توقف دومینوی مغالطات / هر شیبی لغزنده نیست

شیب لغزنده استدلالی است که نشان می‌دهد یک اقدام اولیه خاص می‌تواند منجر به زنجیره‌ای از رویدادها با نتیجه نسبتاً شدید شود، یا اینکه اگر ما با یک مورد به روش خاصی برخورد کنیم، باید موارد شدیدتر هم به همان روش برخورد کنیم.

انواع مختلفی از شیب‌های لغزنده وجود دارد که در متن قبلی با برخی از انواع آن بویژه موارد مغالطه‌آمیز آشنا شدیم. به طور کلی همه این موارد شامل سه عنصر کلیدی هستند: نقطه شروع که نسبتاً ملایم است، نقطه پایانی که نسبتاً شدید است و یک فرآیند انتقال از نقطه شروع به پایان؛ فرآیندی که معمولاً بدون قابلیت توقف در میانه است.

با این حال همه‌ی شیب‌های لغزنده غیر منطقی و مغالطه‌آمیز نیستند حتی می‌توانند کاملاً منطقی باشند. در این متن با این نوع از شیب‌های لغزنده، ویژگی‌های آن‌ها و روش‌های پاسخ به انواع مغالطه‌آمیز آشنا خواهیم شد.

فقط یک خطا کافی است / شیب بی انتهای مغالطات

شیب های لغزنده خوب منطقی

استدلال‌های شیب لغزنده ذاتاً سفسطه‌آمیز نیستند و در برخی موارد، استدلال شیب لغزنده می‌تواند به جای یک سفسطه، شکل منطقی استدلال را به خود بگیرد. مثال زیر نمونه ای از استدلال شیب لغزنده معقول است:

• اگر به مردم اجازه دهیم آتش‌ را بدون مراقبت در هر نقطه از جنگل رها کنند، احتمالاً در آینده با آتش‌سوزی در جنگل مواجه خواهیم شد.

این استدلال شیب لغزنده نشان می‌دهد که اگر در حال حاضر اجازه وقوع اتفاق نسبتاً کوچکی را بدهیم (افرادی که آتش‌ را بدون مراقبت در هر نقطه از جنگل رها می‌کنند)، احتمالاً یک رویداد منفی نسبتاً بزرگ در آینده رخ خواهد داد (آتش‌سوزی در جنگل)، که موضع معقولی در این مورد است.

به طور کلی، معقول و منطقی بودن یا نبودن استدلال شیب لغزنده‌ی خاص به عوامل مختلفی بستگی دارد که به نوبه خود به نوع استدلال شیب لغزنده مورد استفاده بستگی دارد.

برای مثال، وقتی بحث یک شیب لغزنده سببی مطرح می شود، این احتمال که رویداد اولیه منجر به رویداد پایانی شود را باید در نظر گرفت، زیرا هر چه احتمال وقوع نتیجه نهایی بیشتر باشد، استدلال شیب لغزنده قوی‌تر است. به این ترتیب، زمانی که شیب‌های لغزنده از ماهیت پیش‌بینی برخوردارند، اعتبار آن‌ها می‌تواند بر اساس ارزیابی شواهد تجربی در مورد موضوع باشد. نحوه بیان استدلال شیب لغزنده نیز اعتبار آن را تحت تأثیر قرار می‌دهد

با این حال، لازم به ذکر است که این ارزیابی اغلب تا حدودی ذهنی خواهد بود، به این معنی که حتی اگر بتوان احتمال زنجیره خاصی از رویدادها را تا حدی اندازه‌گیری کرد، اما هیچ روش قطعی برای تعیین درصد احتمال تا حدی که استدلال به نفع آن سفسطه‌آمیز شود، وجود ندارد.

به این ترتیب، در حالی که برخی از شیب‌های لغزنده به وضوح معقول هستند، مانند زمانی که شامل زنجیره کامل و قطعی از رویدادها هستند، سایر شیب‌های لغزنده به وضوح سفسطه‌آمیز اند؛ مانند زمانی که راه ممکنی برای رسیدن از اولین رویداد در زنجیره به آخرین مورد وجود نداشته باشد، وضعیت برخی از دامنه‌های لغزنده نامشخص و قابل بحث است.

