مهم‌ترین کار یک روزنامه‌نگار تحقیقی، یافتن، حفظ و توسعه‌ی شبکه‌ی منابع انسانی است. شما باید افراد قابل اعتمادی را پیدا کنید که می‌توانند با دادن اطلاعات مفید، به شما در روند تهیه یک گزارش تحقیقی کمک کنند. سپس باید با ایجاد حس امنیت و اعتماد، آن‌ها را حفظ و سعی کنید با کمک آن‌ها، تعداد منابع خود را افزایش دهید. با این کار، شما به مجموعه‌ای از منابع دست پیدا خواهید کرد که یافتن اطلاعات را برای شما سریع، ساده و مطمئن می‌کنند. هم‌چنین با مقایسه اطلاعات منابع مختلف، می‌توانید از صحت داده‌ها، اطمینان بیش‌تری حاصل کنید.
هر منبعی، در حد و اندازه‌ی خود می‌تواند به شما کمک کند اما اگر شما به چهار دسته از منابع دسترسی پیدا کنید، آن‌گاه با اطلاعات کافی و صحیح، می‌توانید یک گزارش تحقیقی اثرگذار تنظیم کنید. کارشناسان، دسته اول این منابع هستند.
کارشناس، منبعی است که بر خلاف سایر منابع گزارش تحقیقی، به دنبال شما نمی‌آید و شما به سراغ او می‌روید. این تفاوت، باعث می‌شود اطلاعاتی را به دست آورید که هیچ منبع دیگری نمی‌تواند در اختیار شما بگذارد. لازمه‌ی استفاده‌ی درست از این منابع، رعایت نکاتی ساده و در عین حال کاربردی است.
بومی و غیربومی، داخلی و خارجی
شما به عنوان یک انسان، قاعدتا نمی‌توانید در همه‌ی موضوعات متخصص باشید. بنابراین برای تهیه‌ی یک گزارش تحقیقی، باید به کارشناسان متخصص آن موضوع، مراجعه کنید تا اطلاعات علمی و تخصصی درباره‌ی مسئله به دست آورید. برای مثال اگر سوژه‌ی تحقیقی شما، معضل آب آشامیدنی در یکی از شهرهای خوزستان است، باید کارشناسان متخصص آب و فاضلاب، محیط زیست و شهرسازی را پیدا کنید و نظر آن‌ها درباره‌ی مسئله را بپرسید.
توجه داشته باشید که برای دقیق‌تر شدن اطلاعات‌تان، سعی کنید هم از کارشناسان بومی سؤال کنید هم از متخصصان غیربومی؛ چراکه ممکن است کارشناسان بومی، با نظرات خود، اهداف شخصی خود را دنبال کنند. برای مثال اگر درباره‌ی آلودگی‌های زیست‌محیطی یک پتروشیمی در مازندران تحقیق می‌کنید، در کنار نظرات کارشناسان آن استان، از متخصصان شهرهای دیگر هم نظرخواهی کنید.
اگر بتوانید با افراد دارای تخصص در کشورهای دیگر هم درباره مسئله، مصاحبه کنید، گزارشی بی‌نظیر تهیه و منتشر خواهید کرد. اگر سوژه‌ی شما، یک مسئله داخلی باشد که اثرات بین‌المللی دارد، شانس شما برای مصاحبه با متخصصان خارجی بیش‌تر است؛ مانند صید غیرمجاز ماهی‌های دریای خزر. اما اگر درباره‌ی مسئله‌ای تحقیق می‌کنید که صرفاً جنبه داخلی دارد، معمولاً کارشناسان خارجی، تعهد و انگیزه‌ای برای کمک به شما ندارند. البته ناامید نشوید و تلاش خودتان را انجام دهید.
توجه داشته باشید اگر درباره‌ی موضوعی از آن‌ها سؤال بپرسید که سال‌ها درباره‌ی آن تحقیق کرده‌اند، برای اثرگذار شدن تحقیقات خود و کمک به شما، مشتاق می‌شوند. بهره‌گیری از نظرات کارشناسان از مناطق جغرافیایی مختلف، اعتبار و اثرگذاری گزارش شما را افزایش می‌دهد.
کارشناس سابقه‌دار!
