عکاسی خبری و عکاسی خیابانی؛ دو روی یک سکه

اگر اهل عکاسی باشید و در جهان عکاسی، جستجو کنید احتمالاً نام عکاسی خیابانی و ژورنالیسم تصویری را شنیده‌اید. اگر عکاس حرفه‌ای باشید، تفاوت‌های این دو برایتان آشکار است؛ اما برای اکثر مردم و حتی طرفداران عکاسی هم تمایز میان این دو شاخه از عکاسی، کار راحتی نیست. درست است که هردو، نوعی از عکاسی هستند؛ اما عکاسی خیابانی از جهانی متفاوت با ژورنالیسم تصویری آمده‌است. برای آنکه بدانیم چه عواملی سبب شده این دو ژانر از هم متفاوت باشند، ابتدا باید هرکدام را به خوبی بشناسیم. البته پیدا کردن تفاوت میان این دو تکنیک کار ساده‌ای نیست و حتی برخی اعتقاد دارند میزان شباهت‌هایشان بیش از تفاوت‌هایشان است.

جنگ جهانی دوم، شروع راه

برای پیدا کردن مسیر عکاسی خیابانی و ژورنالیسم تصویری، باید به زمان گذشته بازگردیم. جنگ جهانی دوم بر بسیاری از جنبه‌های زندگی بشر اثری شگرف گداشت؛ همچنین عکاسی را هم تحت تاثیر قرار داد. بسیاری از عکس‌های آن زمان، غمگین هستند و تراژدی زندگی آن زمان را به تصویر می‌کشند. وقتی به عکس‌های غمگین فکر می‌کنیم، عکس‌های سیاه و سفید دوران جنگ جهانی دوم فوراً به ذهنمان می‌رسد. در آن دوران نه تنها عکاسان خبری می‌توانستند عکس بگیرند و تصاویر را ثبت کنند بلکه بسیاری از مردم هم جدای از رسانه‌ها، قادر به عکاسی بودند. هرچند آن عکس‌ها، خیلی نمادین و معروف نشدند و شاید در آلبوم‌های بسیار قدیمی خانواده‌ها به سر می‌برند؛ اما آغاز راه عکاسی خیابانی بودند. پس از اتمام جنگ در سال 1945، یک ایده‌ی جمعی به ذهن مردم خسته از جنگ و بمباران رسید که خاستگاه عصر عکاسی انسان‌گرا شد. لحظه‌ای در تاریخ که مردم به شدت از تراژدی‌ها جدا شدند و عکس‌های خوشبینانه و امیدبخش گرفتند. عکاسان خیابانی فرانسوی آن زمان به همین دلیل؛ یعنی گرفتن عکس‌هایی که در آن امید دیده می‌شود، معروف هستند. عکاسان ایتالیایی هم روشی زیبایی شناختی برای ثبت زندگی روزمره‌ی مردم داشتند. عکاسان خیابانی آمریکایی و آسیایی هم از این قافله عقب نماندند و کار خود را آغاز کردند.

اما به زودی، مسیر عکاسی خیابانی در هر جای کره‌ی خاکی متفاوت شد. عکاسان خیابانی اروپایی و آسیایی بیشتر حول محور افراد می‌چرخیدند و بر انسان‌ها تمرکز بیشتری نسبت به محیط اطرافشان داشتند. از سوی دیگر، عکاسان خیابانی آمریکایی بیشتر از جنبه‌های روزمره‌ و محیط زندگی انسان‌ها عکاسی می‌کردند. به طور خلاصه، عکاسی خیابانی برخاسته از میل جمعی برای دور شدن از تراژدی‌ها و درام‌هایی است که عکاسی خبری در طول جنگ به تصویر می‌کشید.

نمونه‌ای از عکاسی خیابانی آمریکایی

در تعریف عکاسی خبری

همه‌ی ما معنی عکس و روزنامه‌نگاری را می‌دانیم. روزنامه‌نگاری را با تعریفی بسیار ساده، می‌شود جمع‌آوری، ویرایش و ارائه‌ی مطالب خبری برای پخش یا انتشار معنا کرد. بنابراین یک عکس خبری با چنین رویکردی گرفته می‌شود در حالی که عکس خیابانی چنین معیارهایی ندارد. عکاسی خیابانی به نوعی معنای گسترده‌تری نسبت به عکاسی خبری دارد.

