فراز و فرود مطبوعات در ایران در گفت‌وگو با مجید رضائیان، استاد ارتباطات

آینده روزنامه‌نگاری را خوب نمی‌بینم

روزنامه‌نگاریمطبوعات و دولت مدرن پدیده‌هایی وارداتی محسوب می‌شوند که دست کم عمر دولت مدرن در ایران به ۱۰۰سال نمی‌رسد. شاید به همین دلیل است که این دو پدیده هنوز نتوانسته‌اند آن‌طور که باید و شاید با بافت تاریخی و اجتماعی ما پیوند بخورند. فراز و فرود دولت‌ها و رابطه ملت با آن را از همین زاویه می‌توان فهم کرد. در این میان رابطه مطبوعات و رسانه‌ها با دولت‌ها نیز رابطه‌ای پرپیچ و خم بوده است؛ گاهی همراستا و همسو حرکت کرده‌اند، گاهی با یکدیگر تخاصم داشته‌اند و گاه یکی پیش و دیگری پس افتاده است. به تعبیری، مرور تاریخ مطبوعات در کشور ما نشان می‌دهد هرگاه شاهد تصلب قدرت و تمرکز اقتدار دولت مرکزی بوده ایم، مطبوعات رو به حضیض داشته‌اند و هرگاه دولت مرکزی تضعیف و جامعه مدنی تقویت شده است، نقش مطبوعات هم برجسته‌تر شده است. از این تاریخ و این فراز و فرود برای امروز ما چه چیزی می‌توان آموخت؟ به عبارت دیگر، این گذشته چه درسی برای امروز و فردای ما دارد؟ به نظر می‌رسد از رهگذر همین تجربه است که ما شاهد افول نقش و تأثیر رسانه‌های متعلق به بخش خصوصی هستیم. به عبارت دیگر، امروز اغلب رسانه‌های مؤثر که برد بیشتری نسبت به دیگران دارند، به نوعی وابسته به بخش یا اجزایی از حاکمیت هستند. این امر در صورت تداوم می‌تواند پیامدهای منفی در حوزه امنیت ملی داشته باشد. زیرا کاهش برد رسانه‌های داخلی، به‌دلیل اقتضائات ناشی از وابستگی به نهادهای حاکمیتی می‌تواند بهانه‌ای برای تصاحب عرصه و زمینه رسانه‌ای کشور از سوی رسانه‌هایی باشند که از بیرون هدایت و مدیریت می‌شوند. اما این همه مشکلی نیست که امروز در حوزه رسانه با آن مواجه هستیم. رونق و استقبال گسترده ایرانیان از شبکه‌های اجتماعی باعث شده است که امروز به جای روزنامه، موبایل در دستان آنان قرار بگیرد. ضمن اینکه نمی‌توان رغبت و وابستگی ایرانیان به فرهنگ شفاهی را نیز در کاهش و ریزش مخاطبان رسانه‌های داخلی بی‌تأثیر دانست. اما در کنار این‌ها، نمی‌توان ضعف عملکرد و دانش و نیز ایجاد خط قرمزهای غیرواقعی از سوی خود رسانه‌ها را در کاهش اقبال مخاطبان به آنها نادیده گرفت.

مسعود مهرابی از دنیا رفت

روزنامه‌نگاریمسعود مهرابی صاحب امتیاز و مدیرمسئول ماهنامه «فیلم» مولف کتاب های سینمایی و مورخ سینما درگذشت.

آذربایجان غربی: کانون رسانه‌های دوزبانه

روزنامه‌نگاریرسانه‌های دوزبانه در آذربایجان‌غربی که به سرزمین رنگین‌کمان اقوام، ادیان و مذاهب شهرت دارد، فرصتی کم‌نظیر برای ایجاد وحدت پدید آورده اند که استفاده بهتر از این ظرفیت می‌تواند، توسعه همه‌جانبه فرهنگی و اتحاد بین اقوام و ادیان را سبب شود.