در نهایت، توجه داشته باشید که نحوه بیان استدلال شیب لغزنده نیز اعتبار آن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. برای مثال، اگر احتمال اینکه رویداد اولیه به رویداد پایانی منجر شود 50 درصد باشد، یک استدلال شیب لغزنده که ادعا می‌کند رویداد اولیه «مسلماً» به رویداد پایانی منتج می‌شود، سفسطه آمیز تلقی می‌شود، در حالی که استدلالی که ادعا می‌کند رویداد اولیه «ممکن است» به رویداد پایانی منتج شود معقول تلقی می شود.

ویژگی های بلاغی شیب های لغزنده

اگرچه افراد می توانند ناخواسته از شیب های لغزنده سفسطه آمیز استفاده کنند، چه در طول بحث و چه به عنوان بخشی از فرآیند استدلال خود، استدلال های شیب لغزنده سفسطه‌آمیز اغلب به عمد به عنوان ابزارهای بلاغی استفاده می‌شوند، زیرا زمانی که به درستی اجرا شوند می‌توانند کاملاً متقاعدکننده باشند.

استدلال‌های شیب لغزنده که به این روش مورد استفاده قرار می‌گیرند، اغلب شامل اغراق شدید هستند که احساسات قدرتمندی را برمی‌انگیزد. بر این اساس، شیب‌های لغزنده اغلب با توسل به احساسات، بویژه احساسات منفی مانند ترس یا نفرت یا گاهی احساسات مثبت مانند امید یا شفقت، مسیر خود را پیش می‌برند. استدلال‌های شیب لغزنده غالباً به عنوان تکنیک ترس پراکنی استفاده می‌شود

توجه داشته باشید که شیب لغزنده خود می‌تواند منجر به نتیجه مثبت یا منفی شود.  برای مثال، شیب لغزنده می تواند افراد را به انجام اقدامی خاص، با وعده یک رویداد مثبت بزرگ در پایان، تشویق کند؛ یا برعکس، برای مثال می تواند افراد را به اجتناب از انجام یک اقدام خاص تشویق کند، با این تهدید که اگر آن اقدام را انجام دهند، در پایان برای آن‌ها منجر به پیامد منفی بزرگ خواهد شد.

به طور کلی، شیب‌های لغزنده در درجه اول با رویدادهای منفی مرتبط هستند و به همین دلیل، استدلال‌های شیب لغزنده غالباً به عنوان تکنیک ترس پراکنی استفاده می‌شود. استدلال های شیب لغزنده بیشتر شامل تظاهرات وحشتناک است، که ابزاری بلاغی است. این مدل استدلال همراه با ذکر تعدادی از نتایج بسیار منفی است که در نتیجه رویداد اولیه مورد بحث رخ می‌دهد. چنین استدلال‌هایی تمایل دارند از الگوهای خاصی پیروی کنند، مثل این گفته‌ها که اگر عمل خاصی در زمان حال مجاز باشد، در نهایت منجر به رفتاری مشابه رفتار نازی‌ها می‌شود.

شیب‌های لغزنده‌ای که با زنجیره مثبتی از رویدادها همراه هستند، گاهی اوقات به عنوان نشان‌دهنده چرخه‌ی فضیلت از آن‌ها یاد می‌شود. همچنین شیب‌های لغزنده‌ای که با زنجیره منفی از رویدادها همراه هستند، گاهی اوقات از آن‌ها به عنوان نشان‌دهنده چرخه معیوب یاد می‌شوند.

