مجلهنویسی، ژانری از روزنامهنگاری است که هم ویژگیهای یک اثر داستانی را داراست و هم مانند گزارشنویسی، خبری را منتقل میکند. مطلب منتشر شده در یک مجله هم میتواند تمام ارزشها و عناصر داستان، مانند طرح داستان، صحنهها و شخصیتها را داشته باشد و همزمان مانند روزنامه، اطلاعات مختلفی را به مخاطب ارائه دهد. برخی از منتقدان روزنامهنگاری معتقدند مجلهنویسی، بالاترین شکل روزنامهنگاری است که به عنوان یک اثر ناداستان[۱] خلاق هم شناخته میشود.
اولین مجلهای که منتشر شد به سردبیری دنیل دفو در سال ۱۷۰۴ بود که هفتهای سه بار و در چهار صفحه به چاپ میرسید. خواندن یک مجله اغلب به ما کمک میکند تا با اخبار و رویدادها از زاویهای خاص مواجه شویم. درواقع مجله، انتشار تعدادی مقاله در یک رشته یا حوزهی مطالعاتی خاص است که شامل نقد کتاب و مصاحبه هم میشود. در مجلات بخشی به نام سرمقاله وجود دارد که توسط سردبیر نوشته میشود. سرمقاله دربارهی موضوعی جدید و بحث برانگیز در آن رشتهی تخصصی یا توضیحی دربارهی پروندهی بررسی شده در آن شماره است.
مجله نویسی چه ویژگیهایی دارد؟
۱. عناصر داستان سرایی:
مانند داستان (یعنی رمان)، مجلهنویسی دارای عنصر سرگرمی است. نویسندهی مجله به جای آنکه صرفاً حقایق را به خواننده بگوید، سعی میکند با استفاده از توصیف شخصیتها، مکانها و اتفاقات، صحنه را نشان دهد. صحنههای خلق شده معمولاً جذابیت حسی و فضایی دراماتیک دارند که خواننده را به پایان داستان سوق میدهند. مانند داستاننویسان که از شخصیتها در رمان خود استفاده میکنند، نویسندگان مجلات نیز در داستانها، از نام افراد واقعی و همچنین دیالوگ استفاده میکنند. همچنین مجلهنویسی، از تمام صنایع و آرایههای ادبی از جمله پرسشهای بلاغی، استعاره، تشبیه و .... هم استفاده میکند. مجلهنویس در صورت نیاز ممکن است بیت شعری هم در مقاله خود بیاورد.
۲. جزئیات وتوضیحات:
نویسندگان مجله، از داستاننویسان تقلید میکنند و جزئیاتی را در متن خود میآورند که در روزنامهنگاری غیرضروری و نامناسب تلقی میشوند. جزئیات خواننده را جذب میکند و اگر درست و به جا استفاده شوند، یک روزنامهنگاری خوب را تجلی میکنند.
۳.حقایق و نظر نویسنده:
گزارشی که در روزنامه منتشر میشود فقط به بررسی حقایق میپردازد و داستان هم، فقط داستانسرایی از دیدگاه نویسنده است. با این حال، مجلهنویسی هم تمایل دارد واقعیت را به خوبی منعکس کند و هم نظرات نویسنده را در متن اثر میدهد. این بدان معنا نیست که نویسندگان مجلات، داستانهای تخیلی و غیرواقعی مینویسند؛ آنها به میزان لازم برای نوشتن مطلب خود در مجله، تحقیق و جستجو میکنند و اگر نیاز باشد با افراد دخیل در داستان، مصاحبه هم انجام میدهند. منظور از «نظر» این است که در اکثر مقالات، میشود نظر و دیدگاه نویسنده را هم بررسی کرد و نوشتن، صرف جمعآوری داده نیست. در مقابل نویسنده باید تلاش کند تا حقایق را به درستی ارائه دهد و نظری متعادل و آگاهانه داشته باشد.
نقطه نظر آورده شده در مقاله میتواند شخصی باشد. در گزارش خبری این اتفاق، امری نامناسب است. گزارش اخبار همیشه به صورت سوم شخص است؛ به عنوان مثال اگر قرار باشد نظری دربارهی بخشی از گزارش داده شود، روزنامهنگار از عبارت «گفته میشود.../ گفته شد...» استفاده میکند. در مقابل در مجلهنویسی گاهی استفاده از عبارت «به عقیده من.../ به نظر من....» در انتقال مفهوم به مخاطب و تکمیل معنای کلی مقاله، مناسبتر است.