رضا قوی‌فکر با اعلام خبر فوت نصرالله نوح گفت:

درگذشت کسی که در کیهان دهه پنجاه حکم گوگل را داشت

روزنامه‌نگاریرضا قوی‌فکر با اظهار تاسف از درگذشت نصرت‌الله نوحیان سمنانی، شاعر، روزنامه‌نگار و طنزپرداز گفت که در دهه 40 و 50 و در نبود اینترنت و گوگل، نصرت‌الله نوح حکم گوگل را برای خبرنگاران کیهان داشت و همه سوالات خود را از او می‌پرسیدند.

شمس‌مستوفی، سردبیر روزنامه همشهری، در وصف شبه خط قرمزهای مطبوعات:

مطبوعات ساکت

روزنامه‌نگاریهنوز زلزله مرگباری در تهران رخ نداده اما سال‌هاست که رسانه‌ها درباره این پدیده می‌نویسند، هشدار می‌دهند، تحلیل می‌کنند و پیشتاز در مقابل وقوع این پدیده عمل کرده‌اند اما آیا رسانه‌های ما این حرکت رو به جلو را در مقابل مسائل سیاسی و اجتماعی می‌توانند داشته باشند؟ یک روزنامه‌نگار می‌داند که باید طبق چارچوب قانون اساسی عمل کند. علاوه بر این شورای امنیت ملی نیز در اتفاقات و حوادث مختلف دستورالعمل‌هایی را برای رسانه‌ها ارسال می‌کند اما به نظر می‌رسد گاهی خود رسانه‌ها چنان دست به عصا حرکت می‌کنند که نه خواست قانون است و نه خواست نهادی مانند شورای امنیت ملی. چرا گاهی رسانه‌ها تا این اندازه جرات و جسارت حرفه‌ای خود را از دست می‌دهند و گرفتار خط قرمزهای خود ساخته می‌شوند؟ «شهریار شمس‌مستوفی»، سردبیر روزنامه همشهری در وصف این وضعیت می‌گوید: «اگر در برخی موارد رسانه‌های ما چیزی نمی‌گویند این برمی‌گردد به یک خودسانسوری که در رسانه‌های ما وجود دارد و این خودسانسوری محصول چندین دهه اتفاقاتی است که در عرصه رسانه افتاده است. در دوره‌ای رسانه‌ها به‌ شدت توقیف شدند و این باعث شد رسانه‌ها برای ادامه حیات خود یکسری رفتارها انجام دهند. طبیعتا مراجع قدرت اعم از سطوح میانی و پایینی خیلی بیشتر مایل هستند آزادی را از رسانه‌ها بگیرند.» آنچه در ادامه می‌خوانید بحثی با سردبیر همشهری است که اتفاقا در دوره سردبیری‌اش تیترها و موضوعات متفاوتی را در این روزنامه به عنوان تیتر یک برگزیده است.

مرور روزنامه‌نگاری یک‌ساله ایران در آستانه روز خبرنگار

سال سخت رسانه‌ها در سال سیاه کرونا

روزنامه‌نگاریهفته پایانی سال ۱۳۹۸ به سنت همه پایان سال‌های رسانه‌ها ایرانی نیمه تعطیل گذشت. اخبار کرونایی روز به روز ترسناک‌تر می‌شد. بعضی رسانه‌ها شروع به دورکاری کردند و برخی از رسانه‌ها نیز قید انتشار را زدند و همه چیز را به پایان تعطیلات موکول کردند. اما همه در شوک بودند و هنوز تکلیف ماجرای کرونا مشخص نبود و کسی حدس نمی‌زند که این آغازی برای تحولاتی بزرگ در جامعه رسانه‌هاست.

آش شله قلمکار رسانه‌ها در روزهای کرونایی

روزنامه‌نگاریبهروز بهزادی، روزنامه‌نگار پیشکسوت با اشاره به دغدغه‌ها و چالش‌های رسانه‌ها همچون مشکلات مالی و محدودیت‌هایی که با آن مواجه بوده‌اند، اظهار کرد که اضافه شدن شرایط کرونایی و کم‌کار و بی‌کار شدن بسیاری از اهالی رسانه‌ها آش شله‌ قلمکاری درست کرده است که بیشترین زیان آن به خبرنگاران می‌رسد.