نحوه پاسخ به استدلال های شیب لغزنده

رویکردهای مختلفی وجود دارد که می‌توان در زمان پاسخ به استدلال شیب لغزنده از آن‌ها بهره برد:

• به تکه‌های گمشده شیب اشاره کنید: استدلال‌های شیب لغزنده اغلب رویدادهای مهمی را که بین نقطه شروع و انتهای شیب به هم متصل می‌شوند، کنار می‌گذارند. اشاره به آن‌ها می‌تواند به توضیح مسائل مربوط به شیب پیشنهادی کمک کند.
• قطع ارتباط بین تکه‌های مختلف شیب را متمایز کنید: هرچه تکه‌های شیب از یکدیگر جداتر باشند، شیب کمتر معقول است. این می‌تواند مشکل باشد؛ برای مثال، اگر احتمال کمی وجود داشته باشد که یک رویداد خاص منجر به رویدادی شود که قصد دنبال کردن آن را دارید به فاصله بین نقطه شروع و پایان شیب اشاره کنید. نشان دادن فاصله بین نقاط شروع و پایان شیب به نشان دادن اینکه چرا بعید است یکی به دیگری منتج شود و اینکه چرا می‌توان به روش‌های مختلفی رفتار با این دو را توجیه کرد، کمک می‌کند.
• امکان توقف انتقال بین نقاط شروع و پایان را نشان دهید: روش‌هایی را که می‌توان از طریق آن‌ها به طور فعال از منتج شدن رویداد اولیه به رویداد پایانی جلوگیری کرد را توضیح دهید. می‌توانید با استفاده از نمونه‌هایی از موارد قبلی که از روش مشابهی استفاده شده بود، از این موضوع پشتیبانی کنید.
• مقدمات مشکل ساز استدلال شیب لغزنده را بیان کنید: در برخی موارد، ممکن است یک یا چند فرضیه مقدم نهان در پس شیب لغزنده اشتباه باشد، در این صورت ممکن است به جای بررسی مسائل مربوط به شیب لغزنده، از حمله مستقیم به فرضیه مقدم معیوب بهره بیشتری ببرید.
• مثال مرتبطی ارائه کنید که به طور کلی موضوع را با استدلال‌های شیب لغزنده نشان دهد: این رویکرد به طور کلی شامل حمله به مفهوم استدلال‌های شیب لغزنده است؛ برای مثال با نشان دادن اینکه آن‌ها را می‌توان با توجه به تقریباً هر موضوع احتمالی به روشی سفسطه آمیز ارائه کرد، اگرچه روشی که شما این کار را انجام می‌دهید ترجیحاً باید با موضوع استدلال شیب لغزنده مورد بحث مرتبط باشد.
• از طرف مقابل خود بخواهید که شیب را توجیه کند: اگر طرف مقابل شما شیب احتمالی را پیشنهاد کرد اما هیچ مدرکی برای تایید اعتبار آن ارائه نکرد، می توانید به آنها یادآوری کنید که مسئولیت اثبات با آنهاست و از آنها بخواهید توجیه کنند که چرا فکر می کنند که شیب لغزنده ارائه شده معقول است.

می‌توانید از هر ترکیبی از این رویکردها که به نظر شما عملکرد خوبی خواهد داشت استفاده کنید. زمانی که این کار را انجام می‌دهید، به یاد داشته باشید که اثربخشی هر رویکرد بسته به تعدادی از عوامل، مانند نوع شیب لغزنده مورد استفاده زمینه‌ای که در آن ظاهر شده و مخاطبانی که به آن ارائه شده، متفاوت خواهد بود.

علاوه بر این، نکته مهم دیگری که باید در زمان پاسخ به یک شیب لغزنده بیاد داشت این است که استدلال‌های شیب لغزنده ذاتاً سفسطه‌آمیز نیستند. به این ترتیب، قبل از حمله به چنین استدلالی، باید مطمئن شوید که واقعاً سفسطه‌آمیز است. زمانی که شک دارید، با اعمال اصل احسان شروع کنید و فرض کنید که استدلال سفسطه‌آمیز نیست و این کار را تا زمانی انجام دهید که انجام آن برای شما معقول باشد. در صورت امکان، از شخصی که شیب لغزنده را ارائه کرده است بخواهید دلیل خود را توضیح دهد. این کار می تواند در تعیین اینکه آیا شیب لغزنده مورد نظر سفسطه‌آمیز است یا خیر کمک‌کننده باشد.