به جز موارد ذکر شده، عکاسی خبری سه ویژگی اصلی دارد:

• زمان‌دار بودن: تصاویر خبری باید در زمانی مشخص ثبت و منتشر شود؛ وگرنه در اغلب مواقع معنای خود را از دست می‌دهد.
• عینیت: عکس‌های خبری، به طور دقیق یک رویداد را نشان می‌دهد و هیچ استعاره‌ای در آن‌ها نیست.
• روایت: تصاویر خبری با عناصر خبری ترکیب می‌شود تا حقایقی را برای ببیننده یا خواننده مطرح کند.

از سوی دیگر، عکاسی خبری مستقیما با آنچه مردم باید در مورد آن مطلع شوند، مطابقت دارد. همان‌طور که پیش‌تر ذکر شد عکاسی خبری نوعی از روزنامه‌نگاری است برای همین قواعد سختگیرانه‌تری بر آن حاکم است. توجه به برخی اصول اخلاقی هنگام صحبت درباره‌ی این ژانر اهمیت دارد.

آموزش بصری برای این ژانر مهم است؛ چراکه عکاسان هدف واضحی از انتقال پیام‌هایی خاص به مخاطبان گسترده خود دارند. فضای زیادی برای خلاقیت وجود ندارد و باوجود عکاسان حرفه‌ای در این ژانر، به تصویر کشیدن واقعیت است که در اینجا مهم است.

در تعریف عکاسی خیابانی

عکاسی خیابانی، یکی از بحث برانگیزترین ژانرها در رشته‌ی عکاسی است؛ چرا که سایر ژانرها را می‌توان در داخل آن قرار داد. هرکسی که دوربین داشته باشد و در عرصه‌ی عمومی عکس بگیرد را می‌شود عکاس خیابانی در نظر گرفت. گاهی ممکن است افراد غیرمتخصص فکر کنند منظور از عکاسی خیابانی، عکس گرفتن از جاده‌ها و بزرگراه‌هاست. عکاسی خیابانی، درواقع تصویری از تعاملات آزادانه‌ی مردم، در فضاهای عمومی است که لزوماً هم در خیابان‌ها نیستند. حتی ممکن است عکسی از یک مهمانی به عنوان عکس خیابانی در نظر گرفته شود. در سبکی از عکاسی خیابانی، حتی لزومی به حضور افراد هم نیست و صرفا محیط بومی زندگی آن‌ها به تصویر کشیده می‌شود.

عکاسی خیابانی باید معنادار باشد و تقریباً تصویری از جامعه است که به اصل آن، نزدیک‌تر است. در این ژانر، انگیزه‌ی عکاسی بسیار مهم است؛ عکس می‌گیریم که چه چیزی را نشان هیم؟ عکس‌هایی که می‌گیریم، صادقانه هستند؟ عکس‌ها را برای لایک و فالوئر می‌گیریم یا برای آن که حقیقتی از جامعه را نشان دهیم؟ درواقع می‌توانیم بگوییم هیچ دستورالعمل خاصی پشت عکاسی خیابانی وجود ندارد؛ اما بهتر است ایده‌ی روشنی داشته باشیم که توجیه کند چرا دوربین‌مان را با زندگی روزمره‌ی خود همراه می‌کنیم.

تمایزها و تفاوت‌ها

تفاوت عمده‌ی میان عکاسی خبری و عکاسی خیابانی این است که عکاسی خبری به طور خاص برای گفتن اخبار استفاده می‌شود و عکاسی خیابانی بیشتر جنبه‌ی اجتماعی و فرهنگی دارد، هرچد که در بحران‌های سیاسی هم می‌شود از این ژانر استفاده کرد.

نکته‌ی مهم در تفاوت میان این دو، این است که جدای از ژانر عکاسی که عکاس انتخاب می‌کند، مخاطبانی هستند که عکس‌ها را می‌بینند و از آن‌ها استفاده می‌کنند. در عکاسی خیابانی، عمدتاً مخاطب به بینش عکاس توجه می‌کند و کارهای عکاسی را پیگیری می‌کند که اندیشه‌اش به او نزدیک‌تر باشد؛ چون در عکاسی خیابانی همه چیز درباره‌ی واکنش‌های ذهنی نسبت به زندگی روزمره است. در ژورنالیسم تصویری، مخاطب تمام مردم جامعه و گاهی مردم جهان است و هدف نزدیک شدن به رویدادهای سیاسی، اجتماعی و... به عینی‌ترین شکل ممکن است.

ژانری میان عکاسی خیابانی و عکاسی خبری وجود دارد که به هردوی آن‌ها شبیه است و به آن عکاسی مستند می‌گویند که باید به طور جداگانه به آن پرداخت.