در حال حاضر مجلات آنلاین به اندازه‌ای مورد استقبال عموم واقع شده‌اند که صنعت چاپ و نشر مطبوعات به شیوه سنتی، به حاشیه رانده شده است. امروزه مخاطبان با استفاده از یک گوشی هوشمند ارزان‌قیمت می‌توانند با اقصی نقاط جهان ارتباط برقرار کنند و به تمامی اخبار و اطلاعات موردنیاز خود دسترسی پیدا کنند. ویژگی‌های منحصربه‌فرد پلتفرم‌های آنلاین، صنعت چاپ و نشر سنتی را با چالش‌های بسیاری مواجه کرده است.
ویراستاران متخصص در حوزه شبکه‌های اجتماعی و مجلات آنلاین در ادامه این روند موفقیت‌آمیز نقش پررنگی دارند؛ بدون اغراق، این روزها حتی یک واژه نابه‌هنجار و نادرست می‌تواند پیامدهای منفی بزرگی به‌دنبال داشته باشد. به همین خاطر قصد داریم تا در این مطالب کاربردی‌ترین نکات و ظرافت‌های فن ویراستاری را با هم مرور کنیم:
- ۱.حذف توضیحات اضافه و ترکیب‌های وصفی ناموزون
استفاده از عبارت‌های طولانی که هیچ ارزش تازه‌ای به محتوا اضافه نمی‌کنند و یک معنای واحد را در قالب واژگان و جملات متفاوت به مخاطبان دیکته می‌کنند، همه جذابیت نوشته را از بین خواهد برد. خوانندگان پس از مشاهده چنین گزاره‌هایی، خسته و سرخورده و به احتمال زیاد از مطالعه ادامه مطلب منصرف می‌شوند. پس همان بهتر که از واژگان ساده استفاده کنید که به چشم مخاطب آشنا هستند.
به کار بردن ترکیب‌های وصفی ناموزون، نشانه بارز استفاده از توضیحات تکراری و بیهوده در یک متن است. چنین ترکیب‌هایی مثل زالوها به جان نوشته می‌افتند و از جذابیت آن می‌کاهند. رسانه‌ها در اکثر موارد با عموم مردم سروکار دارند؛ پس قابل درک بودن یک محتوا، اهمیت بسزایی دارد. برای درک بهتر این مسأله، به معنا، کاربرد و نحوه تلفظ گروه کلمات زیر دقت کنید:
- استفاده از واژه «فراوان» به‌جای ترکیب «بسیار زیاد»
- استفاده از صفت «عظیم» به‌جای ترکیب «بسیار بزرگ»
- استفاده از واژه «شرم‌آور» به‌جای ترکیب «بسیار زشت»
- به کار بردن واژگانی مانند «سازمان‌یافته» و «منسجم» به‌جای استفاده از واژه «ساختارمند»
- واژگانی مانند «زیبنده»، «درخور» و «مطبوع» در گفتمان روز جامعه جایگاه ویژه‌ای ندارند و یک رسانه بهتر است از واژگانی مثل «زیبا»، «شایسته» و «خوشایند» استفاده کند که برای عامه مردم آشناتر و ساده‌تر هستند.
- واژه «ملول» -به معنای خسته- جایگاه ویژه‌ای در گفتمان ادبی کهن داشته اما رسالت رسانه چیز دیگری است و پیام‌ها باید به‌سرعت توسط مخاطبان تفهیم شوند.
- هر چه محتوا را در قالب جملات و پاراگراف‌های کوتاه‌تر ارائه کنیم، مخاطبان بیشتر به خواندن آن متن ترغیب می‌شوند؛ پس به جای استفاده از قیدهایی مانند «در سریع‌ترین زمان ممکن»، باید از واژه «به‌سرعت» استفاده کنیم که هم کوتاه باشد و هم معنا را به‌طور کامل منتقل کند.
- ۲.تقسیم‌بندی مناسب پاراگراف‌ها و حفظ سادگی محتوا
یکی از اصول مهم سئو، پرهیز از تولید پاراگراف‌های طولانی است؛ تصور کنید که در جشن اختتامیه یک جشنواره سینمایی، دبیر جشنواره بدون توجه به بییندگان و طرفدارانی که برای بخش اعلام جوایز لحظه‌شماری می‌کنند، طوماری از پیش آماده را قرائت کند! در پیش گرفتن چنین روندی در یک سازمان رسانه‌ای، منجر به ریزش مخاطب خواهد شد و نوعی اهانت به مخاطبان تلقی می‌شود.
خوانندگان، جملات ساده و روان را به‌خوبی درک می‌کنند و استفاده از پاراگراف‌های طولانی محتوا را پیچیده می‌کند. بزرگ‌ترین لذت طراحی و ویرایش محتوا، ایجاد جذابیت برای مخاطبان است. در یک نوشته، هر پاراگراف باید تنها یک دسته از اطلاعات شاخص را ارائه دهد و نکته‌های مهم بعدی باید به بخش‌های دیگر نوشته منتقل شود. اگر برای هر پاراگراف عنوان زیبایی انتخاب کنید، مخاطبان به سادگی به قسمت‌های مختلف محتوای شما دسترسی خواهند داشت.