استعاره‌های مربوط به شیب‌های لغزنده

استعاره‌های مختلفی برای توصیف مفهوم شیب‌های لغزنده و به ویژه مفهوم شیب‌های لغزنده سببی مورد استفاده قرار می‌گیرند. رایج‌ترین استعاره‌هایی که برای این منظور استفاده می‌شود عبارتند از:

• سقوط دومینوها: این استعاره بیانگر این ایده است که اقدام اولیه، واکنش زنجیره‌ای غیرقابل توقفی را به وجود می‌آورد. از آن‌جا که این استعاره بسیار رایج است، از سفسطه شیب لغزنده گاهی اوقات به عنوان سفسطه دومینو نیز یاد می‌شود.
• حالا کجاش دیدی؟ (چیز کوچک و کم اهمیتی که باعث به وجودآمدن یا شروع یک مصیبت یا فاجعه یا چیز ناخوشایند می‌شود): این استعاره بیانگر این ایده است که به محض عبور از یک خط مشخص، زنجیره‌ای سریع از رویدادها آغاز می‌شود.
• انفجار سد: این استعاره بیانگر این ایده است که به محض وقوع یک رویداد جزئی، نتیجه شدید و فاجعه باری رخ خواهد داد.
• دماغ شتر: این استعاره به داستانی اشاره دارد که در آن اگر به شتر اجازه دهید که دماغ خود را وارد چادر کند سپس شتر کاملاً وارد می‌شود و از رفتن امتناع می‌کند.
• بزرگ شدن گلوله برفی: این استعاره به بیان این ایده می‌پردازد که یک رویداد اولیه جزئی می‌تواند تشدید شود و خود را تقویت کند، مانند یک گلوله برفی که از تپه غلت می‌خورد و به تدریج بزرگ می‌شود و شتاب بیشتری می‌گیرد.
• اثر پروانه‌ای: این استعاره به بیان این ایده می‌پردازد که یک اقدام اولیه جزئی می‌تواند منجر به عواقب بزرگ و غیرقابل پیش‌بینی در مسیر شود؛ مانند شرایطی که پروانه‌ای که در یک زمان بال‌های خود را تکان می‌دهد، بعداً بر مسیر گردباد تأثیر می‌گذارد.
•  قورباغه آب پز: این به داستانی جعلی اشاره دارد که در آن قورباغه‌ای در آبی قرار می‌گیرد که به آرامی گرم می‌شود، قورباغه متوجه تغییر نمی‌شود تا زمانی که دیگر خیلی دیر شود، زیرا این کار بسیار تدریجی صورت می‌گیرد.

این استعاره‌ها اغلب همراه با استدلال‌های شیب لغزنده بکار می‌روند، به‌عنوان قیاس‌هایی که به منظور نشان دادن شیب لغزنده مورد بحث قرار می‌گیرند.

استدلال‌های شیب لغزنده می‌توانند معقول یا سفسطه‌آمیز باشند. اعتبار آن‌ها به عوامل متعددی بستگی دارد؛ مانند احتمال اینکه رویداد اولیه مورد نظر منجر به نتیجه نهایی پیشنهادی شود، ساختار عبارات مورد استفاده‌ی برای انتقال این احتمال و...

می‌توانید به روش‌های مختلف با حمله مستقیم به شیب پیشنهادی، مانند اشاره به تکه‌های گمشده در شیب، مشخص کردن قطع ارتباط بین تکه‌های مختلف شیب، اشاره به فاصله بین شروع و نقاط انتهایی شیب، یا نشان دادن احتمال امکان توقف انتقال بین نقطه شروع و پایان شیب به یک شیب لغزنده سفسطه‌آمیز پاسخ دهید. آشنایی با این استدلال‌ها و تسلط بر روش‌های مختلف پاسخ می‌تواند به شما در حرفه‌ی خبرنگاری و تحلیل گزاره‌های افراد کمک کند.