محمد مسعود؛ روزنامه‌نگاری با قلمی تند و افکاری انقلابی

روزنامه‌نگاریمحمد مسعود نویسنده و روزنامه‌نگاری با استعداد، با قلمی تند و افکاری انقلابی بود که در دوره فعالیت حرفه‌ای خود قلمش را در مبارزه با ظلم و استبداد و حمایت از طبقه محروم به کار برد تا اینکه سرانجام جان خود را در این راه فدا کرد.

خداحافظی با روزنامه «شهروند»

روزنامه‌نگاریچند روز است که خبر تعطیلی روزنامه «شهروند» در رسانه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود و نگرانی و بعضا اعتراض برخی از اهالی رسانه را هم به دنبال داشته است.

نتیجه یک پژوهش روشن کرد

دو گفتمان متفاوت خانواده در مجلات عامه‌پسند ایرانی

روزنامه‌نگاریتحولات سیاسی ناشی پس از انقلاب اسلامی در ایران سال ۱۳۵۷ به حاکم‌شدن نظام سیاسی مبتنی بر دین در این کشور منجر شد که در پی پیوندزدن مناسبات جامعه با قوانین، نظام ارزشی و هنجارهای دین اسلام بود. بنابراین در مناسبات اجتماعی رنگ‌وبوی خانواده‌گرایی بیش از پیش تقویت شده و به‌دلیل هژمونی سیاسی، فرهنگی و اجتماعی نظام حاکم، به گفتمان غالب در جامعه تبدیل شد.

گفت‌وگوی روزنامه دنیای اقتصاد با مدیرعامل مؤسسه همشهری

چشم‌انداز مه‌آلود مطبوعات

روزنامه‌نگاریدر ماه‌های گذشته فضای کسب‌وکار رسانه‌های ایران تحت‌تاثیر شیوع کرونا و شدت گرفتن بحران اقتصادی تغییر کرده؛ شاید بسیاری از شما اخبار مربوط به تعدیل نیرو در چند روزنامه را شنیده باشید؛ موضوعی که می‌تواند تصویری مبهم، از آنچه را که در زیر پوست اقتصاد مطبوعات ایران می‌گذرد، به نمایش بگذارد. آمارها نشان می‌دهد در ۳سال گذشته رقم واردات کاغذ، که شاخصی مهم در ارزیابی تیراژ روزنامه‌های کاغذی محسوب می‌شود، از ۸۰ هزار تن در سال ۹۶ به محدوده ۲۰ هزار تن در سال گذشته رسیده است. حالا تخمین‌ها و برآوردهای اولیه نشان می‌دهد احتمالا تحت‌تاثیر تحریم‌ها و افزایش سریع نرخ ارز این رقم امسال به صفر خواهد رسید. این رویداد، درصورت تحقق، اغلب رسانه‌های مکتوب و سنتی را در جنگ گلادیاتوری شکل گرفته با رسانه‌های جدید عملا خلع‌سلاح خواهد کرد. دکتر سیدابوالحسن ریاضی که از ۱۸ ماه پیش بر کرسی مدیرعاملی موسسه همشهری نشسته، در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» با کنار هم گذاشتن این مولفه‌ها تصویری آخرالزمانی از آینده مطبوعات در ایران به نمایش می‌گذارد. به باور دکتر ریاضی اگر بحران اقتصادی فعلی و شیوع کرونا رخ نمی‌داد تا یک دهه دیگر به جز ۳ یا ۴ روزنامه، سایر رسانه‌های مکتوب چاره‌ای جز تعطیلی نداشتند اما او حالا برمبنای داده‌ها و رویدادهای ۴ ماه گذشته زمان تحقق این پیش‌بینی را بسیار نزدیک‌تر از قبل می‌داند. روزنامه دنیای اقتصاد با سیدابوالحسن ریاضی درباره چشم‌اندازهای اقتصاد رسانه در ایران و البته حوزه مدیریت خود او، یعنی موسسه همشهری و آینده آن، گفت‌وگو کرده است.