- ۳.بررسی چندباره جزئیات
کلنجار رفتن با کوچک‌ترین اجزای یک محتوا، به‌طور شگفت انگیزی به ارتقای سطح کیفی آن کمک می‌کند. گاهی اوقات حتی جابه‌جایی حروف اضافه (که، تا، اما، و...)، یک مطلب را از پیچیدگی خارج می‌کند. این موضوع را با استفاده از چند مثال ساده توصیف می‌کنیم:
- بهره‌گیری از الفاظ و حروف ربط مناسب
الف. چنانکه الگوی نخست پیامد جالبی نداشته باشد، از الگوهای دیگر استفاده خواهیم کرد.
الف'. اگر الگوی نخست پیامد جالبی نداشته باشد، از الگوهای دیگر استفاده خواهیم کرد.
ب. بازیابی اعتماد افراد و ستایش، یکدیگر را کامل می‌کنند.
ب'. ستایش افراد می‌تواند منجر به بازیابی اعتماد ایشان شود.
پ. پرداختن جزئیات، یکی از شاخصه‌های معماری ایرانی-اسلامی است.
پ'. پرداختن به جزئیات، یکی از شاخصه‌های معماری ایرانی-اسلامی است.
- متمرکز بودن پاراگراف‌ها
همانطور که اشاره کردیم، هر پاراگراف باید به یک نکته خاص بپردازد. اگر به‌طور متوالی از جملاتی استفاده کنید که هر کدام از آن‌ها دربردارنده موضوعی تازه است، مخاطب خود را سردرگم خواهید کرد. الگوی روبرو را به خاطر بسپارید: هر پاراگراف = یک تیتر = یک نکته.
- ۴.حذف واژگان مربوط به ادبیات کهن و اصطلاحات تخصصی
خوشبختانه دایره واژگان زبان فارسی بسیار گسترده است و در هر موقعیتی می‌توان مناسب‌ترین واژه‌ها را انتخاب کرد اما هر سخن جایی و هر نکته مکانی دارد. متأسفانه گروهی از نویسندگان گمان می‌کنند که استفاده مستمر از واژگان تخصصی و اصطلاحات پیچیده، نشان‌دهنده مهارت آنهاست!
استفاده از چنین ادبیاتی در پلتفرم‌هایی که بیشتر مخاطبان آن را عامه مردم تشکیل می‌دهند، تنها برای خودنمایی است. سبک‌های نوشتاری رایج براساسِ فهم، سلیقه و آگاهی افکار عمومی طراحی شده‌اند و خوانندگان محتوا باید به‌راحتی نوشته‌ها را هضم کنند. یکی از مهم‌ترین وظایف ویراستاران بهبود کیفیت متن بر مبنای خواسته‌ها و سواد رسانه‌ای مخاطبان است. به قول مولانا که می‌فرماید: «ما برای وصل کردن آمدیم / نی برای فصل کردن آمدیم». رسالت یک رسانه، نزدیک شدن به مخاطبان و ترغیب آن‌ها به همراهی بیشتر است.
- ۵.بازنگری در قالب کلی محتوا
لحن نویسنده و سبک نوشتاری او در یک اثر مکتوب موفق، از پاراگراف آغازین تا جمله پایانی ثابت باقی می‌ماند. پراکندگی جملات و آشفتگی لحن نویسنده، پیامدی جز سردرگمی مخاطبان به همراه ندارد. علاوه بر این، همه جزئیات از جمله علائم نگارشی، تیترهای اصلی و فرعی، فاصله بین واژگان و طول جملات و پاراگراف‌ها در انسجام یک محتوای متنی دخیل هستند.
- ۶.حذف جملات مجهول
جملات مجهول در گفتمان خبری-رسانه‌ای در مقایسه با ادبیات داستانی کمتر استفاده می‌شوند. در شبکه‌های اجتماعی و دیگر کانال‌های ارتباطی، مخاطبان به دنبال حقایق می‌گردند و در صورت استفاده بی‌جا و متعدد از جملات مجهول، فرایند درک پیام‌ها توسط مخاطبان با اختلال مواجه می‌شود. به خاطر داشته باشید که در رسانه همه چیز باید واضح و روشن باشد.
در حرفه ویراستاری تجربه حرف اول را می‌زند
ویراستاری هنری است که نقش تجربه در به کمال رساندن آن، غیرقابل‌انکار است. بنابراین مؤثرترین روش‌های ویرایش متن از تجارب ارزشمند ویراستاران مختلف نشات گرفته است. ویرایشگران حرفه‌ای مدام در حال تعامل با مخاطبان هستند و همین امر سبب پیشرفت مهارت‌های ارتباطی آن‌ها خواهد شد. راهکارهایی که در این مقاله ارائه شده است، به‌راحتی قابل اجرا هستند و بخش بزرگی از ظرافت‌های فن ویرایش را تشکیل می‌دهند.
علی‌رغم اینکه دنیای نویسندگی و ویراستاری بی‌انتهاست و هر لحظه از آن، یک تجربه جدید به شمار می‌آید، استفاده از این راهکارها در کنار ایجاد ارتباط همیشگی و هدفمند با مخاطبان، می‌تواند ویراستاران را قدرتمندتر کند و آن‌ها را در مسیر درستی قرار دهد.