کارشناسان، منابعی هستند که در روند تحقیق، اطلاعات علمی را در اختیار شما قرار می‌دهند و این اطلاعات، اعتبار گزارش شما را بالا خواهد برد. به همین خاطر، یکی از مهم‌ترین منابع شما به حساب می‌آیند. با وجود این ارزش و اهمیت، اما شما باید نکات زیادی را در برخورد با این منابع رعایت کنید. بررسی سوابق علمی کارشناس، یکی از این نکات مهم است. شما باید سابقه‌ی کارشناسان مختلف را به دقت بررسی کنید و به سراغ متخصص‌ترین آن‌ها بروید. برای این کار، می‌توانید آخرین مقطع و رشته تحصیلی و دانشگاه محل تحصیل کارشناس را بررسی کنید. هم‌چنین تعداد مقالات یا سخنرانی‌های او در ارتباط با موضوع شما، حائز اهمیت است. هم‌چنین می‌توانید از روزنامه‌نگاران که به صورت تخصصی در آن حوزه کار می‌کنند، درباره‌ی صلاحیت علمی کارشناسان، پرس‌وجو کنید.
اگر می‌خواهید از یک متخصص به عنوان منبع گزارش تحقیقی، استفاده کنید، مهم‌ترین نکته، بررسی شغل آن کارشناس است؛ یعنی کاملاً آگاه شوید که او برای چه کسانی کار می‌کند. اگر گزارش شما منافع کسانی را به خطر بیندازد که آن متخصص برای آن‌ها کار می‌کند، به احتمال زیاد اطلاعات درستی در اختیار شما قرار نخواهد گرفت.
هم‌چنین اگر در بررسی شغل کارشناس، متوجه شدید در همان سازمانی مشغول به کار است که سوژه‌ی شما در آن‌جا است، در هنگام نظرخواهی، یک بدبینی نسبی نسبت به حرف‌های او داشته باشید. در برخورد با این کارشناسان، سعی کنید به جای مصاحبه‌های رسمی، از جلسات غیررسمی استفاده کنید. شما نمی‌توانید با همه‌ی کارشناسان یک حوزه، درباره‌ی سوژه‌ی خود صحبت کنید. بنابراین با بررسی دقیق سوابق علمی و شغلی کارشناس‌ها، کسانی را پیدا کنید که تخصص بیش‌تری دارند و منفعت شخصی در ارتباط با مسئله‌ی شما ندارند.
متخصص ولی متهم!
قبل از این‌که به سراغ متخصصان بروید، حتما با دقت بررسی کنید که آن کارشناس در سوژه شما دخالتی نداشته باشد. برای مثال اگر سوژه‌ی شما، سیاست‌های غلط کاهش جمعیت است، نباید به سراغ متخصصی بروید که خودش، در روند تدوین، تصویب و اجرای این سیاست‌ها، نقش داشته اشت.
گاهی یک متخصص در یک شورایی حضور داشته و در آن شورا، یک تصمیم نادرستی گرفته شده است. اما آن متخصص از مخالفین آن تصمیم بوده و با یک رای، نتوانسته جلوی تصویب آن را بگیرد. در این مواقع، یکی از بهترین منابع شما، همین کارشناس مخالف است. البته نقدهای تند او علیه سایر اعضای شورا را منتشر نکنید و در گزارش خود فقط از انتقادات علمی او استفاده کنید که برای رد آن قانون غلط بیان می‌کند.
توجه به دخالت متخصص در سوژه‌ی تحقیقی شما، یکی از مسائلی است که می‌تواند مسیر گزارش‌تان را عوض کند. بنابراین در بررسی این موضوع، کوتاهی نکنید.
کارشناس، منبع گزارش تحقیقی
یک کارشناس متخصص، پنجره‌ای جدید به سمت مسئله را برای شما باز می‌کند اما حواس‌تان باشد که همیشه در نظرخواهی و ارزیابی نظرات آن‌ها، باید دست به عصا باشید. شما باید کارشناسان مرتبط با موضوع سوژه خود را پیدا کنید و از بهترین آن‌ها برای نظرخواهی استفاده کنید. برای انتخاب بهترین کارشناسان، سوابق تحصیلی و شغلی آن‌ها را زیر ذره‌بین خود قرار دهید و لیستی از متخصص‌ترین‌ها درست کنید. از این لیست افرادی را حذف کنید که گزارش شما ممکن است منافع شخصی‌شان را به خطر بیندازد. هم‌چنین کسانی را خط بزنید که مستقیماً در ایجاد مسئله، دخالت داشته‌اند. حالا افرادی را از لیست انتخاب کنید که اهل مناطق جغرافیایی مشترک نیستند. اگر این مراحل را به درستی اجرا کنید، به مجموعه‌ای از منابع و اطلاعات ارزشمند دسترسی پیدا خواهید کرد که با استفاده درست از آن‌ها، گزارش تحقیقی معتبر و مؤثری منتشر خواهید کرد.
کارشناس‌ها، فقط یکی از چهار دسته منابعی هستند که در تهیه‌ی یک گزارش تحقیقی، به شما کمک می‌کنند. در مقالات بعدی با نحوه‌ی یافتن سایر منابع آشنا خواهیم شد.