌ی کاری، به علایق خود رجوع کنید و موضوعی را انتخاب کنید که دغدغه‌ی حل مسائل آن را دارید. در یک جمله باید در مسیری قدم بگذارید که انگیزه‌ی کافی برای ادامه دادن آن را داشته باشید. البته باید به خواسته‌ها و نیازهای گروه خبری که در آن مشغول هستید نیز توجه کنید.
ریشه‌یابی کنید
یکی از مهم‌ترین کارها در فرایند سوژه‌یابی، بررسی تمام عوامل موثر بر مسئله است. شما باید بفهمید که چه چیزهایی باعث شدند تا بحران شکل بگیرد. گاهی این عوامل، می‌توانند سوژه‌ی بهتری از خود مسئله شوند.
برای مثال اگر مهاجرت مردم از استان سیستان و بلوچستان، مسئله‌ی شما باشد، متوجه می‌شوید که خشکسالی و عدم توان کشاورزی و درآمدزایی مناسب، باعث مهاجرت شده است. علت اصلی این خشکسالی هم خشک شدن دریاچه‌ی هامون است که آب مورد نیاز کشاورزی منطقه را تامین می‌کرده است. رودخانه‌ی هیرمند که آبریز اصلی این دریاچه است و سرچشمه‌ی آن در افغانستان است، توسط دولت آن کشور بسته شده است. این اقدام افغانستان، سلب حق آبه‌ی قانونی ایران است که باید توسط دولت ایران پی‌گیری و حل شود. به این صورت به این سوژه‌ی مناسب دسترسی پیدا می‌کنیم که عامل یکی از اصلی‌ترین معضلات استان است.
گمشده‌ها را دریابید
یکی از اقداماتی که به یافتن سوژه‌های بکر و جذاب کمک می‌کند، خواندن رسانه‌های محلی است. گاهی یک تیتر را در صفحه اینستاگرام یا در وبلاگ خبری از رسانه‌ی محلی یک شهرستان کوچک می‌بینید که نشانگر یک بحران است اما مورد بی‌توجهی رسانه‌ها واقع شده است و گزارشی از آن تهیه نشده است. این سوژه‌ها می‌توانند تبدیل به یک گزارش جذاب و خواندنی شوند، چراکه شما اولین نفری هستید که به آن می‌پردازید.
برای این نوع از سوژه‌ها شما باید به مکان اصلی رویداد بروید و از صحت ماجرا و جزئیات آن به خوبی آگاه شوید. گاهی مسئله، طوری مطرح می‌شود که شبیه بحران است اما با دیدن آن از نزدیک متوجه می‌شوید موضوع خاصی نیست. سعی کنید قبل از مراجعه به محل رویداد، با افراد محلی آن منطقه تماس بگیرید و تا حدودی از کلیات سوژه آگاه شوید.
اشتراکات شما و مخاطب
شما به عنوان یک روزنامه‌نگار تحقیقی باید مخاطبان خود را بشناسید. ملیت، قومیت، سن، جنسیت، تحصیلات و ویژگی‌هایی کلی از آن‌ها را به دست آورید. شبکه‌های اجتماعی، بستر خوبی برای این شناخت را فراهم می‌کنند. با فعالیت مستمر در این پلتفرم‌ها و تعامل گسترده در آن‌ها، به تدریج به اطلاعات قابل قبولی خواهید رسید. این مخاطب‌شناسی، در حین سوژه‌یابی به کمک شما خواهد آمد تا از میان مسائل گوناگون، بهترین موضوع را انتخاب کنید. هرچه سوژه‌ی شما با مخاطبان اصلی‌تان، اشتراک بیشتری داشته باشد. تعداد بازدید و در نهایت اثرگذاری گزارش شما بیش‌تر خواهد شد.
امروزه توزیع محتوا در بستر وب و شبکه‌های اجتماعی، بسیار هوشمند شده است. شما وقتی یک محتوا را منتشر می‌کنید، پلتفرم ابتدا آن را به مخاطبان اصلی شما نشان می‌دهد و با توجه به استقبال آن‌ها، به تعداد دیگری از افراد نیز نمایش داده خواهد شد. یعنی هرچقدر سوژه‌ی شما، مخاطب اصلی‌تان را بیش‌تر درگیر کند، احتمال افزایش بازدید گزارش شما توسط دیگران نیز بالاتر خواهد رفت.
سوژه‌یابی برای گزارش تحقیقی
فرآیند سوژه‌یابی برای گزارش تحقیقی، ممکن است کمی دشوار و پیچیده شود اما شیرینی اثرگذاری گزارش خواندنی شما، سختی‌های این مسیر را از یادتان خواهد برد. برای سوژه‌یابی مناسب باید حوزه‌ی کاری مشخصی داشته باشید و از انشتار گزارش در زمینه‌های مختلف پرهیز کنید. یافتن ریشه‌ی اصلی وقوع بحران‌ها نیز می‌تواند شما را به یک سوژه‌ی جذاب برساند. هم‌چنین رصد رسانه‌های محلی و مسائل مهمی که در هیاهوهای رسانه‌ای دنیا گم می‌شوند، راهکار خو.بی برای یافتن سوژه‌ی مناسب برای گزارش تحقیقی است. توجه به مخاطبان نیز از الزامات اصلی در سوژه‌یابی است که نباید از آن غافل شوید. سوژه‌یابی را می‌توان با این راهکارها، ساده‌تر و سریع‌تر کرد اما فراموش نکنید که هیچ چیز جز دقت، تمرکز و زمان کافی شما را به یک سوژه‌ی خوب نمی‌رساند.
نظر شما