گفت‌وگو با علی‌اکبر قاضی‌زاده، پیشکسوت روزنامه‌نگاری

فضای مجازی روزنامه‌های دنیا را تعطیل نکرده است

روزنامه‌نگاریهر حرفه‌ای برای خودش نمادهایی دارد. «علی‌اکبر قاضی‌زاده» یکی از نمادهای روزنامه‌نگاری ایران است. او به اندازه‌ای در چند دهه گذشته برای استمرار فعالیت حرفه‌ای و توسعه دانش روزنامه‌نگاری این سرزمین خون دل خورده است که نمی‌توان نامش را نادیده گرفت. نسلی از روزنامه‌نگاران حرفه‌ای خودشان را مدیون شاگردی نزد کسانی چون قاضی‌زاده، زنده‌یاد قندی و امثال آنها می‌دانند. علاوه بر نقش تعلیمی، قاضی‌زاده در قامت روزنامه‌نگاری خوش قلم سال‌ها در تحریریه روزنامه‌ها و مجله‌های متعدد تنفس کرده است. در روزهایی که روزنامه‌ها با چالش‌های مختلفی مواجه شده‌اند، برخی ایده تعطیل‌کردن روزنامه‌ها و جایگزین‌کردن سایت‌های خبری و روزنامه‌نگاری آنلاین را به‌عنوان بدیلی بی‌بازگشت پیش کشیده‌اند. اما علی‌اکبر قاضی‌زاده توضیح می‌دهد که روزنامه‌نگاری کلاسیک همین حالا در جهان با قوت ادامه دارد و ایده تعطیلی نسخه کاغذی از نظر او باطل است.

تاریخچه روزنامه الأهرام مصر

روزنامه‌ای بین‌المللی از خاورمیانه

روزنامه‌نگاریانتشار اولین روزنامه‌ها در جهان به اوایل قرن هجدهم برمی‌گردد، آن‌هم طبق انتظار در خاک اروپا. اما یک قرن لازم بود تا تعداد خوانندگان حتی در اروپا نیز به‌ رقم قابل‌توجهی برسد. گفته می‌شود در اواخر قرن نوزدهم میلیون‌ها اروپایی روزنامه می‌خواندند. با این‌حال، منطقه خاورمیانه نیز در انتشار روزنامه چندان از اروپا و آمریکا عقب نماند.

سیدمحمدرضا مساوات؛ روزنامه‌نگاری پرشور و بی‌پروا

روزنامه‌نگاریسید محمدرضا مساوات روزنامه‌نگاری بی‌پروا و دلیر و از مشروطه‌خواهان پرآوازه‌ای بود که آزادی قلم را در خدمت رشد و تعالی جامعه به کار گرفت و تا آخرین روزهای عمر با استبداد و اختناق حاکم مبارزه کرد.

روزنامه «حریت» ترکیه چگونه متولد شد

روزنامه‌نگاریامپراطوری عثمانی پس از جنگ جهانی اول و در سال ۱۹۲۴ سقوط کرد و جمهوری ترکیه تأسیس شد. اما یک سال قبل از فروپاشی، یعنی در سال ۱۹۲۳، سانسور در مطبوعات و نشریات این کشور حذف و موجب شده بود فعالیت جراید رونقی چشمگیر پیدا کند. با این حال، عمر فعالیت آزاد مطبوعات در این کشور بسیار کوتاه بود.

چطور در رسانه‌ها «مرور کتاب» بنویسیم

معرفی کتابکتاب که منتشر می‌شود، از لحظه طبع تا لحظه‌ای که به دست خواننده می‌رسد، دو مسیر متفاوت را طی می‌کند. مسیر اول از چاپخانه و ناشر شروع می‌شود و به توزیع‌کنندگان و سپس کتاب‌فروشی‌ها و در نهایت به دست خریدار یا خواننده کتاب می‌رسد. اما خریدار و خواننده به‌طرق مختلف یک کتاب را انتخاب می‌کند: به‌صورت تصادفی، به‌توصیه دوستان و آشنایان، و چند طریق دیگر. پس مسیر دوم می‌شود «معرفی» کتاب به خواننده که شاید ظاهرا به اهمیت مسیر اول نباشد ولی به‌تجربه ثابت شده که نقشی بسیار تعیین‌کننده دارد. از جلسات رونمایی کتاب گرفته تا گفت‌وگو با نویسنده و مترجم همواره به ناشران و کتابداران در عرضه و تیراژ کتاب‌ کمک کرده، و البته به چرخه فرهنگ.

