هر عکسی را منتشر نکنید / روش صحت سنجی تصاویر در رسانه‌های خبری

«یک تصویر قدرتمند می‌تواند یک داستان کامل را تعریف کند» در اوایل ژوئیه ۲۰۰۵، خبرگزاری BBC مرکزی را برای محتوای تولید شده توسط کاربران که به اختصار UGC (User Generated Content hub) نام دارد راه‌اندازی کرد. این مرکز ویدئوها و تصاویری را که مردم و مخاطبین ارسال می‌کردند بررسی می‌کرد و برای پخش در رادیو و تلویزیون آماده می‌ساخت. حدوداً یک هفته از راه‌اندازی این مرکز به صورت آزمایشی می‌گذشت که بمب گذاری ۷ ژوئیه در مترو لندن اتفاق افتاد.

آن روز صبح، هنگامی که BBC و سایر سازمان‌های خبری از وضعیت مترو لندن خبر می‌دادند، تیم UGC شروع به مشاهده داستان‌های بسیار متفاوتی کردند که مستقیما از مخاطبانشان ارسال می‌شد. این یکی از اولین تصاویری بود که تیم UGC دریافت کرد:

قبل از پخش، تصویر از نزدیک مورد بررسی قرار گرفت و با کسی که آن را ارسال کرده بود تماس گرفته شد تا جزئیات آنچه دیده‌است مورد بررسی قرار گیرد. این عکس به صورت ناخواسته به یکی از اولین نمونه‌های فرایند تأیید تصاویر UGC تبدیل شد. این تصاویر هرج و مرج لندن را بعد از عملیات تروریستی نشان می‌داد. امروز UGC قلبِ خبرگزاری BBC است. حدود ۲۰ روزنامه‌نگار این تیم در تلویزیون، رادیو و پلتفرم‌های آنلاین مشغول بررسی محتواهای ارسال شده توسط مخاطبان هستند.

برای اینکه بشود محتواهای ارسال شده توسط مخاطبین را در پلتفرم‌های مختلف پخش کرد بررسی صحت آن‌ها ضروری است. تیمی که در خبرگزاری روی این موضوع کار می‌کنند باید بر تکنیک‌های صحت‌سنجی تصاویر مسلط باشند. برخی خبرگزاری‌ها با دقت روی فرایند صحت‌سنجی می‌توانند اخبار دست‌اول و صادقی را به مخاطبین ارائه دهند و گاهی هم کوتاهی‌کردن در فرآیند صحت‌سنجی باعث دروغ‌پراکنی در فضای رسانه می‌شود؛ درنتیجه سازمان‌های معتبر رسانه‌ای باید توجه ویژه‌ای روی این مسئله داشته باشند.

اصول اولیه‌ی تأیید تصاویر موارد زیر است:

• نویسنده/ ایجادکننده تصویر را پیدا کنید
• مکان، تاریخ و زمان تقریبی عکس را تایید کنید
• تایید کنید که توضیح تصاویر همان چیزی است که نشان داده شده است
• برای استفاده از تصویر از ثبت‌کننده‌ی آن اجازه بگیرید

بیایید این نکات را با جزئیات بیشتری مورد بررسی قرار دهیم:

۱ . نویسنده/ ایجادکننده تصویر را مشخص کنید

واضح‌ترین و معمولاً مؤثرترین راه انجام این کار این است که با آپلودکننده تماس بگیرید و مستقیماً از او بپرسید که آیا خودش آن شخصی است که تصویر را ثبت کرده یا خیر. تماس با آپلودکننده از طریق حساب شبکه‌ی اجتماعی یا آدرس ایمیلی که تصویر با آن به اشتراک گذاشته شده‌است اولین گام صحت‌سنجی تصویر است. اما مهم است که سعی کنید تا حد امکان از هویت آپلودکننده مطمئن شوید.

