آیا بررسی حقایق و صحت‌سنجی یکسان هستند؟ این دو اصطلاح اغلب به جای یکدیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند و باعث سردرگمی می‌شوند. تفاوت‌هایی بین این دو واژه وجود دارد. صحت سنجی (verification) رشته‌ای در قلب روزنامه‌نگاری است که به شکل فزاینده‌ای توسط سایر حرفه‌ها هم استفاده می‌شود اما بررسی حقایق (Fact Chacking) یک کاربرد خاص از صحت‌سنجی در دنیای روزنامه‌نگاری است.
Bill Adair بنیان‌گذار PolitiFact و استاد روزنامه‌نگاری و سیاست عمومی در دانشگاه Duke در این رابطه می‌گوید: «صحت‌سنجی یک تکنیک است که روزنامه‌نگاران، از جمله بررسی کنندگان حقایق، برای تأیید صحت یک خبر از آن استفاده می‌کنند.»
بررسی حقایق در کنار دیگر ارزش‌های روزنامه‌نگاری سنتی مانند بی‌طرفی و انصاف، به یک ارزش کلیدی در بین خبرگزاری‌ها تبدیل شده است. این فرایند قبل از انتشار یک مطلب در صفحات یا پخش آن انجام می‌شود. هرچه تولیدکنندگان اخبار افزایش پیدا می‌کنند (مانند وبلاگ نویسان، صاحب‌نظران در رسانه‌های اجتماعی و...) روزنامه‌نگاران باید بیشتر بر بررسی حقایق تمرکز کنند. این اتفاق طی پنج تا هفت سال گذشته درحال رشد بوده است و تقریباً در همه‌ی کشورها قابل مشاهده است. حقیقت سنجی و دقیق بودن در اخبار نشانه‌ای از حرفه‌ای بودن یک خبرنگار است.
بررسی حقایق
بررسی حقایق به عنوان یک مفهوم و عنوان شغلی روزنامه‌نگاری، در سال 1920 و شهر نیویورک آغاز شد. مجله Time در آن زمان یک نشریه جوان بود و دو بنیان‌گذار آن تصمیم گرفتند گروهی را استخدام کنند تا همه‌ی چیزهایی را که دیگر خبرنگاران جمع‌آوری می‌کنند را بررسی کنند. Edward Kennedy یکی از بنیان‌گذاران Time در این رابطه می‌گوید :«وظیفه‌ی این افراد بررسی هر واقعیت قابل تأیید یا رد در یک مقاله بود. مهم‌ترین نکته‌ای که در بررسی باید به خاطر داشته باشید این است که نویسنده‌ی متن دشمن طبیعی شماست! وقتی کسی مسئله‌ی اشتباهی را در مقاله بیاورد این شما هستید که سرزنش می‌شوید. پس از خود محافظت کنید.»
پس از Time دیگر مجلات هم افرادی را برای بررسی حقایق استخدام کردند. گه‌گاه ناشران یا نویسندگان کتاب‌ها هم، چنین کاری انجام می‌دادند اما استخدام این افراد تا حد زیادی در مجلات بزرگ آمریکایی باقی ماند تا زمانی که در دهه‌ی 1990 اخراج‌های گسترده آغاز شد و تعداد نیروهای خبرگزاری‌ها کاهش پیدا کرد.
امروزه کار بررسی حقایق تا حد زیادی از نشر سنتی فاصله گرفته و وارد حوزه‌ی روزنامه‌نگاری سیاسی شده‌است. بررسی حقایق در ایالات متحده با راه‌اندازی FactCheck.org در سال 1993 معنایی جدید اما مرتبط به خود گرفت. هدف این سایت «نظارت بر صحت گفته‌های بازیگران اصلی سیاسی در ایالات متحده» است.
طبق مطالعه‌ی دانشگاه Duke درحال حاضر بیش از 40 سازمان برای بررسی حقایق در سراسر جهان وجود دارند که در درجه‌ی اول به بررسی اظهارات سیاست‌مداران و سایر شخصیت‌های عمومی تمرکز می‌کنند.
صحت‌سنجی
صحت سنجی یک شاخه‌ی مستقل از روزنامه‌نگاری است. در تمام حرفه‌ها می‌شود از تکنیک‌های صحت‌سنجی استفاده کرد. صحت‌سنجی تکنیک‌هایی مخصوص به خود دارد. درواقع شما نمی‌توانید در روزنامه‌نگاری یک بررسی‌کننده‌ی حقایق باشید بدون آن‌که اصول صحت‌سنجی را بدانید. با افزایش رسانه‌های اجتماعی و محتوای تولید شده توسط کاربران، بیش از پیش به دانستن این تکنیک احتیاج خواهیم داشت. Mark Little مدیرعامل Storyful در مقاله‌ای نوشته‌است: «امروزه ما، مدیرانِ اطلاعات و محتواهای بسیار انبوهی هستیم که با مشارکت مردم کشف، تأیید و منتشر شده‌اند. این وفور محتوا از منابع متعدد در سراسر جهان، اهمیت دانستن تکنیک‌های صحت‌سنجی را بسیار بیشتر از قبل کرده‌است. امروز افراد بیشتری برای تأیید یک توئیت، ویدئو یا عکس کار می‌کنند.» گاهی برخی محتواها با هدف گمراه‌کردن مخاطبین و حتی سایر خبرنگاران طراحی و مطرح می‌شوند، پس بررسی کردن آن‌ها هم سخت‌تر است و به اطلاعات بیشتری نیاز دارد. برای اینکه واقعیت در یک جامعه تحریف نشود و مردم به اطلاعات قابل اعتماد دسترسی داشته باشند، خبرنگارها باید این تکنیک را بدانند. شبکه‌های اجتماعی امروز به عنوان اصلی‌ترین منبع فیک نیوزها و اخبار نادرست مطرح هستند. افزایش کاربران این شبکه‌ها و تبدیل هر فرد به یک رسانه‌ی مستقل کار خبرنگاران را بیش از پیش سخت کرده‌است.
در متن‌های آینده تکنیک‌های صحت سنجی را در تصاویر، ویدئوها و سایر محتواهای روزنامه‌نگاری آموزش خواهیم داد. گاهی ممکن است با یک خبر فوری مواجه شوید که لازم باشد آن را به سرعت بررسی کنید یا در یک رویداد محلی، فردی برای شما یک ویدئو ارسال کند و شما آن فرد را نشناسید.
در چنین شرایطی دانستن راه‌های بررسی حقیقتِ یک فایل بسیار کاربردی خواهد بود و شما را از دردسرهای انتشار اخبار جعلی نجات خواهد داد! یادمان نرود اعتبار یک رسانه قیل از هرچیز به صحت و کیفیت محتواهایی است که ارائه می‌کند؛ پس اگر می‌خواهید رسانه‌ی شما در طول زمان به کار خود ادامه دهد و مخاطبانش را حفظ کند یادگیری این تکنیک‌ها از نان شب واجب‌تر خواهد بود.
نظر شما