رواج انتشار پادکست‌ در رسانه‌های بزرگ جهان

پادکستدر این سال‌ها کسب‌وکار رسانه‌ها و مطبوعات به‌شدت با مشکل روبه‌روست. بر کسی پوشیده نیست که روزنامه‌نگاری مطبوعاتی نیز در عصر دیجیتال به دردسر افتاده است. از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۸، فقط در بریتانیا ۲۴۵ روزنامه و نشریه محلی و منطقه‌ای تعطیل شده‌اند. سایر کشورهای جهان نیز قطعا تجربه‌ای مشابه و چه‌بسا بدتر دارند.

نگاهی به کتاب تازه‌ای در حوزه روزنامه‌نگاری

چطور یادداشت و سرمقاله بنویسیم؟

معرفی کتاببسیاری از روزنامه‌خوان‌های قدیمی بر این باورند که اکنون در مطبوعات ایران «ستون‌نویس» نداریم. کافی است چند روز روزنامه‌های مطرح ایران را ورق بزنید تا متوجه شوید که پر بیراه نمی‌گویند.

هفت نکته درباره تیترنویسی

حسین قندی، استاد تیتر و معلم خوش‌زبان روزنامه‌نگاری

روزنامه‌نگاریحسین قندی استاد خوش‌زبان دانشگاه علامه طباطبایی و یکی از تاثیرگذارترین استادان روزنامه‌نگاری کشور محسوب می‌شود که در طول چند دهه فعالیت در این عرصه خدمات ارزنده‌ای ارائه داد و میراث گرنمایه‌ای از خود به یادگار گذاشت؛ استادی که او را به‌حق «سلطان تیتر ایران» می‌نامند.

میرزاصالح شیرازی و تاسیس نخستین روزنامه در ایران

روزنامه‌نگاریمیرزا محمدصالح شیرازی از نخستین دانش‌آموختگانی بود که توسط عباس میرزا، نایب‌السلطنه‌ فتحعلی‌شاه قاجار، به اروپا فرستاده شد. او پس از بازگشت، نخستین روزنامه‌ ایرانی را به نام «کاغذ اخبار» در تهران منتشر کرد که باید آن را یکی از پایه‌های فرهنگ‌ و تمدن جدید در ایران دانست.

اخبار خوب برای مردمان خوب

روزنامه‌نگاریخبر خوب؛ شاید یک نیاز و ضرورت آنی برای مخاطب این روزهای دنیای رسانه است که از بمباران و انفجارات خبری زمین‌گیرشده است.

روزنامه‌نگاری اطلاعات توازن قدرت را تغییر می‌دهد

روزنامه‌نگاری تحقیقی در عصر دیجیتال

آنلایندرز اطلاعات موسوم به اسناد پاناما بزرگ‌ترین افشای غیررسمی تاریخ است. بیش از صد سازمان خبری به رهبری Süddeutsche Zeitung با همکاری کنسرسیوم بین‌المللی روزنامه‌نگاران تحقیقی (ICIJ) در این اتفاق دخیل بودند و با همکاری هم، بیش از یازده میلیون سند و در مجموع ۲.۶ ترابایت اطلاعات را تحلیل کردند و در یک نسخه هماهنگ و بی‌سابقه از نظر اندازه منتشر کردند.

نسخه کاغذی روزنامه محلی آمریکاییان آفریقایی‌تبار تعطیل شد

چرا روزنامه‌های چاپی هنوز اهمیت دارند

روزنامه‌نگاریتهران-ایرنا- «ایتان مایکلی» روزنامه‌نگار و نویسنده آمریکایی در تشریح اهمیت روزنامه‌های چاپی در تغییر سیاست‌های آمریکا تاکید دارد که با وجود تغییرات در صنعت رسانه‌ها، نمی‌توان اهمیت روزنامه‌های مکتوب را نادیده گرفت.