جزئیات می‌توانند به شما کمک کنند که تشخیص دهید آیا واقعاً این فرد تصویر را ثبت کرده‌است یا خیر. افراد ممکن است سعی کنند تصاویری که در جای دیگر دیده‌‎اند را ارسال کنند تا مجدداً منتشر شود. این اتفاق در سازمان‌های خبری رایج است. افرادی تلاش می‌کنند تا بارها و بارها یک تصویر را ارسال کنند تا سازمان خبری برای آن یک گزارش تهیه کند. این افراد ممکن است نیت خوبی از این کار داشته باشند اما در فرآیند صحت‌سنجی اهمیت زیادی دارد که شخص اصلی را پیدا کنید. حتی ممکن است بتوانید از طریق تماس با آپلودکننده، عکس را ردیابی کنید تا به ثبت‌کننده تصویر برسید (از کسی که عکس را ارسال کرده بپرسید که عکس را از چه کسی دریافت کرده است. این کار را آنقدر تکرار کنید تا به این شخص برسید). می‌توانید از جستجوی عکس گوگل هم برای سرعت بخشیدن به کارتان استفاده کنید Google Reverse Image Search و یا می‌توانید از TinEye استفاده کنید. در TinEye شما URL تصویر یا یک کپی از تصویر را آپلود می‌کنید و سایت تصویر را مورد بررسی قرار می‌دهد و نمونه‌های مشابه آن را در سایت‌ها و شبکه‌های مختلف به شما نشان می‌دهد. معمولاً تصویری که بالاترین وضوح را دارد می‌تواند شما را به منبع اصلی برساند (در Google Image میزان وضوح هر تصویر در کنار خود تصویر ذکر شده‌است).

شما می‌توانید افراد داخل تصویر را هم شناسایی کنید؛ البته این‌کار زمانی که از مردم عادی گرفته شده‌باشد بسیار سخت است.

۲ . مکان، تاریخ و زمان تقریبی عکس را تأیید کنید

راه‌های فنی و ژورنالیستی مفیدی برای به دست آوردن اطلاعاتی مانند مکان، تاریخ و سایر جزئیات مهم وجود دارد. یکی از راه‌های اصلی جمع‌آوری این اطلاعات صحبت کردن با آپلودکننده‌ی تصویر است.

این پنج سوال را بررسی کنید:

• این فرد چه کسی است؟
• این عکس برای چه مکانی است؟
• عکس چه زمانی ثبت شده است؟
• عکاس چه چیزی دیده است (و عکس چه جیزی را نشان می‌دهد؟)
• چرا فرد آنجا حضور داشته است؟

یکی از مسائل مهمی که باید به آن توجه کنید این است که اگر تصویر از یک مکان خطرناک است، همیشه بررسی کنید که شخصی که با او صحبت می‌کنید امنیت داشته‌باشد. از هر مشکلی که ممکن است با شناسایی منبع بوجود بیاید آگاه باشید و از آن جلوگیری کنید. مراقب باشید که با انتشار و پخش تصویر، امنیت و جان منبع به خطر نیفتد.

وقتی از منبع می‌پرسید که مکان و وضعیت را شرح دهد، معمولاً وضعیت را در زمان حال توصیف می‌کند. «من در خیابان x هستم و می‌توانم Y را ببینم یا بشنوم» هرچه پاسخ فرد مبهم‌تر باشد باید احتیاط بیشتری کنید.

یک تکنیک مهم دیگر این است که از فرد بخواهید هر تصویر اضافه‌ی دیگری هم که دارد برای شما ارسال کند. به ندرت پیش می‌آید که فردی در یک موقعیت خبری «فقط یک عکس» بگیرد! داشتن بیش از یک تصویر به شما کمک می‌کند که چگونگی وقوع رویداد را بیشتر بررسی کنید. پس از جمع‌آوری اطلاعات از منبع خود برای نحوه‌ی گرفتن تصویر، جهت تأیید بیشتر اطلاعات اقدام کنید. دو راه اصلی برای بررسی محتوای خود عکس وجود دارد.

ابتدا بررسی کنید که آیا تصویر، «متادیتا» Metadata دارد یا خیر. به این داده‌ها در تصاویر دیجیتالی داده‌های EXIF  هم می‌گویند که به اطلاعات جاسازی شده در یک تصویر اشاره دارد. اگر تصویر اصل باشد، به احتمال زیاد می‌توانید اطلاعاتی درمورد مدل دوربین یا زمان ثبت تصویر و ابعاد آن را مشاهده کنید. البته مراقب باشید که منطقه‌ی زمانی شما با منطقه‌ی زمانی مکان ثبت تصویر هم‌خوانی داشته باشد تا دچار اشتباه نشوید.