۴. سرعت کندتر:
مجلهنویسی برخلاف گزارشهای خبری، که ۶ پرسش اصلی (چه کسی، چه چیزی، چگونه، کجا، چه زمانی و چرا) را در همان ابتدای گزارش ارائه میدهند، ابتدا خواننده را با داستان درگیر میکنند و سپس حقایق (Fact) را بیان میکنند. نسبت ارائهی حقایق در مجلهنویسی به نسبت گزارش خبری نوشتن، پایینتر است.
۵. زبان غیررسمی و محاورهای:
گزارشهای خبری از سبک رسمی نوشتاری استفاده میکنند که جملات را به طور واضح بیان میکنند. نوشتن در مجله اما متفاوت است؛ ممکن است زبان کاملاً محاورهای باشد و از جملات عامیانه استفاده شود. در مقابل جملات استعارهای رمان هم، سبکی سادهتر دارد و در آن از جملات کوتاهتر استفاده میشود. به جز سبک نوشتار، لحن هم در گزارشهای خبری و مجلهنویسی متفاوت است. در گزارشنویسی، لحن معمولاً جدی و خنثی است. مجلهنویسی به این صورت نیست و همانطور که احتمالا تا کنون با آن مواجه شدهاید، لحن نوشتار در مجلات میتواند طنز، پرسشگر، طعنهآمیز، احساسی و دلگرم کننده باشد.
۶. استفاده از اصطلاحات تخصصی:
مجلات معمولاً موضوعی تخصصی دارند؛ بنابراین در مقالاتشان از اصطلاحات تخصصی مربوط به آن رشته استفاده میشود؛ به عنوان مثال ممکن است در مقالهای دربارهی اسیدهای چرب ترانس از اصطلاحات تخصصی مانند «ساختار مولکولی»، «چربیهای گیاهی هیدروژنه» «کلسترول» و سایر اصطلاحات استفاده شود.
۷. بازی با پرسپکیتو:
یکی از راههای تجزیه و تحلیل مقالات مجلات این است که آنها را از دید لنز دوربین ببینیم. نویسنده ممکن است جزئیات را به طور دقیق توصیف کند، سپس نمایی گستردهتر را نشان دهد و دوباره به اصل داستان برگردد. در هر صورت، خواننده باید به باز و بسته بودن لنز دوربین نویسنده توجه کند و بداند که در طول مقاله از یک زاویه دید برای توضیح استفاده نمیشود.
علاوه بر موارد ذکر شده مخاطبان روزنامه و مجله باهم تفاوت دارند. روزنامه در دسترستر از مجله است و مخاطبی عام دارد، درحالی که مجلات معمولاً مخاطب تخصصی و مربوط به موضوعی خاص دارند. مجلات بیشتر ماهنامه یا دوهفتهنامه هستند، برای همین مخاطب انتظار مقالهای تفصیلی و عمیق دارد در نتیجه وظیفهی انتقال اخبار روزانه را ندارد. همچنین روزنامهها شامل نمودارها، آمار و جداول برای ارئه اطلاعات دقیقتر است. در مقابل، مجلات معمولاً مصور هستند که به جذابیت آنها میافزاید.
مجلات ممکن است نسخهی چاپی داشته باشند و ممکن است فقط به صورت آنلاین عرضه شوند. معمولاً مجلات آنلاین مخاطبان بیشتری دارند؛ چراکه هم قیمت مناسبتری دارند و هم اینکه همه جا در دسترس خواننده قرار دارند. یکی از راههای همکاری با مجلات، فریلنسینگ است. در حال حاضر بسیاری از نویسندگان مجلات به طور دائم در تحریریه مجله اشتغال ندارند، بلکه دورکار و فریلنسر هستند. این کار فرصت را برای همکاری با افراد بیشتری فراهم میکند.
مجلهنویسی همانقدر که میتواند تخصصی و حرفهای باشد، میتواند اخبار را به زبانی ساده برای عموم مردم تجزیه و تحلیل کند. این عاملی است که مخاطبان میتوانند مدت زمان بیشتری برای خواندن یک مجله صبر کنند؛ درحالی که اصل خبر را مدتها پیش خواندهاند. مجلات معمولاً بهتر از روزنامهها میتوانند با مخاطب ارتباط برقرار کنند.
[۱] . Non fiction