می‌توانید از نرم افزارهایی مانند Photoshop یا Findexif هم برای دیدن اطلاعات فایل استفاده کنید. تصویر را آپلود کنید و Exif reader هر اطلاعاتی را که روی تصویر درج شده‌است به شما نشان می‌دهد. برخی اطلاعات برای کسانی که درک فنی بالاتری از عکاسی دارند مفید است اما برای یک فرد معمولی، داده‌هایی مانند تاریخ ثبت اولیه‌ی عکس یا نوع دوربین کافی است و به افشای منبع دروغ کمک می‌کند.

یک نکته؛ اکثر رسانه‌های اجتماعی مانند توییتر، فیسبوک و اینستاگرام متادیتاهای تصاویر را هنگامی که در پلتفرم آپلود می‌شوند حذف می‌کنند!

سرنخ‌های دیگری هم وجود دارد که می‌تواند به شما کمک کند (باید مثل یک کارآگاه تیزبین باشید):

• پلاک/ شماره خودروها
• شرایط آب و هوایی
• نقاط دیدنی
• نوع لباس
• علامت و حروف‌ها
• مغازه و ساختمان‌های قابل شناسایی
• نوع محیط در عکس

۳. تایید کنید که توضیح تصاویر همان چیزی است که نشان داده شده‌است

یک تصویر ممکن است معتبر باشد، اما ممکن است توضیح اشتباهی داشته و برچسب‌گذاری شده باشد. به عنوان مثال، در طوفان سندی، این تصویر بصورت گسترده در توییتر پخش شد که نشان می‌داد سه سرباز در هنگام طوفان در آرامگاه سربازان گمنام نگهبانی می‌داده‌اند.

درحالی که این تصویر یک ماه قبل گرفته شده بود. با این حال این عکس به اشتباه حتی در صفحه‌ی فیسبوک ارتش آمریکا منتشر شد. می‌توانید از Google Map، Bing Maps یا Wikimapia برای تأیید مکان تصویر استفاده کنید. از سایت‌های آب و هوا استفاده کنید تا گزارش دقیقی از شرایط آب و هوایی در آن روز و ساعت داشته باشید. Wolfram Alpha برای گزارش آب و هوا به شما کمک بسیاری می‌کند.

اگر حروف (مثلاً روی یک علامت) به زبان دیگری وجود دارد از Google Translate استفاده کنید تا ببینید می‌توانید سرنخ دیگری به دست بیاورید یا نه.

درنهایت، یک داستان بزرگ همیشه ارزش این را دارد که دوبار بررسی شود تا اطلاعات آن صحت‌سنجی شوند.

۴. برای استفاده از تصویر از ثبت‌کننده عکس اجازه بگیرید

همیشه بهترین کار این است که از ثبت‌کننده‌ی عکس برای انتشار آن اجازه بگیرید. شرایط و ضوابط حق کپی رایت در کشورهای مختلف و سایت‌ها و رسانه‌های اجتماعی مختلف متفاوت است. هنگامی که می‌خواهید از تصویر استفاده کنید چند نکته را درنظر داشته باشید:

• در مورد تصویری که می‌خواهید استفاده کنید صادق باشید
• نحوه‌ی استفاده را به عکاس توضیح دهید
• افشای هویت عکاس را با خود او درمیان بگذارید (ممکن است بخواهد نام مستعار آورده شود یا هویت ناشناس بماند)

درآخر در ذهن داشته باشید که اگر تمام کارهایی که بالاتر توضیح دادیم را انجام دادید اما هنوز هم نسبت به صحت تصویر شک داشتید، از تصویر استفاده نکنید. استفاده از تصاویر واقعی و درست اعتبار شما را بالا می‌برد و اشتباه کردن در انتشار تصاویر نه تنها ممکن است شما را از نظر حقوقی درگیر کند بلکه اعتبار شما در نظر مخاطبان از بین می‌برد. در گزارش‌های بعدی نمونه‌های بیشتری از صحت‌سنجی تصاویر را بررسی خواهیم کرد و به صحت‌سنجی فیلم خواهیم پرداخت.